Sivas Medreseleri

Gök Medrese (Merkez)






Sivas Kalesi?nin ve 4 Eylül Parkı?nın güneydoğusunda bulunan bu medreseyi Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali 1271 yılında yaptırmıştır Mimarı (Kaluyan-ı El Konevi) Konyalı Kaluyan'dır


Evliya Çelebi bu medreseden Kızıl Medrese diye söz etmiştir Medrese ile ilgili olarak; ?Bu eserin mislini yapmak mümkün olmadığını, diyar-ı İslamda emsaline rastlanmadığını, Timurlenk?in hayretle temaşa ettiğini, kapısının kale kapısı kadar sağlam olduğunu, iki katlı yapıldığını, 80 oda ihtiva ettiğini, talebenin kışın alt katlardaki odalarda çalıştıklarından bir müderris, iki sufi, 20 talebesi olduğunu; mescidin bir imamı, iki müezzini, kütüphanesinde bir hafız-ı kütup, bir kapıcı ve ferraş bulunduğunu; mescit kütüphaneden başka bir de fakirler için yemek pişirilen darrüziyafesi olduğunu? belirtmiştir








Selçuklu medreselerinden günümüze iyi bir durumda gelebilen bu medrese dikdörtgen planlıdır Gök medresenin 14 odası ve bir mescidi bulunmaktadır Giriş kısmının üzeri dört kollu yıldız şeklinde bir tonoz ile örtülmüştür Gök Medrese?nin mermer portali Çifte Minareli Medrese?ye benzer şekilde iki yanına kabartma bezemeli kuleler üzerinde yükselen iki minare ilave edilmiştir


Portalin en üst bölümünde ?Kılıçarslan?ın oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev?in Saltanat günlerinde imar edildi? yazılı bir kitabe bulunmaktadır


Portal zengin süslemesi ile döneminin en önemli yapıları arasındadır Kapı kemerinin iki yanına 12 hayvan başı kabartması yerleştirilmiştir Ayrıca iri yıldız motifleri, hayat ağacı, küçük kuşlar, kartallar bitkisel motiflerin arasında dikkati çekmektedir Ön yüzdeki köşelere kabartma bezeli kuleler yerleştirilmiş, üzerine de yivli gövdeli birer şerefeli iki minare oturtulmuştur Bu minareler yapıya anıtsal bir görünüm kazandırmıştır Minarelerin gövdeleri kabartma, geometrik ve bitkisel motiflerle boş yer kalmamacasına bezenmiştir Büyük olasılıkla da bunların içerisine mozaik çiniler yerleştirilmiş, ancak bunlar döküldüklerinden günümüze gelememiştir Bu çinilerden dolayı da Gök Medrese ismini almıştır







Portalden üzeri açık avluya girilmektedir Avlunun ortasında altı köşeli bir havuz vardır Avlunun kuzey ve güney taraflarına altı sütunlu, birbirlerine kemerlerle bağlanmış iki revak yerleştirilmiştir Revakların iki yanına küçük birer eyvan yapılmış, bunların her iki yanına da üçer oda yerleştirilmiştir Bu odalar birbirlerinden farklı ölçüdedir Bu revakların orta kemerleri diğerlerinden daha geniştir Revakları taşıyan kemerler devşirme olarak buraya getirilmiştir Bunların çoğu kırık olduğundan da kelepçelerle sağlamlaştırılmıştır Sütunların başlıkları tipik sütun başlıkları olup, palmet, yaprak gibi motiflerle bezenmiştir Revaklar tonozlarla örtülmüştür Arkalarında da duvarlara açılmış küçük kapılı medrese hücreleri bulunmaktadır Hücrelerin üzerleri tonoz örtülü olup, kapı üstündeki pencerelerle aydınlatılmıştır







Girişin karşısındaki büyük eyvan ve yanındaki iki oda günümüze gelememiştir Girişin karşısındaki ana eyvan yıkılmış ancak, 1825 yılında dönemin müftüsü Seyit Abdullah Efendi tarafından medresenin bir bölümüne ahşap bir ikinci kat eklenmiştir Girişin sağ tarafında mescide yer verilmiştir Mescit, 500x500 m ölçüsünde kare planlıdır Üzerini Türk üçgenlerinin oluşturduğu tuğladan bir kubbe örtmektedir Mihrabın üst kısmı iyi bir durumda olup, buraya çini ile Ayet?el Kürsi yazılmıştır Alt kısım ise bozulmuş ve burası sıva ile örtülmüştür Mescidin karşısına kare planlı Darülhadis (dershane) yerleştirilmiştir

Gök Medrese 1904 yılında Sivas Valisi Reşit Akif Paşa tarafından onarılmış, 1926 yılında okul, 1927 yılında da müze olmuştur



Şifaiye Medresesi (Merkez)







Sivas Kale Mahallesi?nde, Selçuklu Parkı içerisinde, Çifte Minareli Medrese?nin karşısında bulunan bu medreseyi, Selçuklu Sultanı Iİzeddin Keykavus (1184-1220) tıp öğrenimi veren bir medrese ve hastane olarak 1217 yılında yaptırmıştır Bu yapı Anadolu Selçuklu tıp öğrenimi veren okulların en eskisi ve aynı zamanda da en büyük planlı eseridir Yapının mimarı Mimar Marendli Ahmet Usta?dır Yapı 1768 yılında medrese haline dönüştürülmüştür Medrese IDünya Savaşı sırasında da cephanelik ve levazım deposu olarak kullanılmıştır


