Bursa'nın Tarihi Yerleri

Bursa'nın Tarihi Yerleri


Bursa ili baştan başa bir târih hazînesidir Ülkemizin İstanbul?dan sonra târihî eser bakımından en zengin ilidir Osmanlılar, Selçuk sanat ve mîmârîsine kendi görüş ve mahâretlerini katarak Bursa tipi mîmârî meydana getirmişlerdir Buna Bursa Mektebi denir Çinicilik, ağaç oymacılık ve duvarlardaki nakışcılıkta çok ileri bir sanat zirvesine çıkmışlardır

Orhan Gâzi zamânında yapılan câmi ve mescitler

Orhan Câmii: Ters (T) biçiminin ilk modelidir Çift kubbeli, iki yan eyvanlı, dışta iki oda ve bir revaklıdır Kitâbesi Çelebi Mehmed zamânında Bâyezîd Paşa tarafından tâmir edilmiştir

Alâeddîn Câmii: Orhan Gâzinin kardeşi, Alâeddîn Bey yaptırmıştır Tek kubbeli tonozlu bir revakı ve önünde klasik çeşmesi bulunan bir câmidir

Ahi Hasan Mescidi: Hisar-Ortapazar semtindedir Maalesef bugün ev olarak kullanılmaktadır Ahî Hasan, Edebâli?nin kardeşinin oğludur Bursa?nın fethinde kale burcuna bayrağı ilk diken ve Bursa?ya ilk giren bu akıncıdır Çobanbey, Gâzi Aktimur, Lala Şâhin ve Nilüfer Hâtun Mescidleri bugün yoktur

Murâd Hüdâvendigâr Devri Câmileri

Hüdâvendigâr Câmii: Çekirge?dedir Alt katı câmi ve üst katı medresedir Medresede 12 oda vardır

Şehâdet Câmii: Hisar içinde büyük bir câmidir 1854 zelzelesi ile zarar gören câmiyi, Vâli Mahmûd CelâleddînPaşa tâmir ettirmiştir

Kavaklı Mahallesindeki câmi ile Murâdiye?de Koca Nâib Câmiini Kâdızâde-i Rûmî yaptırmıştır Bu zât Bursa?da 40 sene kâdılıkta bulunmuştur Molla Fenârî hazretlerinden ders almıştır İran?a gitmiş ve İranlılar "Molla Zâde-i Ekber"derler Uluğ Beye muallimlik yapmıştır Uluğ Beyin kurduğu rasathânede emeği vardır Yıldırım Bâyezîd?in düğününde kâfile başkanıydı Her iki câmi tek kubbelidir

Kavaklı Mahallesindeki câminin önündeki yaşlı çınarı Orhan Gâzi devri erenlerinden "Baba Sultan" dikmiştir

Hayreddîn Paşa Câmii: Çancılar?da olup sâdece minâresi kalmıştır İzzeddîn Câmii: Pınarbaşı?ndadır Emin İzzeddîn tarafından yaptırılmıştır Minâresi yenidir Eski karakteri kaybolmuştur Kara Ali Câmii: Yerkapı?dadır İznik fethinin kahramanı Kara Timurtaş Paşanın babası yaptırmıştır Moloz taştan yapılmıştır Kubbesi çökmüştür

