Kur'ân-I Kerîm'de &Quot;Dîn&Quot;

Kur'ân-ı Kerîm'de "Dîn":


Din'in terim manası bu olmakla birlikte Kur'ân ve Sünnet'te kelimenin kullanılmasını tetkik ettiğimiz takdirde, sözlük anlamlarının birçoğunu da kapsayacak şekilde ele alındığını kolayca tespit edebiliriz
"Borç" anlamına gelen ve "din" kelimesi ile aynı harflerden oluşan "deyn" kelimesini ve onun türevlerini bir kenara bırakacak olursak; "din" ve türevleri Kur'ân-ı Kerîm'de: doksanbeş defa tekrarlanmaktadır
"Din" kelimesinin çeşitli şekillerde yer aldığı âyet-i kerimeleri, manalarına göre bir sınıflandırmaya tabi tutarsak:
1) Mutlak Olarak Din: İtaat, Boyun Eğme, İbadet: 2/193; 3/5, 24, 73, 85; 7/29; 8/39; 9/29, 33, 16/52; 29/65; 30/30; 39/2, 3, 11; 40/14, 65; 42/13; 48/28; 61/9; 98/5
2) Kıyamet ve Ceza (Karşılık) Günü: 1/4; 15/35; 24/25; 26/82; 37/20; 38/53, 78; 51/6,12; 56/56, 86; 70/26; 74/46; 82/9,15,17,18; 83/11; 95/7
3) Allâh'ın Dini, İslâm, Tevhîd: 2/132, 193, 217, 259; 3/5, 19, 83; 4/46, 146; 5/3, 54, 57; 6/161; 7/29; 8/39, 49, 72; 9/11,12;19/29, 33, 36, 122; 10/22, 104, 105; 12/40; 16/52; 22/78;24/55; 29/65; 30/30, 43; 31/32; 33/5; 39/2, 3, 11, 14; 40/14, 65; 42/13, 21; 48/28; 60/8, 9; 61/9; 98/5; 107/1 ; 110/2; 109/6
4) Kanun, Hüküm, Şerîat: 2/217; 3/73; 12/76; 22/78; 24/2; 40/26; 42/13, 21; 49/16; 98/5;107/1;109/6
Kur'ân-ı Kerîm'de bu kelimenin hangi manalarda kullanıldığını örnekleriyle açıklamaya çalışalım:
el-İsfâhânî, din'i: "İtaat, ceza (karşılık) demek olup şerîat hakkında istiâre yoluyla kullanılmıştır Din, mana itibariyle millet'e benzemekle birlikte, şerîata bağlılık ve itaat demektir" diye tarif ettikten sonra, çeşitli manalarına örnek olmak üzere birtakım âyetleri kaydetmektedir
Ona göre, Ali İmrân 19 ve en-Nisâ 125 âyetlerindeki "din" kelimesi "itaat" anlamınadır "Ey kitab ehli! Dinlerinizde aşırılığa gitmeyin" (en-Nisâ: 4/125) buyruğu ise, dinlerin en mükemmeli ve en üstünü olan İslâm Dini'ne uymak için bir teşviktir el-Bakara sûresinin "Din'de zorlama olmayacağını" hükme bağlayan âyet-i kerimesinde de (2/256) maksat "itaat"tir; Çünkü dîne bağlılık ancak "ihlâs"la olabilir "ihlâs" ile "zorlama" ise, birbirine aykırı hallerdir Âli İmrân sûresi, 83 âyetinde yer alan: "Onlar, Allah'ın Dini'nden başkasını mı arıyorlar?" buyruğundaki "din"den kasıt ise İslâm'dır Sad, 38/85, el-Feth, 48/28, es-Saf, 61/9, et-Tevbe, 9/29, en-Nisâ, 4/125 âyetlerinde de aynı şekilde "İslâm" kastedilmektedir
Vâkıa, 56/86 âyette geçen "Medînîn" kelimesi, "amellere karşılık" manasınadır[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftn1]
Dâmeganî'ye göre "din", Kur'ân-ı Kerim'de şu anlamlarda kullanılmıştır:
1) Tevhîd: "Allah katında yegane geçerli olan din İslâm'dır" Âli İmrân: 3/19 âyetinde bu anlamda kullanılmıştır Ez-Zümer: 39/2, er-Rum: 30/30 ve Lokman: 31/32 âyetleri de aynı anlamdadır
2) Hesab: "Onlar din (Hesap) gününü yalanlarlar" el-Mutaffifin: 83/11, es-Saffat: 37/53, ve el-Vakıa: 56/86'da olduğu gibi
3) Hüküm ve Yargı: Yusuf, 12/76'de "Melik'in dîni"; "Melik'in hüküm ve yargısı" demektir en-Nur, 24/2'de "Allah'ın Dini" buyruğu da Allah'ın hüküm, yargı ve kanunu manasınadır
4) Bizzat dinin (yani hayatın her alanında kabul edilen inanç, egemen düzen, kişisel ve toplumsal ilişkiler, eşya ve kâinat münasebetleri, değer yargıları vs'nin) kendisi
Eksiksiz ve tam haliyle Allah'ın dini, İslâm: et-Tevbe: 9/33,es-Saf: 61/9, el-Feth: 48/28'de olduğu gibi
5) Millet: el-Bey'yine: 98/5'de olduğu gibi[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftn2]
Mevdûdî, Kur'ân-ı Kerim'de "din" kelimesinin anlamına ayırdığı incelemesinde şunları söylüyor: "Bu bakımdan "din" kelimesinin "Kur'ân-ı Kerim'de eksiksiz bir düzeni ifade ettiği görülür Sözkonusu bu düzen şu dört unsurdan meydana gelir:
1) Hâkimiyet ve yüce egemenlik
2) Bu yüksek egemenlik ve hâkimiyete itaat edip boyun eğmek
3) Bu hâkimiyetin otoritesi altında meydana gelen fikrî ve amelî düzen
4) Bu düzene uymaya ve ihlâsla bağlanmaya karşı bu yüce egemenliğin verdiği mükâfat veya karşı gelmek halinde isyan etmeye verdiği ceza"[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftn3]

