(Nebi (S.A.V.) Namazının Sıfatı (Şekli) Hakkında)

(NEBİ (SAV) NAMAZININ SIFATI (ŞEKLİ) HAKKINDA) FASILA
Şimdi Nebi (sav)’in kıbleye dönüşü ile başlayan ve “Allah’u Ekber”, deyip selam vermesine de namazının siyakı ve açıklamasını, sen gözlerinle, kıldığına şahitlik ediyormuşcasına belirteceğiz Sonra da dilediğin gibi kendine pay çıkar!
Resulullah (sav) namaza kalktığı zaman kıbleye dönerdi326, namazgahında durur, iki elini kulak uçlarına kadar uzatır327 parmaklarını kıbleye doğru yönlendirir ve “Allahu Ekber” deyip başlardı Bundan önce de: “Ben filan filanca namazı, filanca imamın arkasında, Allah için şu vakitte dört rekatlık farz olarak vs eda etmeye niyet ettim” demezdi:Aynı zamanda namazının ne öncesinde ve ne de sonrasında bununla ilgili, namazın hiçbir yerinde bir kelime bile söylememiştir Nitekim sahabeleri, onun namazdaki hareket, sukunet ve heyetinden de rivayetler nakl etmişlerdir Onun sakallarının hareket etmesini bile nakl etmişlerdir Hatta namazda bir defasında kızının kızını da taşıdığı bile olmuştur Bunları bile nakl etmişler ihmale gitmemişlerdir Öyleyse namazın başından sonuna dek zikredilen bu önemli konunun -ki bu namazın girişindeki bir şiardır- nakledilmemesi, bunun terk edilmesi nasıl görüşlerini birleştirecek?
(326) Namaza durulduğu zaman kıbleye; kabeye dönmek bütün cumhur alimlerinin çok büyük çoğunluğuna göre farz oluş bu mutevatir olarak (sav)’den gelmiştir Buna şu ayet delalet etmektedir: “Yüzünü mescidi haram tarafına çevir Hadiste, “namazı unutan” hadisinde geçmişti
(327) Müslim: 391, 26 Namaz’da: Omuzlara dek iki elin kaldırılmasının müstehaplığı babında: Ebu Davud: 745 namazda: Namazın başlangıcı babında: Nesei: 2/122 iftitahda: Kulak uçlarına dek iki elin kaldırılması babında: 2/182 İftitah bölümünde, ruku için iki elin kulak memelerinin hizasına dek kaldırma babında; ibni Huzeyme: 480’de rivayet ettiler
Ömrüm hakkı için: Eğer bu konuda bir kelime bile söylediği (niyette) sabit olmuşsa elbetteki ona ilk uyacak biziz, ona gidecek olanlar da biziz Sonra da sağ eliyle sol elini tutar mufassalının üzerine koyar328 sonra da göğüsüne koyup sonra da şöyle derdi: “Subhaneke, allahümme baid beyni ve beyne hataya ya kema ba atte, beynel meşrila vel meğribi Allahumme nekkini min hatayaya kema yunekki es-Sevbul Ebyadu mined denesi Allahumme İğsil hataya ya bil-mai ves-Selci vel-Beredi”329 Bazen de şöyle derdi: “Veccehtü vechiye lillezi fataras-Semavati vel-Ardi hanifen muslimen ve ma ene minel muşrikin İnne salati ve nusuki ve mahyaya ve mamati lillahi rabbil alemin? La şerike leh ve bizalike umirtu ve ene evvelül müslimin Allahumme entel melik la ilahe illa enle ve ene abduke, zalemtu nefsi ve tereftu bizanbifeğfirli zunubi cemian, la yeğfiruz Zunube illa enle vehdini li eh senil ahlak, la yehdi li ehseniha illa ente Vesrif anni şeyyi eha, la yesrifu anni şeyeeha illa enteLebbeyke ve sadeyke Vel hayru kulluhu fi yeeyk veş-Şerru leyse ileyke İnna bike ve ileyke Tebarekte ve Tealeyte, Esteğfiruke ve Etubu