Doğumundan Halifeliğine Kadar Hz. Ebûbekir {R.A.}

HAZRETİ EBUBEKİR (11–13/632–634)

DOĞUMUNDAN HALİFELİĞİNE KADAR HZ EBÛBEKİR:


İsmi, Abdullah b Osman (b Âmir b Amr b Ka'b b Sa'd b Teym b Murra) et-Teymî'dir Câhiliyye döneminde "Abdu'l-Ka'be" ismini taşırken Peygamber (sa) adını Abdullah'a çevirdi Atîk lakabıyla bilindiği gibi, Rasülullah (sa)'i hemen tasdik ettiği, özellikle Mi'raç gecesinin sabahında bu mucizeye hemen inandığı için daha çok "Sıddîk" lakabıyla anılmıştır


Hz Ebûbekir, Fil yılından iki sene birkaç ay sonra Mekke'de dünyaya gelmiş, güzel hasletlerle tanınmış ve iffetlilikle şöhret bulmuştur İçki içmek Câhiliyye döneminde çok yaygın bir adet olduğu halde, o hiç içmemiştir Câhiliyye devrinde Mekke'nin ileri gelenlerinden olup, Arapların nesep ve ahbar ilimlerinde temayüz etmişti Kendisi kumaş ve elbise ticaretiyle meşgul olurdu, sermayesi kırkbin dirheme ulaşmıştı Erkeklerden ilk Müslüman olan, odur İslâmiyeti kabul eder etmez zamanını Rasülullah (sa) ile beraber İslâm davetçiliğine ayırabilmek için hemen ticareti bıraktı Osman b Affân, Zübeyr b Avvâm, Abdurrahman b Avf, Sa'd b Ebî Vakkas ve Talha b Ubeydullah gibi İslâm'ın yücelmesinde büyük emekleri olan ilk Müslümanların birçoğu İslâm'ı onun davetiyle kabul ettiler


Hz Ebubekir'in Rasülullah (sa)'e güveni sonsuzdu; çünkü çocukluğunda onun arkadaşıydı O'nu iyi tanımıştı Medine'ye hicretinde de yine onun arkadaşı oldu Aşağıdaki âyet onun hakkında inmiştir: "Eğer siz O'na (Muhammed'e) yardım etmezseniz, (iyi bilin ki) iki kişiden biri olduğu halde (Rasülullah ve Ebubekir) kâfirler onu (Mekke'den) çıkardıkları zaman Allah ona yardım etmişti Hani onlar mağarada (Sevr mağarasında) idiler (Ebûbekir korkunca, Rasülullah) o zaman arkadaşına, "Üzülme Allah bizimle beraberdir" diyordu" Rasülullah (sa) Medine'de yerleşince Hz Ebûbekir kendisinin sağ kolu oldu Rasülullah, birçok hususlarda onu diğer yakınlarına tercih ederdi İbn Haldun'un da dediği gibi, Rasülullah (sa) ümûmî ve husûsî, mühim işlerde müşterek olarak arkadaşlarıyla istişare ederdi Bunun yanında bazı önemli hususlarda Ebubekir ile ayrıca istişâre ederdi Bizans imparatorluğu, İran Kisralığı ve Habeşistan Necâşîliği gibi devletlerin yönetim şekli ve saray protokollerini bilen Araplar, Hz Ebûbekir'e, "Peygamber'in veziri" derlerdi


Taberî'nin rivayetine göre Rasülullah (sa), son hutbesinde, "Allahu Teâlâ kullarından birini dünya ile kendi katında olan şeyleri tercih hususunda serbest bıraktı; kul, Allah katında olanı tercih etti" deyince, Hz Ebûbekir meseleyi kavradı ve Rasülullah'ın bu kişi ile kendini kastettiğini ve ölümünün yaklaştığını anlayıp ağladı ve "Bilakis biz canlarımızı ve çocuklarımızı sana feda ederiz" dedi Rasülullah, "Yavaş ol yâ Ebûbekir! (Ashaba hitab ederek) Şu mescide açılan kapılara bakınız ve Hz Ebubekir'in evi tarafına açılan kapı dışındakileri kapatınız Zira benim yanımda sohbet etmeye ondan daha lâyık kimseyi bilmiyorum Onun bana yardımı büyüktür" dedi


Hulâsa, Hz Ebûbekir, hayatının acısını, tatlısını, elemlerini ve kederlerini, nusret ve zaferini Rasülullah (sa) ile paylaşmış, gölgesi gibi ondan hiç ayrılmamıştır

