Cum'a Namazının Fazileti

Cum'a Namazının Fazileti

Cum'a günü, büyük bir gündür Allah Teâlâ İslâm dinini bu günle büyütmüş ve tezyin etmiştir Aynı zamanda bu günü bütün ümmetler arasında sadece müslümanlara ihsan buyurmuştur
Allah Teâlâ Kur'an'da şöyle buyurmaktadır:
Ey iman edenler! Cum'a günü namaz için çağrıldığınız zaman hemen Allah'ın zikrine koşun ve alış-verişi bırakın Eğer bilirseniz bu sizin için daha hayırlıdır (Cum'a/9)
Allah Teâlâ böyle buyurmak sûretiyle o saatte insanoğlunu cum'aya gitmekten alıkoyan dünyevî meşgalelerin tamamını haram kılmıştır
Hz Peygamber de şöyle buyurmaktadır:
Allah Teâlâ, benim şu makamımda ve şu günümde size cum'a namazını farz kılmıştır136
Allah Teâlâ özürsüz olarak üç cum'a namazını terkedenin kalbini kilitler137
Özürsüz olarak üç cum'a namazını terkeden kimse, İslâm dinini arkasına atmış ve ona önem vermemiş demektir138
Adamın birisi İbn Abbas'a gelerek, hayatında cum'aya ve cemaat namazlarına iştirak etmeyerek ölen kimsenin durumunu sordu İbn Abbas 'O ateş ehlidir' cevabını verdi Adam bir ay mütemadiyen gelip giderek, aynı suali sordu ve hepsinde de aynı cevabı aldı
Bu hadîs-i şerîfte şöyle vârid olmuştur:
Cum'a günü, iki kitabın (Tevrat ve İncil'in) ehline verildi Fakat onun hakkında ihtilâfa düştükleri için Allah Teâlâ onları o günden mahrum etti Bizleri ise, o güne hidayet eyledi O günü bu ümmet için sakladı ve onu, bu ümmete bayram kıldı Bu bakımdan bu ümmet o günü herkesten daha önce elde etti Hristiyan ve yahudiler ise (o günü takip eden günleri bayram edindikleri için bu hususta) müslümanlara tâbi olmuşlardır139
Enes'in, Hz Peygamber'den rivayet ettiği bir hadîste de şöyle buyurulmaktadır:
Cebrail, elinde bembeyaz bir ayna olduğu halde bana gelerek 'Şu gördüğün ayna, rabbin tarafından, senin ve senden sonra gelecek ümmetin için bayram olsun diye, farz kılınan cum'a günüdür' dedi Bunun üzerine 'Bu günde bizim için ne gibi faziletler var?' diye sordum Şöyle dedi: "Bu günde öyle bir saat vardır ki, kim bu saatte, kendisine taksim edilen bir hayrı isterse Allah Teâlâ ona istediğini ihsan eder Eğer kendisi için taksim edilmiş bir hayır yoksa duasının yüzü suyu hürmetine istediğinden daha büyük bir hayri kıyamette azık olarak verir Eğer bu saatte kendisi için yazılan birşeydeıı Allah'a sığınırsa, Allah Teâlâ onu o yazılandan daha büyük bir felâketten korur O gün, bizim nezdimizde günlerin efendisidir Biz, o güne kıyamet gününde 'artırma günü' mânâsına gelen 'yevm-ül-mezîd' demekteyiz"
'Neden ey Cebrâil?' diye sorduğumda da şunları söyledi: 'Senin rabbin cennette miskten daha kokulu ve bembeyaz bir vâdi yaratmıştır Kıyamet gününde illiyyîn denilen makamdan kürsüsüne (kemiyeti ve keyfiyeti bilinmeyen bir şekilde) iner Sonra, ehl-i cennete cemâlini o şekilde gösterir ki, onlar O'nun keremli vechini temaşa ederler140
Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün cum'adır Adem (as) o günde yaratıldı ve cennete o günde gönderildi Cennetten o gün indirildi ve tevbesi o günde kabul olundu O günde de vefat etti Kıyamet de o günde kopacaktır O gün Allah'ın nezdinde mezîd (artırma) günüdür Göklerdeki melekler de ona bu ismi vermektedirler Aynı zamanda o gün, cennette Allah Teâlâ'nın cemâlinin temaşa günüdür141
Her cum'a gününde Allah Teâlâ'nın ateşten azad ettiği altıyüzbin azadlısı vardır142
Hz Enes bir hadîste Hz Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmektedir;
Cum'a günü selâmetle geçtiği takdirde, haftanın diğer günleri de selâmetle geçer143
Hergün öğleden önce, güneş göğün tam ortasındayken, cehennem kızdırılır Bunun için cum'a günü hariç, diğer günlerde, bu saatte namaz kılmayınız Cum'a gününde ise, her vakit namaz kılınabilir; çünkü o günde (onun hürmetine) cehennem kızdırılmaz144
Ka'b'ul Ahbar şöyle diyor: 'Allah Teâlâ, şehirlerden Mekke'yi, aylardan Ramazan'ı, günlerden Cum'a'yı ve gecelerden de Kadir gecesini faziletli kılmıştır'
Denildiğine göre, kuş vesâir haşarat, cum'a günü karşılaştıklarında birbirlerine 'Selâm, bugün sâlih bir gündür' derlermiş
Hz Peygamber şöyle buyurmuştur:
Cum'a gününde veya gecesinde ölen kimseye, 'şehid' ecri yazılır ve o kişi kabir fitnesinden korunur145
136) İbn Mâce, (Câbir'den zayıf hır senedle)
137) Beyhakî, Şuab'ul-İman, (İbn Abbas'dan)
138) İmam Ahmed ve Sünen sahipleri, (Ebu Ca'd ed-Damrî'den)
139) Buhârî ve Müslim, (Ebu Hüreyre'den)
140) Şafiî, Müsned; Taberânî, Evsat','İbn Merdeveyh, Tefsir, (zayıf senedlerle)
141) Müslim, (Ebu Hüreyre'den)
142) İbn Adiy, el-Kâmil; İbn Hibban, Duafâ Beyhakî, Şuab'ul-İman, (Enes'den)
143) İbn Hibban, Duafâ; Ebu Nuaym, Hilye; Beyhakî, Şuab'ul-İman, (Hz Âişe'den)
144) Ebu Dâvud, (Ebu Katade'den)