ileyke”330 Lakin bu duayı onun gece namazında okuduğu rivayet olunmuştur Bazen de şöyle derdi: “Allahu Ekber Allahu Ekber Kebiran, Vel Hamdulillahi Kesiran Vel Hamdulillahi Kesiran, ve subhanellahi bukreten ve asilen”331 Bazen de; “Allahu Ekber, AllahuEkber, La ilahe illa ente, La ilahe illa ente subhanellahi ve bihamdihi subhenellahi ve bihamdihi” derdi Sonra da: “Euzu Billahi ve bi hamdih” derdi Sonra da: “Euzu billahi mineş-şeytanirracim” der, bazen de: “Euzu billahi mineş-şeytanir racim min nefhihi ve nefesihi ve hemzihi”332 Bazen de: “Allahumme inni euzu bike mineş-şeytair-racim ve hemzihi ve nefhihi ve nefesihi”333 derdi

(328) Ebu Davud: 757 Namaz’da: Namazda sağı solun üzerine koymak babında: Nesei: 2/126 iftitahda; namazda sağı solun üzerine koymak babında: İbni Huzeyme 480 namazda sağ elin içini sol elin dışına koyma, kolla bilek hepsini koyma babında rivayet etiler
(329) Manası: “Allah’ın seni tenzih ederim Allah’ım! Doğu ile batıyı nasıl ayırmışsan, beni de hatalarımla ayır Allah’ım! Beyaz bir elbiseden (siyah) bir kiri temizlediğin gibi beni de hatalarından temizle, koru Allah’ım! hatalarınımı su, kar ve dolu ile temizle, yıka” Mütercim
Ebu Davud: 759 Namaz’da: Namazda sağı solun üzerine koymak babında: İbni Huzeyme: 479 Namazda, kıraate başlamadan önce sağı solun üzerine namazda koyma babında; Ebu’ş Şeyh’de bunu Tarihu’l isbahan’da: 125 rivayet etmiştir
(330) Manası: “Yüzümü müslüman ve hanif olarak semavatı ve yeri yaratana çevirdim Ben müşriklerden değilim Şüphesiz ki namazım, ibadetlerim, yaşamam ve ölümüm alemlerin Rabbi olan Allah’adır O’nun ortağı yoktur Ben böylece emrolundum ve ben müslümanların ilkiyim Allah’ım!Sen meliksin senden başka hiçbir ilah yoktur Bende senin kulunum Nefsime zulm ettim Günahlarımı itiraf ettim Öyleyse benim bütün günahlarımı bağışla Senden başka günahları bağışlayan yoktur Beni en güzel ahlaka ulaştır Ancak en güzeline sen ulaştırırsın Günahlarımı da benden uzaklaştır Senden başka günahları uzaklaştıracak yoktur Lebbeyke, senin emrine amadeyim Hayırın hepsi iki elindedir Şerr ise sana değildir (senden değildir) Biz senden geldik, sana döneceğiz Sen mübarek ve yüce olansın Senden bağış istiyor, tevbe ediyorum sana” Mütercim
Buhari: 744, Ezan’da: Tekbirden sonra ne der babında; Müslim: 598 mesacidde: İhram tekbiri ve kıraat arasında neler de babında; Ebu Davud: 781 Namaz’da: İftitah sırasında sekte babında Nesei: 2/128-129 İftitah’da: Tekbir ve kıraat arasındaki babda rivayet ettiler Hafız dedi ki: 2/230: “Bu Hanefilere hilaf olarak namazda Kuran’ın dışında da dua etmenin cevazını göstermektedir Aynı zamanda bu dua ubudiyyeti izhar etmek için resulullah (sav)’den de mubalağalı bir yolla olmuş bir duadır Baıları da: “Ümmetime öğretme yolu ile olan bir duadır” da demişlerdir
(331) Manası: “Allahu Ekber, Allahu Ekber o büyük, çokça hamd O’nadır, çokça hamd O’nadır Gece ve gündüz (her zaman) onu tenzih ederim” Mütercim