…


Prof Dr Hasan İbrahim Hasan

Kahire Üniversitesi İslam Tarihi ve Medeniyeti Öğretim Üyesi (Merhum)

HAZRETİ ÖMER 13–23/634–644

DOĞUMUNDAN HALİFELİĞİNE KADAR HZ ÖMER:


Hz Ömer'in nesebi şöyledir: Ömer b Hattab b Nüfeyl b Abdüluzzâ b Rebâh Bu silsile Ka'b b Lüeyy el-Kureşi el-Adevî'ye yükselir Kureyş batınlarından olan Adiyyoğulları, şeref ve izzet ile şöhret bulmuşlardı İslâm döneminde de bunların yeri malumdur Câhiliyye döneminde putlara tapmayı bırakıp Hanîf dinine sarılan Zeyd b Amr b Nüfeyl, cennetle müjdelenen on kişiden biri olan oğlu Saîd b Zeyd ve Amr b As'ın valiliği zamanmda Mısır kadılığını yürüten Hârice b Huzâfe bu kabiledendir Hz Ömer'in nesebi babası tarafından yedinci dedede, anne tarafından ise altıncı dedede Rasülullah (sa)'in nesebi ile birleşir Onun künyesi Ebû Hafs'dır Rasülullah (sa), onda şiddet gördüğü için bu künye ile çağırmıştır


Taberî'nin rivayetine göre Hz Ömer, Mekke'de Ficar savaşından yaklaşık dört sene önce dünyaya geldi ve yüksek bir seviyede yetişti Fesâhat, belâğat ve hakkı anlatmadaki açıklıkta örnek kişi idi Çocukluğunda babasının koyunlarını güderdi Sonra ticarete atıldı Ticâret için Suriye'ye gider gelirdi Câhiliyye döneminin en şerefli kişilerinden biriydi, sefâret (dış ilişkiler) görevi ona verilmişti Başkalarıyla Kureyş arasında savaş çıktığı zaman, sefîr olarak onu gönderirlerdi Hz Ömer, cesur, kavmi arasında saygı gören, güçlü, kuvvetli ve sert tabiatlı bir kimseydi İbnu'l-Esîr'in rivayetine göre Rasülullah (sa)'ın doğumundan onüç sene sonra dünyaya gelmiştir

…



Prof Dr Hasan İbrahim Hasan

Kahire Üniversitesi İslam Tarihi ve Medeniyeti Öğretim Üyesi (Merhum)

HAZRETİ OSMAN 23–35/644–656

DOĞUMUNDAN HALİFELİĞİNE KADAR HZ OSMAN:


Osman b Affân (b Ebi'l-As b Umeyye b Abdişems b Abdimenaf b Kusayy), Kureyş'in Emevî kolundan olup, Peygamber (sa)'in doğumundan beş yıl sonra dünyaya gelmiştir Fil yılından altı yıl sonra doğduğu da söylenir Annesi Ervâ, Kurayz b Rabîa (h Habib b Abdişems)'nin kızıdır Ervâ'nın annesi Beydâ, Abdulmuttalib'in kızı olup, Peygamber (sa)'in babası Abdullah ile ikiz kardeştir


Hz Osman, fıkhî bilgisi, hayâ ve cömertliği ile meşhur, yumuşak huylu, iyiliksever ve halim selim biriydi İbn Hacer'in de dediği gibi; "ev halkından uyuyanları, yardımlarına muhtaç olsa da uyandırmaya kıyamaz, ancak uyanık olan varsa abdest için yardım isterdi Savmi dehre devam ederdi" Yani bayram günleri ve Ramazan öncesi yevmi şek hariç bütün yılı oruçlu geçirirdi