Yıldırım Devri Câmileri

Yıldırım Câmii: Yıldırım semtinde büyük bir câmidir Orhan Gâzi devrinde başlayan kanatlı câmi tipindedir Sanat değeri çok yüksektir Ali Paşa Câmii: Ali Paşa semtindedir Çandarlı Kara Halil?in oğlu Yıldırım Bâyezîd?in vezîri Ali Paşa yaptırmıştır 1854 depreminde zarar görmüştür Çandarlı Kara Halil, Bursa?nın ilk kâdısı, ilk kazasker ve ilk Osmanlı vezîridir Demirtaş Câmii: Demirtaş semtindedir Minâresi câmiden ayrıdır Altı şadırvan, üstü minâre olarak şöhretli bir eserdir Kara Timurtaş Paşanın oğulları yaptırmıştır Ertuğrul Câmii: Üstü çatı ve kiremit, tek kubbe esâsına göre yapılmış bir eserdir Yıldırım Bâyezîd?in oğlu Ertuğrul adına yapılmış olup, kabri yanındadır Gâzi Timurtaş Mescidi: Çakırhamam karşısındaydı Bugün yoktur Molla Fenârî Câmii:Çok ziyâret edilen Molla Fenârî (1331-1429) Osmanlı Devletinin ilk şeyhülislâmıdır 100?den fazla eseri vardır Hüdâvendigâr ve Yıldırım Bâyezîd devrinde yaşamıştır Emir Sultan hazretleri ile yakın dostluğu vardı Mübârek kabirleri câminin avlusundadır Câmi Aydede semtindedir Mehmed Şah Fenârî, Molla Fenârî hazretlerinin oğludur 18 yaşında Edirne?de müderrislik yaptı 1429?da vefât etti Kabri babasının yanındadır Somuncubaba Câmii ve Fırını: Molla Fenârî?nin alt kısmında tek kubbeli klasik bir mescittir Bir çift fırını ve çilehânesi yanındadır Somuncubaba, Ulu Câminin açılışında ilk namazı kıldıran ve ilk hutbeyi okuyan zâttır Kerâmetinin anlaşılması üzerine Bursa?dan Aksaray?a gitmiştir

Ulucâmi: Bursa?nın her tarafından görülen büyük bir câmidir Yıldırım Bâyezîd yaptırmıştır İki minâreli, 20 kubbeli, ortasında büyük bir şadırvan bulunur Minberi ceviz ağacından oyma ve geçmeli şaheser bir yapıdır Duvarları İslâm harflerinin en güzel örnekleri ile baştan başa yazılıdır Duvarlarında 87?si sâbit ve 105?i levha olarak 192 yazı vardır Kıymetli levhalarla süslüdür Her gün birçok yerli ve yabancı turist ziyâret etmektedir Yeşil Bursa?nın zümrüt göğsünü bir elmas gibi süslemektedir 1396 Niğbolu Savaşını kazanan Yıldırım Bâyezîd, ganîmetlerle 20 câmi yapacağını vâd eder Emir Sultan hazretleri 20 câmi yerine 20 kubbeli bir câmi yapmasını söyler Sınırlarını rüyâ âleminde Emir Sultan hazretleri tesbit eder

Moğol, Karaman istilâları, zelzele, şiddetli lodos ve yangınlarla zararlar görmüşse de tâmir edilmiştir

Çelebi Sultan Mehmed Devri Câmileri

Yeşil Câmi: Şâheser Câmi ismiyle de anılır Plânını, çinilerini, nakışları ve sanat değerini târif ve tasvir etmek çok zordur Osmanlı Devletinin ikinci kurucusu Çelebi Mehmed Sultan 1421?de yaptırdı Nefis İznik çinileriyle süslüdür Çinilerde hâkim renk yeşildir Mîmârı Hacı İvaz Ağadır Selçuk Hâtun Câmii: Çelebi Sultan Mehmed?in kızları Selçuk Hâtun ve Hafsa Hâtun tarafından yaptırılmıştır Bedreddîn Câmii: Dış kapı üzerinde kalan duvarındaki, tuğlalarla yapılmış motiflerin benzeri yoktur Sanat değeri çok yüksektir

İkinci Murad Devri Câmileri

Murâdiye Câmii: Murâdiye semtinin büyük câmisidir Beş tâne küçük revak kubbeli, iki büyük, yanlarında birer tâne de küçük kubbeli, kanatlı câmi tiplerindendir Dıştaki cephe duvarı tuğla ve çini ile süslü, içi kısmen çini ile kaplı sâde bir câmidir Abdal Câmii: Mutasavvıf Abdal Mehmed adına Başçı Hacı İbrâhim yaptırmıştır Câmi karşısındaki türbesini Sultan Murad yaptırmıştı Hayâtı menkıbeleşmiş bir akıncıdır Zeyniler Câmii: Tek kubbeli son cemâat revakı bulunan bir câmidir Bu câmi etrâfında büyük zâtların kabirleri vardır Abdüllatîf-i Kudsî, Hızır Bey,Molla Hüsrev ve Molla Hayâlî?nin kabirleri buradadır Abdüllatîf-i Kudsî (İbn-i Gânim el-Makdisî ) Horasan?dan gelmiştir Yedi eseri vardır 1452?de vefât etmiştir Molla Hayâlî (Mevlânâ Şemseddîn Ahmed), Hızır Beyden ders almıştır Filibe, İznik müderrisliği yapmıştır Kelâm, mantık ve fıkıh âlimidir 33 yaşında 1480?de vefât etmiştir Molla Hüsrev, Fâtih?in kazaskerliğini ve İstanbul?un ilk kâdılığını yapmıştır Âlim ve büyük bir velîdir Çok sayıda eseri vardır "Dürer ve Gurer, Mir?ât- ül-usûl" İslâm Hukûku (fıkıh) için kaynak eserlerdir Kabri, Zeynîler Câmii yanında kendi medresesinin avlusundadır 1481?de vefât etmiştir