Müslim: (771) Misafirlerin namazında: Gece namazı ve kıyamındaki dua babında: Ebu Davud: 760 Namazda; namaz (hangi) dua ile açılır babında; Nesei: 2/130 iftitahda: Tekbir ve kıraat arasında zikir ve dua etmek hakkında başka bir tür babında rivayet etmişlerdir
(332)Manası: “Şeytanın şerrinden Allah’a (cc) sığınırım Onun (şeytanın) üfürmesi, nefesi ve hile sokmasından da sığınırım” Mütercim
Ahmed: 4/80 ve 85 Ebu Davud: 764 Namaz’da: Namaz (hangi) dua ile açılır babında: İbni Mace: 807 namazın ikamesinde: Namazda Allah’a (cc) sığınma babında rivayet ettiler İbni Hibban; 443 sahihlemiştir Hakim: 1/235’de rivayet etmiş Zehebi de onaylamıştır Hadis sahihtir
(333) Manası: “Allah’ım! Ben sana şeytanın şerrinden sığınırım Şeytanın hile, nefesi ve üfürmesinden de yine Allah’a (cc) sığınırım” Mütercim
Ebu Davud: İbni Mace, Darekutni rivayet etmiş, Hakim sahihlemiş, Zehebi de onaylamıştır İbni Hibban’da sahihlemiştir Hadis sahih bir hadistir
Sonra da Rasulullah (sav) Fatihatul Kitabı (Fatiha suresini) okurdu334 Şayet namaz cehri (sesli okunan bir) namaz ise kıraati onlara dinlettirirdi O (sav): “Bismillahirrahmanirrahim” demeyi de cemaate işitirmezdi”335 O’nun Rabbi (cc) onun okuyup okumadığını en iyi bilendir Nebi (sav) ayetleri teker teker okurdu Sonra da: “Rabbil alemin” ayetinde durur (beklerdi) Sonra da “Maliki yevmid-Din” ayetini yavaşca ve tertil üzere okurdu Rahman lafzını ve Rahim lafzını çeker idi “Maliki yevmid-Din” ayetini de elifli okurdu Sureyi bitirdiği zaman da, amini seslice söylerdi, sesini de bununla çekerdi, yükseltirdi336 Arkasındakiler de mescid inleyene dek seslice çekerlerdi337
(334) Buhari: 2/200 Namazın sıfatında: Kıraatın vavibliği babında; Müslim: 394 Namazda, her rekatta Fatiha’yı okumanın vucubiyeti babında; Ebu Davud: 822 Tirmizi: 247; ibni Mace:837, Nesei: 2/137, 138’de rivayet ettiler
(335) Buhari: 2/188 namazın sıfatında Tekbirden sonra ne der babında Lafzı ise şöyledir: “Nebi (sav), Ebu Bekir ve Ömer (ra) namazı: “Elhamdulullahi Rabbil Alemin” ile açarlardı: Tirmizi: 246’da rivayet etmiş ona göre de: “Kıraat” lafzı “namaz”a bedel gelmiştir Kendisi “Osman” lafzını da ziyade etmiştir Müslim: 399 namazda besmele sesli okunmaz diyenin delili babında rivayet etti
(336) Tirmizi: 248 Namaz’da: İmamın arkasında temin (amin) demek babında rivayet etti: İsnadı sahihdir Bunu hafız “Telhis” adlı eserinde; 90 zikretmiş, nisbetini de Darekutni, ibni Hibban’a; Süfyan-ı Sevri yolu ile belirtmiştir Senedi de sahihtir” demiştir, Nesei: 2/122; ibni Hibban: 462’de rivayet ettiler
(337) İsnadı zayıftır Bunu Şaafi “Sünen’in”de: 1/76’da rivayet etmiştir Hadisin senedinde Müslim bin Halid ez-Zenci vardır Kendisinde çokça vehm bulunmaktadır İbni Cüreyc de bu senedde bulunmaktadır Kendisi de müddelis olup ananesi mevcuttur

Kendilerinden (sav)Fatiha ile bir surenin kıraati arasında susmuş (sekte yapmış) mıdır yoksa kıraatten sonra hepsinde mi sekte yapmıştır? konusu ile ilgili gelen rivayetlerde ihtilaf edilmiştir Yunus dedi ki: “Hasan’dan ve Sumure’den gelen (rivayetle) iki tane sekteyi ezberledim: İmamın tekbir getirmesiyle ta ki okuması bitince, ruku anındaki sektesi Nitekim bunu Ubey bin Kab’da tasdik etmiştir338