Hz Ebûbekir'in teşvikiyle Müslüman oldu Rasülullah, kızı Rukiyye'yi onunla evlendirdi Kureyş müşrikleri Müslümanlara yaptıkları eziyet ve baskıyı arttırınca, ilk muhâcirlerle beraber eşiyle birlikte Habeşistan'a hicret etti Habeşistan'daki muhacirler, Kureyş'in Peygamber (sa) ile anlaştığına dair haber alınca o da Mekke'ye döndü ve burada kalarak daha sonra diğer Müslümanlarla birlikte Medine'ye hicret etti Bedir dışındaki bütün gazvelere katıldı Bedir Gazvesine, Müslümanların zaferi kazandığı gün ölmüş olan zevcesî Rukiyye'nin hastalığıyla meşgul olduğu için Rasülullah (sa)'in izniyle katılamadı Bu sebeple Rasülullah (sa) onu Bedir gazilerinden kabul etti Peygamber Efendimiz onu Rukiyye'den sonra ikinci kızı Ümmü Gülsüm ile evlendirdi Rasülullah'ın iki kızı, Rukiyye ve Ümmügülsüm (ö H 7) ile evlenmiş olmasından dolayı "Zu'nnûreyn" (çift nûr sahibi) lâkabını aldı O, Kur'ân'ın kıraati hususunda, Zehebî'nin dediği gibi Hz Peygamberden Kur'ân öğrenenlerin en üstünüdür


Rasülullah (sa), Müslümanların birçok işinde Osman'ın yardımına başvurdu Nitekim Hicretin 6 yılında Umre niyetiyle Mekke'ye hareket ettiğinde, Mekke'ye girişleri engellenince Mekkelilere elçi olarak Hz Osman'ı göndermişti Onun Kureyşliler tarafından öldürüldüğü haberi yayılınca, Mekke yakınlarında Hudeybiye denilen yerde Müslümanlar, Kureyş'le savaş şartıyla Hz Peygamber'e bîat ettiler Bu biat'a "Biatu'r-rıdvan" adı verilmiştir Hz Osman, malının çoğunu İslâm uğrunda harcadı Rasülullah (sa)'ın Tebuk gazvesi için hazırladığı güçlük ordusu (Ceyşu'l-usre)'nun donatımında büyük bir payı olduğu şüphesizdir Nitekim bu sırada hazırlık için 950 at ve 1000 dinar para yardımında bulunmuştur Bir Yahudiden 20000 dirheme satın alarak Müslümanların istifadesine sunduğu Rûme kuyusu da, onun büyük yardımlarından biridir Hz Peygamber'in: "Rûme kuyusunu kazan için cennet vardır" buyurduğu gibi; Hz Osman'ı cennetle müjdeleyip, cennet ehlinden saydığı ve "Her peygamberin bir refîkı vardır, benim cennetteki refikim Osman'dır" dediği de rivayet olunmuştur


Hz Osman, hadis râvilerindendir İbn Hacer, O'nun, Hz Peygamber, Ebûbekir ve Ömer'den hadis rivayet ettiğini; kendisinden de oğulları Amr, Ebân ve Saîd, amcasının oğlu Mervân b Hakem, sahabeden Abdullah b Mes'ud, Abdullah b Ömer, Abdullah b Abbas, Abdullah b Zübeyr, Zeyd b Sâbit, Ebû Hureyre ve daha başkaları; tabiinden Ahnef b Kays, Hz Ali'nin oğlu Muhammed b el-Hanefiyye ve Saîd b Müseyyeb'in hadis naklettiğini söylemiştir Nevevî'nin zikrettiğine göre Hz Osman, Rasülullah'dan 146 hadis rivayet etmiştir Bunlardan üçünde Buharî ve Müslim ittifak etmiş, sekizini yalnız Buharî, beşini de yalnız Müslim rivayet etmiştir


Rasülullah (sa)'ın vefatından sonra Halife Hz Ebûbekir, Osman'ı mühim işlerde müsteşar ve kâtip edindi Hz Ömer'in öldürülmesinden sonra da şûra çoğunlukla onu halifeliğe seçti


Sözün özü, Hz Osman kendini tanıttığı şu sözlerinde olduğu gibidir: "Allahu Teâlâ, Muhammed'i hak peygamber olarak gönderdi ve ben, Allah ve Rasülü'nün da'vetini kabul edenlerden oldum Ona gönderilene iman ettim, sonra iki defa hicret ettim Rasülullah (sa)'a arkadaş oldum, onun damadı olma şerefine erdim, ona bîat ettim Allah'a andolsun ki, vefatına kadar ona karşı gelmedim, kin beslemedim; Ebûbekir ve Ömer'e de aynı şekilde davrandım"

…


Prof Dr Hasan İbrahim Hasan

Kahire Üniversitesi İslam Tarihi ve Medeniyeti Öğretim Üyesi (Merhum)

HAZRETİ ALİ 35–40/656–661

DOĞUMUNDAN HALİFELİĞİNE KADAR HZ ALİ:


