Çocuğunuzdaki Tik’İn Sebebi Siz Olabilirsin

İzzet Kan - Nihat Kaya


Çocuğunuzdaki tik’in sebebi siz olabilirsiniz!

Eğer elinizde olmadan, istem dışı olarak göz kırpma, burun çekme, boğazını temizleme gibi garip hareketler ve sesler çıkarıyorsanız “tik”iniz var demektir Tiklerin büyük çoğunluğu ruhsal sebeplere dayanır Tiklerin ortaya çıkma sebepleri araştırılmalı ve ona göre önlemler alınmalıdır Aman dikkat! Gözlerini kırpıştırmanın ilginin üzerine topladığını fark eden çocuk bunu alışkanlık haline getirir


Belli bazı hareketlerin süratli bir biçimde tekrarlanması “tik” adını alır Tikler belli bir zaman aralıklarıyla oluşan hareketlerdir Aniden başlar Tekrarlayıcı ve ritmik olmayan sık aralıklarla devam eder Kişiyi ve çevresini rahatsız edebilir Tikler sadece hareket şeklinde değil sesli de olabilir ya da harekete ses de eşlik edebilir Bazı psikiyatrik rahatsızlıklarda da görülebilir
Motor tikler; göz kırpma, baş sallama, burun çekme, yanak çekme, yüz buruşturma, omuz silkme gibi basit hareketler olabildiği gibi pek çok motor hareketin, çeşitli kas gruplarının birden işe karıştığı çeşitler de olabilir Örneğin yanak seğirmesine baş sallama eşlik etmesi, sıçrama… Sesli tikler de olabilir Bunlar da istemsiz bir şekilde başlar, rahatsız edici ani ve tekrarlayıcıdır Basit bir boğaz temizleme sesinden karmaşık sesler çıkarmaya hatta küfretmeye kadar farklılaşabilir

İlgi, tiki tetikleyebilir
Tikler bazı tıbbi hastalıklardan ve alışkanlıklardan ayrılmalıdır Örneğin göz bozukluğundan kaynaklanan göz kırpıştırmadan ayırt edilmelidir Tekrarlayan alışkanlık hareketlerinde ise davranış bilinçli olur Gözlerini kırpıştırmanın ilginin üzerine topladığını fark eden çocuk bunu alışkanlık haline getirir Bazen de yanlış öğrenmelerin sonucu olarak alışkanlıklar gelişebilir Yuvaya giden bir çocuk, arkadaşının kekelemesini taklit etmeye başlar ve bu alışkanlık haline gelebilir
Tikler her yaş grubunda görülmekle birlikte en çok çocukluk döneminde ortaya çıkar Erkeklerde kız çocuklarına nazaran daha fazla görülür Tik bozukluğu kişinin kendine güvenini, aile, okul ve iş yaşamını olumsuz etkiler Günlük, sosyal yaşamda sorunlara yol açabilir
Kısa süreli tikler; dört haftadan bir yıla kadar sürebilir Ortalama bir gün içerisinde kendi varlığını hissettirir Süreç içinde artmalar ve azalmalar gösterir Psikolojik duruma göre dalgalanmalar görülür Genelde basit tiklerdir
Kronik tikler genelde bir yıldan uzun süreli tiklerdir Basit ya da karmaşık tikler olabilir Bunlara ses de eşlik edebilir Hiç tikin görülmediği bir dönemden sonra tekrar başlar Başka bir psikolojik sıkıntı da tike eşlik edebilir

Tedavide aile desteği
Çevresel baskılar, stres, ailenin ve okulun tutumu, fiziksel hastalıklar tikleri etkiler Aile desteği çok önemlidir Aile, tikleri cezalandırmamalıdır Aşırı ikaz ve cezalandırmalar tikleri artırmaktadır Dikkat aşırı bir şekilde tike odaklanmamalıdır Tikler genelde sıkıntı yaşanan bir dönemden sonra açığa çıkmaktadır
Tiklerin büyük çoğunluğu ruhsal sebeplere dayanır Tiklerin ortaya çıkma sebepleri araştırılmalı ve ona göre önlemler alınmalıdır Tiki olan çocuğun okuldaki arkadaşlarının bunu dalga konusu etmeleri önlenmelidir En önemlisi, bir yılı aşkın tiklerde uzman yardımı alınmalıdır Çocuklar için yapılacak tedavi çalışmasına okul, aile ve tedavi ekibi bir bütünlük içinde hareket etmelidir Tik bozukluklarında yine aynı şekilde yetişkinlik döneminde de uzman yardımı alınabilir Tik bozukluklarında destekleyici psikoterapi ve ilaç tedavisi uygulanır

Tik Bozuklukları
Geçici tik bozukluğu: Çocukluk döneminde görülen, bir yıldan az süren, ancak en az dört hafta boyunca hemen her gün oluşan tikler olarak tanımlanır Okul çağında sık görülür Baş, boyun ve yüz bölgesinde sınırlıdır İlaç tedavisi önerilmeyen bu bozukluk çeşidinde psikososyal tedaviler yeterlidir

Kronik hareket ya da ses tiki bozukluğu: Tek bir tik tipinin (genellikle hareket tipi) bir yıldan daha uzun süreli devam etmesidir Daha çok baş, boyun ve yüz bölgesinde oluşur Okul çağında görülür Erkeklerde daha sıktır

Tourette bozukluğu: Sıklıkla çocuklukta ya da gençlikte başlayan, değişik kas gruplarını tutan hareket ve sözel birden fazla tikle kendini gösteren bir hastalıktır Tourette bozukluğunda çoğul hareket tikleri ve en azından bir ses tiki olmalıdır Ses tikleri hırıltı, patlar tarzda öksürükler, havlar gibi sesler ve küfürlü gelişigüzel çıkan sözcüklerdir İstem dışı hareketler boyun, yüz, kol ve bacaklarda olabilir Bir yıldan daha uzun sürer Tourette bozukluğu yaklaşık olarak her 10 bin kişinin 4-5’inde görülür Bu hastaların yaklaşık yarısında “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” ve yüzde 40’ında “Obsesif Kompülsif Bozukluk” görülür Bozukluk erkeklerde kızlara oranla daha fazladır Tourette bozukluğu iki yaşında başlayabilmekle birlikte, genelde başlangıç yaşı çocukluk ya da erken ergenliktir Hareket tiklerinin ortalama başlangıç yaşı 7’dir Hastalık genellikle yaşam boyu sürer Sıklıkla toplumsal sıkıntı, kendi kendini yargılama ve depresif duygu durum vardır

Tik çeşitleri

Hareket tikleri:


a- Basit hareket tikleri (1-2 saniyeden kısa)
- Göz kırpma
- Burun kıvırma
- Dudak yalama
- Yüz buruşturma
- Kafa sallama
- Omuz silkme
- Parmak tıklatma
- Ayak sallama
- Vurma
- Sekme



b- Karmaşık hareket tikleri (uzun süreli)
- El ve yüzün anlamlı hareketleri
- "Şaşırmış" ve "anlamamış" gibi bakma
- Eşyalara ve insanlara dokunma
- Parmaklarıyla "sayma" hareketi yapma
- Çömelme
- Eğilme



Ses tikleri:


a- Basit ses tikleri
- Öksürme
- Burun çekme
- Boğaz temizleme
- Islık çalma
- Garip sesler çıkarma


b- Karmaşık ses tikleri
- Heceler veya kelimeler söyleme
- Karşısındaki kişinin sözlerini tekrarlama (ekolali)
- Bayağı, müstehcen, pis konuşma (koprolali)