(338) Ebu Davud: 777 namazda: İftitah anında sekte babında rivayet etti Hadis sahihtir
Yunus Esas el-Hamrani de Haran’dan rivayetle muvafakat etmiş ve şöyle demiştir “Namazı açtığı zaman sekte yapması ve kıraatin hehpsini bitirdiği zaman ki sektesi (durması)’dır339 Katade de bu ikisine muhalefet edip şöyle demiştir: “Hasan’dan rivayette; Semra bin Cündab ve İmran bin Husayn müzakere ediyorlardı Sonra, Resulullah (sav)’den iki tane sekteyi ezberlediğini anlatmıştır: Tekbir getirdiği vakitleri duruşu (sektesi) ve: “Gayril mağdubi aleyhim veladdallin” ayetinin kıraati bittiği zaman ki sektesi Sadece bu ikisi mevcuttur” Nitekim bunu Semra ezberlemiş, onu da İmran bin Husayn karşı çıkmıştır Her ikisi de bu konuda Ubey bin Kab’a mektup yazmışlardır Onun bu kitabında (mektubunda) da Semra’nın şüphesiz ezberlediği yazılıydı”340
(340) Ebu Davud: 729 Namaz’da: İftitah anında sekte babında; ibni Mace: 844 namazın ikamesinde: İmamın iki sektesi babında: Tirimizi: 251 namazda: Namazda iki sekte hakkındaki babda rivayet etti Dedi ki: “Bu Semra’nın hadisi hasen bir hasendir”Alkame Ahmed Şakir: “Tirmizi’nin Süneni’ne” yaptığı Lalikinde: 2/31: “Bu hades sahihtir” Ravileri de sikadırlar Tirmizi bunu hasen saymıştır Semra’dan Hasan’ın işitmesindeki ihtilaftan dolayı Nitekim bu konuda önceden konuşmuştuk 182”deki hadisin şerhinde ondan işitmesini de sabit kılmışmtık Tirmizi’de Semra’dan Hasan’ın birçok hadisini, birçok yerlerde sahihlemiştir
Kab’da aynı zamanda şöyle de demiştir: “Hasan’dan ve Semra’dan (rivayetle) ki tane Resulullah’dan (sav) sektesini ezberledim Kendileri namaza durunca ve kıraatleri bitince” Kendisi devamla da: “⁄ayrilmağdubi aleyhim veladdallin” demiştir341
(341) Ebu Davud: 780 Namaz’da: İftitah anında sekte babında rivayet etti İbni Hibban’da: 448’de sahihlemiştir
Dolayısı ile hadisler sadece iki tane sektesinin olduğunda ittifak etmişlerdir: 1 başlangıç duruşu (sektesi) ve hakkında ihtilaf edilen sekte Fatiha’nın okunmasından sonradır diyen Katade’dir Semra’da buna ihtilafta bulunmuştur Bazen bunu der, bazen de “kıratten sonradır sekte” der Yunus ve Eşas’ın bütün kıraatlerin bitmesinden sonradır sekte demelerinde ihtilaf edilmemiştir İşte bu iki rivayetin en tercihe şayen olanıdır Allah (cc) en iyisini bilir Dolayısı ile Nebi (sav)’den, Onun -ta ki arkasından birisi okuyana dek- Fatiha suresini okudukları sonra susması ile ilgili sahih ve zayıf bir rivayet nakl edilmiş değildir Nitekim gördüğün gibi sükutu ile ilgili sadece bu ihtilaflı hadis mevcuttur Şayet burada Fatiha suresini okumaya kavuşacak uzun bir sekte ile durmuş olsa idi bu sahabelere gizli olmazdı Nitekim bunu bilmeleri ve nakl etmeleri iftitah sektesinden daha önemlidir