Fâtih Sultan Mehmed Han Devri Câmileri

Fatih devrinde büyük câmi yapılmamıştır Yıldırım Bâyezîd?in yaptırdığı Ebû İshak Câmii yenilenmiştir Zeynîler Câmii civârındaki mübârek zâtların kabirlerine hürmeten çeşme yaptırıp su getirmiştir Fâtih devrinde Tuzpazarı (1479), Akbıyık, Veli Şemseddîn, Nalbantoğlu, Karaşeyh, Namazgâh, Omurbey (Umurbey), Şible, Yiğit Köhne, Kiremitçi, Koca Taşkır, Mahsem, Hacılar, Hacı Seyfeddin, Hoca Tayyib, Arap Mehmed, Kamberler (1456), Ahmed Dâî (1471) ve Acem Reis câmileri yapılmıştır Akbıyık?ın İstanbul fethinde büyük hizmeti olmuştur İstanbul Sultanahmed yakınındaki Akbıyık Mahallesi bu zâta hürmeten verilmiştir Ulucâmi yakınında kendi ismini taşıyan mahallede evinin bahçesindeki türbesi ahşaptır Umur Bey büyük bir kumandan olup, 1460?ta vefât etti Açık türbesi Umur Bey Câmii avlusundadır

İkinci Bâyezîd Devri Câmileri

Molla Arab Koca Hanı Mescidi: Molla Arab (Vaiz Muhammed bin Ömer bin Hamzâ bin İvaz) aslen Türktür Molla Arab ismi Mısır?da hadis âlimi Süyûtî?den ve Şa?bî?den ders aldığı içindir Nihâye isimli fıkıh eseri meşhurdur Ehl-i sünnet âlimidir Yavuz Sultan Selim ile Çaldıran Savaşına katılmış, askere vâz ederek cesâret vermişdir Çok sayıda eseri vardır Üsküp ve Bursa?da câmi yaptırmıştır Pir Emir Buhara?dan gelmiştir 1532?de vefât etmiştir Adına yapılan câmi yanındaki türbede yatmaktadır Menkıbeleri çoktur

Emir Sultan Câmii: İstanbul?daki Fâtih Câmiinin küçük bir benzeridir Câmi ve türbeyi ilk yaptıran Emir Sultan hazretlerinin eşi ve Yıldırım Bâyezîd?in kızı Hundî Hâtundur Aynı türbede Hundî Hâtun ile oğul ve kızlarının da kabirleri vardır Üçüncü Selim 1804?te câmiyi restore ettirmiştir Câmi ile türbe arasında şadırvanlı geniş bir avlu vardır Câmide ahşap kısımlar hâkimdir Yüksek tek kubbe ile üç kat pencerelidir

Emir Sultan (Şemseddîn Mehmed Ali el-Hüseyin el-Buhârî)Buhâra?da doğmuş olup, Evlâd-ı Resûl (seyyid)dür Peygamber efendimizin mânevî emirleri ile Bursa?ya gelmiştir Yıldırım Bâyezîd?in kızı Hundî Hâtun ile evlenmiş büyük hizmetler görmüştür 1430?da vefât etmişdir Câmi ve türbesi Bursa?da en çok ziyâret edilen yerdir

Üftâde Câmii: 1581?de Üftâde Mehmed Muhyiddin yaptırmış ve depremden yıkılınca torunu İbrâhim yenilemiştir 1869?da Rızâ Paşa ahşap kısımları tâmir etmiştir Yanındaki türbede 9 kabir vardır Kabirlerde Üftâde hazretleri, oğul ve torunları Mustafa, Mehmed ve Hayreddîn vardır İsmâil Hakkı Tekkesi:1722?de yapılmış, sonra câmi hâline gelmiştir

