Efal-i Mükellefin

Efal-i mükellefin demek, Müslüman olan kimsenin yapması ve sakınması gereken dini işler demektir
İslam dininin bildirdiği emir ve yasakların hepsine �Efal-i mükellefin� veya İslam�ın hükümleri de denir

Bir müslümanın dinde yapması ve sakınması gereken işler sekiz çeşittir: Bunlar:
Farz, vacip, sünnet, müstehap, mubah, haram, mekruh, müfsid

1- FARZ
Yapılması açıkça ve kesin olarak bildirilen dinin emirlerine farz denir Farzları terk etmek haramdır, yani büyük günahtır

Farz iki çeşittir:
Farzı Ayn: Her Müslümanın bizzat kendisinin yapması lazım olan farzdır Mesela, iman etmek, beş vakit namaz kılmak, Ramazan ayında oruç tutmak, zengin ise zekat vermek ve hacca gitmek, farzı ayndır [32 farz ve 54 farz meşhurdur]

Farzı Kifaye: Bir veya birkaç Müslümanın yapması ile diğerlerinin sorumluluktan kurtulduğu farzlardır Verilen selamı almak, cenazeyi yıkamak, cenaze namazı kılmak, sanatına, ticaretine lazım olandan fazla din ve fen bilgilerini öğrenmek gibi farzlar böyledir

2- VACİP
Yapılması farz gibi kesin olan emirlere denir Bunların delilleri farz gibi açık ve kesin değildir Vitir namazını ve Bayram namazlarını kılmak, zengin olunca kurban kesmek, sadaka-i fıtr vermek vaciptir Vacibin hükmü farz gibidir Vacibi terk etmek, tahrimen mekruhtur Vacip olduğuna inanmayan kâfir olmaz Fakat, yapmayan azaba layık olur

3- SÜNNET
Peygamber efendimizin yapılmasını övdüğü, yahut devam üzere kendisinin yaptığı veyahut yapılırken görüp de mani olmadığı şeylere �Sünnet� denir Sünneti beğenmemek küfürdür Beğenip de yapmayana azap olmaz

Sünnet iki çeşittir:
Sünnet-i Müekkede: Peygamber efendimizin devamlı yaptıkları, pek az terk ettikleri kuvvetli sünnetlerdir Sabah namazının sünneti, öğlenin ilk ve son sünnetleri, akşam namazının sünneti, yatsı namazının son iki rekat sünneti böyledir Bu sünnetler, asla özürsüz terk olunmaz

Sünnet-i gayri müekkede: Peygamber efendimizin, ibadet maksadı ile ara sıra yaptıklarıdır İkindi ve yatsı namazlarının dört rekatlık ilk sünnetleri böyledir Bunlar çok kere terk olunursa, bir şey lazım gelmez Beş-on kimseden birisi işlese, diğer Müslümanlardan sakıt olan sünnetlere de �Sünnet-i alel-kifaye� denir Selam vermek, ezan okumak gibi

4- MÜSTEHAP
Peygamber efendimizin sevdiği, beğendiği hususlardır Doğan çocuk için akika hayvanı kesmek, güzel giyinmek, güzel koku sürünmek müstehaptır Bunları yapana sevap verilir, yapmayan günaha girmez

5- MUBAH
Yapılması emir olunmayan ve yasak da edilmeyen şeylere mubah denir İyi niyetle işlenmesinde sevap, kötü niyetle işlenmesinde azap vardır Uyumak, helalinden çeşitli şeyler yiyip içmek, helalinden çeşitli elbiseler giyinmek gibi işler, mubahtır Bunlar, İslamiyet'e uymak, emirlere sarılmak niyetiyle yapılırsa sevap olur Sıhhatli olup, ibadet yapmaya niyet ederek, yemek içmek böyledir

6- HARAM
Dinimizde �yapmayınız� diye açıkça yasak edilen şeylerdir Haramların yapılması ve kullanılması kesinlikle yasaklanmıştır Haram olan şeyleri terk etmek, onlardan sakınmak farzdır ve çok sevaptır

Haram iki çeşittir:
Haram li-aynihi: Adam öldürmek, kumar oynamak, şarap ve her türlü alkollü içki içmek, yalan söylemek, hırsızlık yapmak, domuz eti, kan ve leş yemek gibi şeyler haram olup, büyük günahtır

Haram li-gayrihi: Bunlar asılları itibariyle helal olup, başkasının haklarından dolayı haram olan şeylerdir Mesela bir kişinin bağına girip, sahibinin izni yok iken meyvesini koparıp yemek, ev eşyasını ve parasını çalıp kullanmak, emanete hıyanet etmek, rüşvet, faiz ve kumar ile mal, para kazanmak gibi Haramlardan kaçınmak, ibadet yapmaktan daha çok sevaptır Onun için haramları öğrenip, kaçınmak lazımdır

7- MEKRUH
İbadetlerin sevabını gideren şeylere mekruh denir

Mekruh iki çeşittir:
Tahrimen mekruh: Vacibin terkidir Harama yakın olan mekruhlardır Bunları yapmak azabı gerektirir Güneş doğarken, tam tepede iken ve batarken namaz kılmak gibi Bunları kasıtla işleyen asi ve günahkâr olur Cehennem azabına layık olur Namazda vacipleri terk edenin, tahrimen mekruhları işleyenin, o namazı iade etmesi vaciptir Eğer unutarak işlerse, secde-i sehv, yani unutma secdesi gerekir

Tenzihen mekruh: Mubah, yani helal olan işlere yakın olan, yahut, yapılmaması yapılmasından daha iyi olan işlerdir Gayri müekked sünnetleri veya müstehapları yapmamak gibi

8- MÜFSİD
Dinimizde, meşru olan bir işi veya başlanmış olan bir ibadeti bozan şeylerdir İmanı ve namazı, nikahı ve haccı, zekatı, alış ve satışı bozmak gibi Mesela, dine imana sövmek küfür olup, imanı bozar Namazda gülmek, abdesti ve namazı bozar Oruçlu iken bilerek yemek, içmek orucu bozar
Farzları, vacipleri ve sünnetleri yapana ve haramdan, mekruhtan sakınana sevap verilir Haramları, mekruhları yapan ve farzları, vacipleri yapmayana günah yazılır Bir haramdan sakınmanın sevabı, bir farzı yapmanın sevabından kat kat çoktur Bir farzın sevabı, bir mekruhtan sakınmanın sevabından çoktur Mekruhtan sakınmanın sevabı da, sünnetin sevabından çoktur