Nebi (sav) bundan sonra da, bazen uzun, bazen kısa ve bazen de az önce hakkında hadisleri geçtiği gibi orta (mutevassıt) olarak okurdu342 Kendileri surenin ortasından başlamazlardı, sonundan da öyle Kendileri (sav) surenin başından okurlar, bazen tamamını -bu da çoğunlukla yapmış olduğudur- bazen de bir kısmını okur bir kısmını da ikinci rekatta tamamlardı Kendisinin bir surenin her ayeti ya da sonunu okuduğu rivayet olunmamıştır Ancak sabah namazının sünneti hariç Çünkü Nebi (sav) şu iki ayette burada namazını kılmıştır: “Gulu: Amenna billahi ve ma unzile ileyna” ayetini (Bakara: 2/136) ve: “Gul ya ehlel kitabi tealev ila kelimetin sevain beynena ve beynekum”(Ali imran: 3/64) ayetini okumuştur”343 iki rekatta da bir sureyi okuduğu olmuştur Bazen de sureyi ikinci rekatta iade ederlerdi Bazen de iki sureyi bir rekatta okurlardı İlkine gelince; Aişe (ra)’nin şu kavlinde olduğu gibidir: “Nebi (sav) “Akşam namazında Araf’ı okurdu Bunu da iki rekatta ayrırdı344 İkincisine gelince bu da sabah namazındaki iki rekatta da; “iza zulziletil” suresini okumasıdır345

(342) Bak: “Kıyamda okuma miktarı faslına” sf: 151-157 Bu geçmişti
(343) Müslim: 728, Misafirlerin namazı bölümünde: sabahın iki rekatlık namazın müstehaplığı babında; Ebu Davud: 1259 Namaz’da: Namazın tahfifi babında; Nesei: 2/155 iftitahda: Akşam namazında “Elif lam mim sad” ile okuma babında rivayet etti Hadis hasendir
(345) Ebu Davud: 816, Namaz’da: Kişi iki rekatta bir sureyi iade ederse babında rivayet etti İsnadı sahihtir
Bu iki hadisde “sünenlerde” bulunmaktadır
Üçünçüsüne gelince; bu da ibni Mesud’un şu kavli gibidir: “Ben Rasulullah’ın (sav) aralarını yakınlaştırdığı nazairleri (benzerleri) biliyorum” dedi ve kendisi bir rekatta olmak üzere iki sureyi, mufassallardan yirmi tane sureyi zikretti “Bu hadis” sahihayn”da bulunmaktadır346 Nebi (sav) sabahın kıraatini uzatırdı Diğer namazlara nazaran bunu daha çok uzatırdı Ondan rivayet edildiğine göre de o mukim iken en kısa okuduğu “kaf” ve benzer surelerdir”347 Kendileri kıraati sabah namazında, akşam yatsının da ilk iki rekatinde sesli okurdu Bunların dışındakilerde ise sessiz okurlardı Bazen de kıraati sessiz okuduğu halde işittirdiği de olmuştur348 Kendileri cuma günün sabah namazında “Elif lam mim Tenzil; secde suresini ve “Hel eta” suresini tamamı ile okurlardı”349 Bu ikisinden birisini kısaltmamış ve birisinin bir kısmını birisinin de bir kısmını sadece okumada bulunmamıştır
(346) Buhari: 2/214, 215 Namazın sıfatında: Bir rekatta iki sureyi cem etme babında ve sonları ile okuma babında Aynı zamanda Kuran’ın faziletleri bölümünde: Kuran’ın telifi babında Müslim: 822 misafirlerin namazında; Kıraatın tertih babında; Ebu Davud: 1396 Namaz’da: Kuran’ın hizip hizip okunması babında; Nesei: 2/175, 176 İftitah’da: Bir rekatta iki sureyi kıraat eyleme babında; Tirmizi: 602 Namaz’da: Bir rekatta iki surenin okunması ile ilgili zikrolunanlar babında rivayet ettiler
(347) Sf: 153’de geçti
(348) Sf: 157’de geçti
(349) Sf: 188’de geçti
(349) Sf: 188’de geçti
