Amasya Adının Kaynağı

Eskiçağda bir çok Anadolu şehrinin kurucu (ktistes) tanrısı veya kahramanının olduğu bilinmektedir Bu mitolojik kuruluş Amasya için de geçerlidir
Roma İmparatoru Septimius Severus (MS 193-211) dönemine ait bir Amasya sikkesi üzerinde yer alan ERMHC KTICAC THN POLIN yazıtından hareketle Hermes?in Amasya kentinin kurucu tanrısı olduğu kabul edilmektedir
Bu kısa açıklamadan sonra Amasya adının tarihçesine gelecek olursak; Hitit belgelerine göre Amasya?nın bilinen ilk adının Hakmiş [Khakm(p)is] olduğu sanılmaktadır Bu isimin Perslerin Amasya?yı fethine kadar devam ettiği değerlendirilmektedir
Amasya?nın Mitridates Krallığı Dönemi'ndeki adı ?Amasseia? dır Özellikle M Ö II yüzyıldan itibaren darp edilen Amasya şehir sikkelerinde AMASSEİA ibaresi açıkça görülmektedir Zaten coğrafyacı Strabon?da Amasya için Amaseia sözcüğünü kullanmaktadır
Amaseia sözcüğü, ?Ana? anlamına gelen ve özellikle ?Ana Tanrıça? yı kasteden ?Ama? ve onun çeşitlemesi olan ?Mâ? ibaresi ile bağlantılıdır Bundan hareketle denilebilir ki Amaseia ?Ana Tanrıça Mâ?nın şehri? anlamına gelmektedirAna Tanrıça Mâ, Perslerin Anadolu?yu fethinden sonra tapımı yaygınlaşan doğu kökenli bir tanrıçadır Aynı zamanda bu tanrıça Mitridates ve Kapadokya?nın yerel tanrıçasıdır Amaseia sözcüğü de Persler zamanındaki asıl söyleniş şeklinin Hellen ağzına uydurulmuş biçimidir
Roma döneminde Amaseia adı fazla bir değişikliğe uğramadan AMACIAC (Amasia) olarak kullanılmıştır Örneğin, İmparator Septımıus Severus, Caracalla ve Severus Alexander döneminde darp edilmiş Amasya şehir sikkelerinde AMACIAC adını görmekteyiz Bizans Devri'nde de Amasia adının değişmeden devam ettiği bilinmektedir
Amasya?nın adı Danişmendliler zamanında ise bazen Amasiyye, bazen de Şehr-i Haraşna olarak anılmıştır Selçuklu, İlhanlı, Beylikler ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde de Amasya adı herhangi bir değişikliğe uğramadan günümüze kadar gelmiştir