Medrese kesme taştan, 4800x6800 m ölçüsünde dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır Giriş kapısı mukarnaslı ve birbirine geçme bordürlerle bezenmiştir Giriş kapısı kemerinin yanlarında güneş ve ayı simgeleyen arslan ve boğa tasvirleri bulunmaktadır Kırmızı tuğladan yapılmış olan giriş kapısının ön yüzünde firuze, mor ve beyaz çiniler bulunmaktadır Geometrik yıldızlar, geçmeler ve örgülü kufi yazılarla kapı son derece gösterişlidir Bu görkemli giriş portalinden büyük bir salona geçilmektedir Buradan da üzeri açık, dört eyvanlı revaklı bir avluya girilmektedir Revakların arkasında içerisinde ocaklar bulunan hücreler vardır Medresenin içerisi mavi ve siyah renkteki çini ve sırlı tuğlalarla bezenmiştir


Medreseyi yaptıran Sultan Iİzzeddin Keykavus?un türbesi medresenin güneyinde bulunmaktadır Türbe kapısının üzerindeki kitabe;


?Biz ki dünyayı terk edip göçtük,

Gönül derdi ektik, matemler biçtik,

Şimdiden sonra da nöbet sizdedir,

Biz sıramızı savdık ve geçtik?



Çifte Minareli Medrese (Merkez)








Sivas Kale Mahallesi?nde Şifaiye Medresesi karşısında bulunan Çifte Minareli Medrese?yi İlhanlı Veziri Şemseddin Mehmet Cüveyni 1271 yılında yaptırmıştır Mimarının Kölük Bin Abdullah olduğu ileri sürülmüş ancak, bunu kanıtlayacak bir belgeye rastlanmamıştır


Medrese iki minareli oluşundan ötürü de Çifte Minareli Medrese olarak tanınmıştır Zamanla harap olan medresenin bulunduğu yere Sivas Valisi Sırrı Paşa 1882 yılında bir hastane yaptırmışsa da bu hastane günümüze gelememiştir Günümüzde hastanenin olduğu bölüm Açıkhava Müzesi olarak kullanılmaktadır


Medrese dikdörtgen planlı olup, günümüze yalnızca ön cephesi ile minareleri gelebilmiştir Medreseyi oluşturan bölümler XXyüzyılın başında tamamen yıkılmıştır Haluk Karamağaralı?nın burada yaptığı kazılarda yapının iki katlı ve dört eyvanlı planı olduğu ortaya çıkmıştır Medresenin portali Selçuklu taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olup, 20 m yüksekliktedir Giriş kapısı bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir Aynı zamanda buraya mukarnaslı nişler eklenmiştir Kapının iki yanına Gök Medrese?de olduğu gibi çinilerle bezenmiş iki tuğla minare yerleştirilmiştir Zeminden itibaren minare kapısına kadar 22, oradan da şerefeye kadar 73 basamak bulunmaktadır


Medresenin ön cephesinde celi hat ile yazılı bir ayet bulunmaktadır



Buruciye Medresesi (Merkez)








Sivas Kale Mahallesi?nde bulunan, Şifaiye Medresesi?nin de 40 m kuzeyindeki bu medreseyi Selçuklu Veziri Hibetullah Burucerdi oğlu Muzaffer 1271 yılında yaptırmıştır Çeşitli ilimlerin okutulması amacıyla yapılan bu medresede müzik ile akıl hastaları tedavi edilmiştir Uzun süre harap durumda olan bu yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1966 yılında onarılmıştır Ardından Gök Medrese?de bulunan arkeoloji müzesi 1968 yılında buraya taşınmıştır


Kesme taştan, dikdörtgen planlı ve dört eyvanlı, iki katlı, açık avlulu medrese plan tipinin bir örneği olan bu medrese Selçuklu döneminde yapılan en güzel eserler arasındadır Cephesi sarımtırak renkte kumlu taştan yapılmış ve burası madalyon, rozet, kıvrık dallar, palmetler ve bitkisel motiflerden oluşan bezemelerle kaplanmıştır Giriş kapısının iki yanında kubbe ile örtülü bir mescit ve bir de türbe vardır Türbede medreseyi yaptıran Muzaffer Burucerdi gömülüdür Ayrıca türbe ve mescidin yanında da iki beşik tonozlu küçük oda bulunmaktadır Revaklı avlunun arkasına medrese odaları sıralanmıştır Avlunun iki kenarında birer eyvan, bunların iki yanında da ikişer oda bulunmaktadır Bu bölümlerin üzeri de tonozlarla örtülüdür Revaklardaki sütun başlıkları ve sütunlar devşirme olarak toplanmıştır


Giriş kapısının karşısında sivri kemerli, basık tonozlu büyük bir eyvan bulunmaktadır Eyvanın iki yanına büyük iki oda yerleştirilmiştir Bu odaların iç kısımlarındaki merdivenlerden ikinci kata çıkılmaktadır Avludaki kemerler arasına da yuvarlak sekiz madalyon yerleştirilmiştir Bu madalyonların içerisinde çeşitli yazılar bulunmaktadır