Cum'anın Şartları

Cum'a diğer namazların şartlarında ortak olduğu gibi onlardan hiçbirinde bulunmayan şu altı şartla da ayrılmaktadır:
1- Vakit: İmamın selâmı, ikindi namazı vaktine tesadüf ederse cum'a namazı geçmiş sayılır Bu namazı, dört rek'at ve öğle namazı olarak kaza etmelidir Cum'a namazına sonradan gelip de imama uyan kimsenin son rek'atı vaktin haricine çıkarsa, onun cum'asının sahih olup olmadığı hakkında ihtilâf vardır
2 Mekân: Cum'a namazının sahralarda, çöllerde ve çadırlar arasında kılınması sahih değildir Aksine cum'a namazının sahih olması için, taşınmaz binaların bulunduğu bir yer lâzımdır
Aynı zamanda bu yerde kendilerine cum'a namazı farz olan kırk
kişinin bulunması şarttır (Bu hüküm Şafiî'ye göredir)
Köy, cum'a hususunda şehir gibidir Köylerde cum'a kılmak için sultanın bulunması veya izin vermesi şart değildir; fakat en iyisi izin almaktır
3 Aded: (Şafiî'ye göre) Cum'a, kırk erkekten az olan bir cemaatle sahih olmaz Cum'aya iştirâk eden bu insanlar, mükellef, kış ve yaz göç etmeyen ve o mahallin daimî yerlisi olmalıdır Eğer hutbe okunurken veya namaz kılınırken, mevcut kırk kişiden bir kişi bile çıkıp gitse cum'a namazı sahih olmaz Bu adedin hutbenin başlangıcından imamın selâm vermesine kadar orada bulunması şarttır
4 Cemaat: Eğer bir köyde veya şehirde kırk kişi ayrı ayrı yerlerde cum'a namazını tek başlarına (veya küçük gruplar halinde) kılsalar, namazları sahih değildir Fakat sonradan gelip de namazın ikinci rek'atında imama uyan bir kimsenin, imamın selâmından sonra, kendi namazının ikinci rek'atını tek başına edâ etmesi caizdir Eğer imamın ikinci rek'atına rükûuna yetişemezse, yine imama uyar; fakat o namazı öğle namazı niyetiyle kılar İmam selâm verdiğinde kalkarak dört rek'at öğle namazını edâ eder
5 Orada Daha Önce Cum'a Kılınmış Olmamalıdır:::
Eğer bir mahallenin bütün ahalisinin bir camiye toplanması mümkün değilse, iki, üç veya dört camiye (ihtiyaç kadar) dağılıp cum'a kılmaları caizdir Eğer ihtiyaç olmaksızın birkaç yerde cum'a kılınırsa, hangi cum'anın imamı istiftah tekbirini daha önce alırsa, ancak o cum'a sahihtir (Diğerleri ise fasiddir)
Ayrı ayrı yerlerde cum'a kılmak mecburiyeti olduğu zaman imamlardan hangisi daha faziletli ise, onun arkasında namaz kılmak daha faziletli olur Eğer zahirde iki imam fazilet bakımından eşit iseler, hangi cami daha önce inşa edilmişse o camide kılınan cum'a daha üstündür Eğer bu hususta da eşit iseler, cum'anın, evine daha yakın olanda kılınması daha efdaldir Cemaatin çokluk fazileti de gözetilebilir
6 İki Hutbe::: Bu iki hutbenin okunması farzdır Hutbenin okunması esnasında ayakta durmak ve hutbeler arasında oturmak da hatib için farzdır Birinci hutbede dört farz vardır:
a) Hamd: En azı 'Elhamdülillah' demektir
b) Allah Rasûlü'ne salavât-ı şerîfe getirmek
c) Allah'ın kullarına takvayı tavsiye etmek
d) Kur'an'dan en az bir ayet okumak
İkinci hutbenin de dört farzı vardır Ancak bu ikinci hutbede ayet okumak yerine, müslümanlara dua edilmesi ve aynı zamanda hutbeyi kırk kişinin dinlemesi vaciptir (Eğer kırk kişinin hepsi veya bir kısmı sağır ise, onlara, hiç olmazsa, hutbenin rükünlerini dinletmek lâzımdır Aksi takdirde böyle bir cemaatin cum'asının sahih olup olmayacağı hususunda ihtilâf vardır)
145) Ebu Nuaym, Hilye, (Câbir'den)

