İyi Düşünüp Dikkat Göstererek Terbiye Etmek

İYİ DÜŞÜNÜP DİKKAT GÖSTEREREK TERBİYE ETMEK


Dikkat göstererek terbiye etmekten maksat, çocukla yakından ilgi kurup inanç ve ahlak yönlerinden oluşturulmasında ona gerekli itinayı göstermek, kişisel ve toplumsal yanlarını hazırlamada iyice düşünüp en uygun yolu seçmek ve onun gerek beden terbiyesini, gerekse ilim tahsilini sağlamak hususunda devamlı düşünüp onu nereye ve nasıl bir ortama koymayı bir soru halinde sürdürmektir

Şüphe yok ki, böyle bir terbiye metodu, olgun dengeli ve her hak sahibinin hakkını ödeyen bir insan icad etmenin en kuvvetli esaslarından biridir Terbiyecinin böylesine bir dikkat ve itinası çocuğa devamlı gerekli bulunması, ona sorumluluklarım yerine getirme azmini, üzerine düşen vecibelere en uygun ve en yararlı ölçü ve anlamda bilgi sahibi olmasını sağlar Bütün bunlar onu gerçek bir müslüman yapar ve İslam'ın izzet ve şerefini gerçekleştiren, onun o sağlam temeller üzerinde yükselen binasında bir tuğla kılar Böyle bir temele dayalı İslam devletine güç kazandırır Ümmet onun vücuduyla, yeriyle, zekasıyla iftihar duyar

İslam o çok kapsamlı prensibleriyle, ebediyete uzanan düzeniyle ana babalara seslenerek çocuklarına gerekli olmalarım, onlarla yakından ilgilenmelerini tavsiye etmekte, ciğer parelerini kontrol altında tutup sapmalarına engel olmalarını öğütlemekte, kısacası çocuklarını başıboş sokağa salıvermemelerini emretmektedir İslam ana-babaların çocuklarını her yerde ve her zaman murakaba edip terbiyeyi çok kapsamlı kılmalarını teşvikle yol göstermektedir

Terbiyeci kardeşim! Çocuk terbiyesinde dikkat ve titizlik göstermenin lüzumuna delalet eden nassları sana hatırlatmak istiyorum:

Şanı Yüce Allah (cc) buyuruyor:

“Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi Cehennem ateşinden koruyun ki, onun yakıtı insan ve taştır Üzerinde kaba yapılı sert tabiatlı görevli melekler bulunuyordur” [316]

Terbiyeci, ailesine ve çocuklarına aklın, dinin ve faydalı örfün uygun ve iyi kabul ettiği şeyleri yerine getirmeleri için emretmediği, onları kötülüklerden ahkoymaya çalışmadığı takdirde Cehennem ateşine atılmalarını nasıl koruyabilir? Onları murakaba altında tutmadığı, üzerlerine dikkat ve itinayla durmadığı takdirde onları Cehenneme yakıt olmaktan nasıl uzaklaştırabilir?

Hz Ali (ra), “Cehennem ateşinden koruyun” mealindeki ayeti açıklarken şöyle tefsir ediyor: “Onları terbiye edip edeplendirin, onların tahsilini sağlayıp bilgili olun!”

Hz Ömer (ra) de şu tefsiri yapmıştır:

“Allah sizi neden men'etmişse aile ve çocuklarınızı ondan men'ediniz; Allah size neyi yapmanızı emretmişse, siz de onlara o şeyleri yapmalarını emrediniz!”

Aziz ve Celil olan Allah (cc) buyuruyor:

“Ehline (aile halkına, yakınlarına) namazı emret! Kendin de sabır gösterip devam et” [317]

Şüphesiz ki namaz ile emretmek ancak kişilerin Allah'ın koyduğu kendisiyle ilgili hakta noksanlık ve ihmal göstermeleri durumunda olur

Yine şanı Yüce Allah (cc) buyuruyor:

“Anaların yiyecek ve giyecekleri örfe uygun biçimde, çocuk kendisine ait olan babaya gerekir” [318]

Beden ve sağlık durumlarıyla ilgilenmeyip onları ciddi şekilde murakaba etmiyen bir baba, çoluk-çocuğunun yiyecek ve giyeceğini nasıl yerine getirir?