Ali b Ebî Talib (b Abdülmuttalib b Haşim b Abdimenaf b Kusay b Kilâb el-Kuraşî), Bi'set'ten 10 yıl önce Mekke'de doğdu Annesi Fatıma, Esed b Haşim b Abdimenaf'ın kızı olup, İslâm'ı kabul etmiş ve Medine'ye hicret etmiştir; ilk Müslüman kadınlar arasındadır


Ebu Talib'in ailesi kalabalıktı; Mekke'de kuraklık olunca Rasülullah (sa), amcası Abbas'tan, çocuklarından bazılarının maişetini karşılamak suretiyle Ebu Talib'in geçim sıkıntısını hafifletmesini istedi Bunun üzerine ikisi birlikte Ebû Talib'e gittiler ve yardım etmek istediklerini söylediler Ebû Tâlip, onların teklifini kabul etti Abbas, Cafer'i, Rasülullah (sa)'da Ali'yi yanına aldı Hz Peygamber'e risâlet görevi verildiği zaman, ona ilk imân eden çocuk Hz Ali oldu; o sırada henüz 13 yaşını geçmemişti Rasülullah (sa)'ın Arapları İslâm'a çağırdığı ve kavminin kendisine yardımdan çekindiği günlerde, Hz Ali'nin çocukça kahramanlık duyguları içerisinde: "Ey Allah'ın peygamberi! Bu işte vezirin, yardımcın benim" diye bağırdığı rivâyet edilir


Hz Ali, Hz Peygamber'in Mekke'den Medine'ye Hicret için yola çıktığı gece, onun yatağında yattı, Rasülullah'a teslim edilmiş emanetleri sahiplerine iade ettikten sonra kendisi de Hicret için yola çıktı Hicrî ikinci yılda Rasülullah (sa) onu kızı Fatıma ile evlendirdi Hasan ve Hüseyin bu evlilikten dünyaya gelmişlerdir Hz Ali, Rasülullah'ın kendisini Medine'de yerine vekil olarak bıraktığı Tebük Gazvesi dışında, diğer bütün gazvelere katıldı Rasülullah'tan çok sayıda hadis rivayet etmiştir Kendisinden sahabeden iki oğlu Hz Hasan ve Hüseyin, Abdullah b Mes'ud, Abdullah b Abbâs, Ebû Mûsâ el-Eş'arî, Abdullah b Amr b Âs, Ebû Saîd el-Hudrî, Suheyb ve tabiiden Mervân b Hakem hadis rivayet etmişlerdir Atılganlığı, ata biniciliği ve yiğitliği ile tanınmıştır


Hz Peygamber (sa) vefat edince, onun techiz ve defniyle Hz Ali meşgul oldu Amcası Abbas, onun iki oğlu Fadl ve Kusem ile Üsame b Zeyd kendisine yardım ettiler Hz Ali, İslâm'ı kabul önceliği ve Rasülullah'a neseb ve sıhriyet bakımından en yakın kişi olması dolayısıyla, kendini Rasülullah'tan sonra halifeliğe en lâyık kimse olarak görüyordu Bu yüzden, Hz Ebûbekir halife seçilince, bir müddet ona biat etmemiştir


Hz Ebûbekir, mühim işlerde, Hz Ali'yle istişare ederdi Hz Ömer de, zekâsını, dindarlık ve fıkhî bilgisinin derinliğini bildiği için onunla görüşmeksizin bir iş yapmazdı Hz Ali, Hz Ömer'in halifeliğe aday gösterdiği, altı kişiden oluşan şûra üyelerinden biriydi Görüşmeler sonunda Abdurrahman b Avf, halifeliği bazı şartlar ileri sürerek kendisine arzedince, bu şartlardan bazısını kabulden çekindi Bunun üzerine Abdurrahman, ondan ayrılarak aynı soruyu Hz Osman'a sordu Hz Osman, bütün şartları kabul edince, halife olarak onu seçti Hz Ali, hilâfet'in kendisine verileceğini zannediyorduysa da, Hz Osman'a verilince ona bîat ederek ondan ayrılmadı


Ancak Hz Osman'ın akrabalarına olan aşırı düşkünlüğü, Hz Ali'nin onun hakkındaki kanaatinin değişmesine sebep oldu; bunun üzerine halk ikisi arasındaki ilişkilerin sertleştiği zannına kapıldı

…


Prof Dr Hasan İbrahim Hasan

Kahire Üniversitesi İslam Tarihi ve Medeniyeti Öğretim Üyesi (Merhum)