Cuma namazında Cuma suresi ve Münafıkun suresinin tamamını okumuşlardır350 Sonlarını da kısaltmamışlardır nebi (sav) bazen “A’la” ve “⁄aşiye”351 surelerini okurdu İki Bayram namazlarında da “kaf” “İbtere betis- saab sureisin tamamı ile okurlardı352 bunu da sonlarını kısaltmamışlardır Nebi (sav) bazen “Ala” ve “⁄aşiye”351 surelerini okurdu iki bayram namazlarında da; “kaf”, “ikterebetis-Saah” suresini tamamı ile okurlardı”352 Bunun da sonlarını kısaltmazdı Gizli okunan namazlarda bazen secde ayeti olan bir sureyi okur secde eder arkasındakiler de secde ederlerdi Öğle namazında da: “Elif lam mim tenzil” secde suresi kadar353 ya da takriben otuz ayet kadar okurdu354 bazen de burada “sebbihisme Rabbikel ala” ve “Elleyli iza yeğşa” ve “Essemai zatil buruc” ve benzer sureleri okurdu”355 bazen de Nebi (sav), “Lokman” ve “Ez-Zariyat” surelerini okurlardı356 Kendileri ilk rekatta kalkarlardı Ayak adımlarının sesini kimsenin duymaması da bundandır357 Aynı şekilde kendileri (sav) bütün namazlarda ikincisine nazaran ilk rekatı uzatırdı İkindi namazında ilk iki rekatındaki kıraati de her rekatteki onbeş ayet kadar idi358
(351) Tahrici: sf: 158’de geçti
(352) Müslim: 891 İki bayram da iki bayram namazında neler okunur babında: Muvatta: 1/180 iki bayram bölümünde: İki bayram namazında tekbir ve kıraat hakkında gelenler babında; Ebu Davud: 1154 Namaz’da: Kurban ve ramazan bayram namazlarında ne okunur babında; Tirmizi: 534 namazda: İki bayram namazındaki kıraatler babında; Nesei: 3/183 ve 184 iki bayram bölümünde: iki bayram namazında: “Kaf” ve “igterebat” suresini okuma babında rivayet ettiler
(353) Ebu Davud: 807 Namaz’da öğle ve ikindi namazlarında kıraatte neler takdir edilir Babında rivayet etti Hadisin senedinde umeyye vardır Kendisi meçhuldür
(354) Sf: 156’da geçti
(355) Sf: 157’de geçti
(356) Nesei: 1/163 İftiah bölümünde: Öğle namazının kıraati babında rivayet etti Hadis hasendir Bu geçmişti
(357) Sf: 156’da geçti
(358) Sf: 156’da geçti

Akşam namazında ise bazen: “Araf” suresini359 bazen de “Et-Tur” suresini okurdu,360 bazen de: “El-Mürselat”,361 bazen de: “Ed-Duhan”362 suresini okurlardı” Rivayet olunduğuna göre O’nun (sav) (akşam) namazında: “Gul ya Eyyuhel Kafirun” suresini ve: “Gul Huvallahu Ehad” suresini okuduğu sabittir363 Bunu ibni Mace tek olarak rivayet etmiştir Her halde bu hadisin ravilerinden birisi onun akşamın sünnetinde bu ikisini okuduğunu vehm etmiştir Kendisi de akşamın sünnetinde ikisini okumuştur Dedi ki: “Nebi (sav) bu iki sureyi akşam namazında (farzında) okumuştur ya da “sünnet” lafzı nüshadan düşmüştür Allah (cc) en iyisini bilir Yatsı vaktindeki namazda ise: “Vettini ve’z-Zeytuni”yi364 “İzas-Sema-unşekkat” surelerini okur, secde ederdi Arkasındakilerinde hepsi birlikte secde etmişlerdir365 Kendileri: “Eş Şemsi ve Duha ha” ve diğer sureleri okumuştur”366 Nebi (sav) kıraati bitirince, nefsi yerine dönmesi için biraz duraksardı367
(359) Sf: 154’de geçmişti
(360) Sf: 154’de geçti
(361) Sf: 153’de geçti
(362) Sf: 154’de geçti
(363) Sf: 166’de geçti
(364) Sf: 154’de geçti
(365) Sf: 155’de geçti
(366) Sf: 155’de geçti
(367) Sf: 197’de geçti