Terbiyecileri, ana ve babaları, çocuklanna dikkatle bakmaları hakkında tahrik ve teşvik eden yol gösteren hadisler ise sayılmayacak kadar çoktur Onlardan bir kısmını naklediyoruz:

“Adam kendi aile halkı arasında koruyucu bir çobandır ve koruyup baktığı kimselerden sorumludur Kadın da kocasının evinde koruyucu bir çobandır ve koruduğu şeylerden sorumludur” [319]

“Çocuklarınız, yedi yaşına girdiklerinde namaz kılmayı öğretin On yaşına girdiklerinde (kılmadıklarını görürseniz) onları dövün!” [320]

“Adamın kendi çocuğunu terbiye edip edeplendirmesi, bir sâ' (3334 gr buğday) tasadduk etmesinden daha hayırlıdır!”[321]

“Çocuklarınızı şu üç haslet üzerine terbiye edin:

“Peygamberinizi sevmek, O'nun hanedanını sevmek ve okumak” [322]

Ashab-ı Kiram'dan Ebu Süleyman Malik b Huvayns (ra) anlatıyor:

Bizler akran birkaç genç toplu halde Peygamber (sav) efendimize geldik ve O'nun yanında yirmi gün kaldık Peygamberimiz (sav), ailemizi özlediğimizi sanarak, bizden geride kimleri bıraktığımızı sordu Çünkü kendisi çok merhametli ve şefkatli bir arkadaş ve yoldaş idi Sonra bize:

“Aile halkınıza dönünüz, onlara öğrendiklerinizi öğretiniz ve gerekeni emrediniz Benim nasıl namaz kıldığımı görüyorsanız öylece namazı kılın Namaz vakti girince, sizden biri ezan okusun ve en büyüğünüz de imam olup namaz kıldırsın!” buyurdu[323]

Adamın sorumluluğunun, kadının sorumluluğunun manası nedir?

“Çocuklarınıza öğretiniz ve onları dövünüz!” emrinin anlamı nedir? İki hadiste geçen terbiye ve edeplendirmenin manası nedir? Aile halkınıza dönünüz, onlara öğretiniz ve emrediniz! Emrinin anlamı nedir?

Bunların hepsinin manası şu değil midir? Terbiyeci, çocuğa dikkat ve itina ile bakacak, onunla yakından ilgilenecek, edep ve terbiyesini kendine lüzumlu görecek, bütün söz ve davranışlarını kontrol edecek; bir hakkı ihmal ettiğinde onu o hakka irşad edecek, bir vacibi yerine getirmediğinde, onu ona tahrik ve teşvikte bulunacak; bir kötülük işlediğini görünce onu ondan men'edecek Onun iyi yararlı bir iş yaptığım görünce kendisine teşekkür edip sevindiğini bildirecek

İki kişinin üzerinde ihtilaf etmediği kesin hususlardan biri de şudur: Çocuğa dikkatle bakıp onu murakaba altında tutmak, terbiyeci yanında eğitimin en üstün esaslarından biridir Bu böyledir; çünkü çocuk devamlı şekilde dikkat ve ilgi gösterme merceği altında tutulmuştur Terbiyeci onun bütün davranış ve durumlarını gözetlemede; sözlerini ve fiillerini kontrol etmektedir Onu hayırlı bir işde görürse, gereken ikramı yapar ve cesaretini arttırır Bir kötülük işlediğini görürse, onu men'eder ve sakındırır, neticesinin çok vahim olduğunu bildirir Terbiyecinin çocuktan gaflet etmesi, ilgisiz kalmasıyla çok sürmez mutlaka çocuk sapıtır, doğru yoldan kayıp dejenere olur Artık bu durumda çocuk helak olmuş sayılır, yok olması kesinlik kazanmış demektir

İlk muallimimiz, en saygıdeğer yol gösterenimiz Hz Muhammed (sav) efendimiz, ashabına gösterdiği samimi, güzel ilgi ve onları koruyup gözetlemede gösterdiği itina ile ümmetine en uygun ve en elverişli önderlik ve rehberlik ölçü ve anlamını vermiştir Meclisinde hazır bulunmayanları sorup araştırmasıyla, durumlarını yakından murakabaetmesiyle, vecibeleri gerektiği gibi yerine getirmediklerinde onları uyarıp kaymaktan sakındırın ası yi a, sık sık onlardan fakir olanlara merhamet ve şefkatla yönelmesiyle, yoksulları korumasıyla, küçüklerini edeplendirip terbiye etmesiyle, onlardan bilgisizlere öğretimde bulunmasıyla en güzeİ örneği miras bırakmıştır

Peygamberimizin (sav) ashabına dikkatle bakması, onları arayıp sorması hakkında birkaç örnek verelim:[324]


[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref316] Tahrîm: 66/8

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref317] Tâ-Hâ: 20/132

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref318] Bakara: 2/233

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref319] Buharî-Müslim: İbn Ömer (ra) dan

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref320] Ebû Dâvud- Tirmizî: Ebû Mesbere (ra) den

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref321] (Tirmizi-Ahmed b Hanbel)

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref322] Tirmizî

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref323] Taberanî Ali bin Ebî Tâlib (ra) den

[url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref324] Prof Dr Abdullah Nasıh Ulvan, İslam’da Aile Eğitimi, Evlilik, Evlat Terbiyesi Ve Esasları- 2, Uysal Kitabevi, 10 Baskı, Konya, 1994: 149-152