Hutbe'nin Sünnetleri

Güneş tam göğün ortasından batıya doğru yöneldiği, müezzin ezanı okuduğu ve imamın da minbere çıkarak oturduğu zaman tahiyye-t'ül-mescid namazı hariç namaz kılma faslı sona ermiştir Konuşma faslı ise hutbenin açılışıyla sona erer
Hatib minbere çıkıp yüzünü cemaata çevirdiği zaman, selâm vererek oturur; cemaat de onun selâmına karşılık verir
Müezzin ezanı okuyup bitirince, hatib sağa sola bakmaksızın, kılıcının kabzasıyla veya bastonuyla ya da minberin trabzanlarıyla oynamaksızın ellerini, namazda olduğu gibi birini diğerinin üzerine bağlayarak yüzünü cemaata çevirir ve iki hutbe irad eder Bu iki hutbe arasında hafif bir oturuş yapar Hutbe okurken cemaatin anlayamayacağı garip kelime ve lugatları kullanmamaya dikkat etmelidir Hutbeleri fahiş bir şekilde uzatmamalı ve teganni yapmamalıdır Hutbe, derleyici, beliğ ve kısa olmalıdır İkinci hutbede bir ayetin okunması da müstehabdır Camiye hutbe okunurken giren bir kimse cemaata selâm vermemelidir Şayet böyle bir selâm verirse, cevap vermek şart değildir Ancak işaretle cevap vermek güzeldir Hutbeyi dinleyen bir kimse, aksıranlara dua etmek sûretiyle cevap vermemelidir İşte bütün bunlar hutbenin sahih olmasının şartlarıdır

Cum'anın Vücûbu

Cum'anın vâcib olması için gereken şartlar şunlardır:
1- Erkek olmak
2- Bâliğ olmak
3- Akıllı olmak
4- Müslüman olmak
5- Hür olmak
6- Bu vasıflara sahip kırk erkeğin bulunduğu bir mahalde bulunmak
7- Sakin bir zamanda; gür sesli bir müezzinin şehirde okuduğu ezanın duyulabileceği bir mahallin sakinlerinden olmak Çünkü Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur: 'Cum'a günü namaza çağrıldığınızda herşeyi bırakıp Allah'ın zikrine koşunuz ve alış-verişi bırakınız!' (Cum'a/9)
Yukarıda zikrolunan vasıflara sahip kimseler için, şu özürlerden dolayı cum'a namazının terkinde ruhsat vardır:
1- Yağmur
2- Çamur
3- Korku
4- Hastalık
5- Hastaya bakmak
Bu özürlere sahip olup da cum'a namazına gidemeyenlerin, öğle namazını halkın cum'a namazından çıkabileceği bir zamâna kadar tehir etmesi müstehabdır Cum'a namazını kılan hasta, misafir, köle veya kadınların, namazları sahihtir ve bu, öğle namazlarının yerine sayılır ve geçerlidir Allah herkesten daha iyisini bilir


İmam Gazali