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref1] Rağıb el-Isfâhânî, el-Müfredat, 175

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref2] el-Hüseyin b Muhammed ed-Dâmeğanî, Kâmusu'l-Kur'ân, Beyrut 1983, 178-179

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref3] Mevdûdî Kur'ân'a göre Dört Terim, s 103

Sünnet'te Din:


Hadis-i şeriflerde de "din" kökünden türeyen kelimeler çeşitli tip ve anlamlarıyla kullanılmıştır[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftn1]
Hadis-i şeriflerde "din" kelimesi değişik anlamlarda kullanılmıştır:
1) Boyun eğmek, itaat ve ibadet etmek: "Akıllı kişi nefsine boyun eğdiren ve onu (Allah'a) ibadet ettirendir"[b] Bu hadis-i şerifde geçen "dâne"nin "hesaba çeken" manasına geldiği de söylenmiştir
Hz Peygamber'in: "Kureyş'ten, söyledikleri takdirde bütün Araplar'ın kendilerine boyun eğecekleri bir tek söz söylemelerini istiyorum"[b] buyruğu da aynıdır
2) İnanç ve ibadet: "Kureyş ve onlar gibi inanıp ibadet edenler (dâne, dinehum) Müzdelife'de vakfe yaparlardı"[color="gray"] Yani bununla, dinlerine uygun hareket eden ve onlar gibi ibadet eden kimseler kastedilmektedir
3) Hayır olsun, şer olsun karşılık:
"Nasıl davranırsan, öyle karşılık görürsün "[b]
4) Kahretmek, mecbur etmek: Egemen ve hâkim Allah'ın "ed-Deyyan" ismi bu anlamdadır[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftn6]

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref1] el-Mu'cemu'l-Müfehres li Elfazi'l-Hadîs II, 163 vd; 165 vd

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref2] Tirmizî, Kıyame: 25; İbn Mâce, Zühd: 31

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref3] Tirmizî, Tefsir, Sûre, 38, Bab 1; Ahmed b Hanbel, 1/237

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref4] Buhârî, Tefsir, Sûre 3, Bab 35; Müslim, Hac: 151

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref5] Buhârî, Tefsir, Süre 1, Bab 1

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref6] Ebu Ubeyd el-Kasım b Sellâm, Garîbu'l-Hadis, Beyrut 1396/1976; Haydarabad, 1385/1966'dan tıpkı basım, III 134-136; Mecdu'd-Din İbnu'l-Esîr, en-Nihâye -fi Garîbi'l-Hadîs, Beyrut 1399/1979, II, 148-149