Kaza Ve Kadere İman Sorumluluğa Engel Değildir

Kaza ve Kadere İman Sorumluluğa Engel Değildir

Kaza ve kader, insanların iradelerine, kudretlerine ve çalışıp kazandıkları şeylerden sorumlu olmalarına engel ve aykırı değildir

Şöyle ki:

Yüce Allah insanlara bir güç ve irade (ihtiyar) vermiştir Bir insan kendi gücünü ve iradesini bir işe harcarsa, buna Kesb (Kazanç) denir Yüce Allah da dilerse, o işi insanın isteğine göre yaratır Bu da bir kaza, bir yaratıştır Onun için insanın bu kazancı, kendi cüz'i irade ve isteği ile olduğundan, o işin değerine göre sorumlu olması gerekir Yoksa: "Ne yapayım, kader böyle imiş!" diyerek kendisini sorumluluktan kurtaramaz
Bununla beraber bir insan bir işi yapacağı zaman, kaderin ne olduğunu bilemez, kendi düşünce ve arzusuna göre hareket eder İşin nasıl sonuçlanacağını önceden bilmediği bir kadere işini dayayarak kendisini işin sorumluluğundan beri görmeye hakkı yoktur
Bir insanın kendisini her türlü kudretten ve iradeden yoksun görmesi bir Cebr (Zorakilik) inancıdır ki, bu doğru değildir Bizim işlerimizden bir kısmı, arzu ve irademize bağlıdır Mesela: Ellerimiz bazan bir hastalık sebebiyle titrer, bazan da bunları kendimiz titretiriz Şimdi bu iki titreme arasında fark yok mudur? Elbette vardır; birinci titreyiş cebrîdir (ihtiyarımızla değildir) İkinci titreyiş ise ihtiyarımızla, kendi istek ve irademizledir
Cebri savunanlar, çok kere bu iddialarını kendileri bozarlar Mesela; Onlardan birine bir kimse bir tokat vursa, hemen kızarlar ve karşılık vermeye kalkışırlar Oysa kendi iddialarına göre, o kimseyi suçlu görmemek gerekirdi Çünkü onun bir tokat vurması, onların inançlarına göre bir kader gereğidir Tokat vuran bu işi yapmaya mecburdu Onun için sorumlu olmaktan beridir
Bir de cebir iddiasına kalkışanların, kendi inanışlarına göre, yaptıkları iyi işlerden dolayı Yüce Allah'dan bir mükafat beklememeleri gerekir Çünkü o işler de bir kader neticesidir, onlara göre kulun bu işlerde bir tesiri yoktur, yaratan Allah'dır Kötü işlerinin sorumluluğunu kabul etmedikleri halde, iyi işlerinden nasıl mükafat bekleyebilirler?
Aksine olarak insanın her işi yapmakta tamamen kudret ve iradeye sahip olduğuna, her şeyi başardığına inanmak da "Kaderiye" mezhebine sapmaktır Bu da doğru değildir Bu durumda insan kendisini bir nevi yaratıcı sanmış ve Allah'a has olan bir sıfatı takınma cesaretini göstermiş olur

Sonuç: İnsan kasibdir (iradesi ile işi kazanır) Yüce Allah da işi yaratır Bu dünya bir imtihan alemidir Yüce Allah hikmeti gereği olarak insanlara güç ve kudret vermiştir Bu sebeble de kulu sorumlu ve yükümlü tutmuştur İnsan yaratıcısının bu ihsanını hayırlı işlere harcarsa hayır (mükafat) görür Kötülüğe harcarsa azaba düşer
Bunun için insanların görevleri kendi hayatlarını kurtarıp parlak bir hayata kavuşmak için hem dünyaya, hem de ahirite ait işlerini güzelce yapmaya çalışmaktır Yoksa: "Kaza ve Kader ne ise, o meydana gelir" deyip bu çalışmayı terk etmek asla caiz olamaz İslam dini tembelliğe ve gevşekliğe cevaz vermez
"İnsana ancak çalıştığı vardır" (Necm: 39)

Ömer Nasuhi Bilmen