Diğer câmiler: Şükrâniye, Vefikiyye Paşa, Sâdi Fakih, Selimzâde, Kara Çelebi, Konevî, Mantıcı, Enbiye Mes?ûd Makramavî, Mecidiye, Güngörmez, Hayriye, Hüsâmeddîn, Çırpan, Rusçuk, Ahmed Paşa ve Fenârî câmileridir Cumhuriyet Devrinde çoğu yeni yerleşim merkezlerinde olmak üzere birçok câmi yapılmıştır

Türbeler: Yeşil Bursa?nın diğer bir önemli husûsiyeti de türbelerinin çok oluşu ve bu türbeler içinde çok kıymetli zâtların bulunuşudur Her köşesi buram buram târih kokan Bursa aynı zamanda bir türbeler şehridir Bursa ve civârındaki mezarlıkların büyük kısmı yok olmuşsa da, Bursa halkının millî ve mânevî değerlerinin yüksek oluşu sebebiyle türbelerin önemli kısmı zamânımıza ulaşabilmiştir Bu türbeler ve diğer târihî eserler, câmiler mâzi ile bugün arasında mânevî bir köprü vazîfesini îfâ etmişlerdir Bütün bu târihî eserler güzel vatanımızın en geçerli târihî tapusudur

Pâdişâh türbeleri: Osmanlı Devletinin ilk altı pâdişâhı ve yakınlarının kabirleri Bursa?da bulunur

Osman Gâzi Türbesi: Hisar içinde Tophâne denilen yerdedir Osman Gâzi, Bursa?nın fethinden önce Molla Arap?taki gözetleme kulesinden Bursa?yı gözetlerken, Tophâne?de bulunan Sent EliManastırının çatısına vuran güneş ışınları ile parlayan yeri göstererek "Beni şu gümüşlü kümbete gömün" vasiyetini yapmıştır Vefât edince ilk önce Söğüt?te, sonra da vasiyet ettiği yere gömüldü Türbe, yangın ve zelzele ile yıkılınca 1868?de Sultan Abdülazîz Han tarafından bugünkü türbe yaptırılmıştır Bu türbede 17 kabir vardır Oğlu Alâeddîn Bey (1331), Sultan Murad?ın oğlu Savcı Bey (1385), Savcı Beyin kardeşi İbrâhim ile Orhan Gâzinin zevcesi buradadır

Türbe yanında 9 mermer kabir ile İstiklâl Savaşı şehitleri olan 14 kişinin kabirleri bulunmaktadırTürbe yanında İstiklâl Savaşı Anıtı bulunmaktadır

Orhan Gâzi Türbesi: Orhan Gâzi Türbesinde 21 kabir bulunmaktadır Orhan Gâzinin ahşap, muhteşem kabri ortadadır Yanında Cem Sultanın oğlu Abdullah (1481), İkinci Bâyezîd?in oğlu Korkut (1513), Orhan Gâzinin zevcesi Nilüfer Hâtun, oğlu Kasım Çelebi, Yıldırım Hanın oğlu Mûsâ Çelebi ve kızı Fatma?nın kabirleri buradadır

Murâd Hüdâvendigâr Türbesi: Yıldırım Bâyezîd?in isteği üzerine bu türbeyi Molla Fenârî hazretleri yaptırmıştır Türbede 8 kabir vardır Birinci Kosova Savaşında şehit düşen Sultan Murad (Hüdâvendigâr)ın kabri ahşap sanduka ve pirinç parmakla çevrili ve üstü yeşil örtülüdür Kosova Savaşında şehit olan Şehzâde Yâkup, Yıldırım?ın oğlu Emir Süleymân (1410), Süleymân oğlu Mehmed (Kefe vâlisi iken vefât etmiştir) buradadır

Yıldırım Türbesi: Yıldırım semtindedir 1402?de Akşehir?de vefât eden ve Şeyh Hayrânî Türbesine gömülen Yıldırım Bâyezîd bilâhare buraya nakledilmiştirKaramanoğulları türbeyi yakıp yıkmış, sonradan Çelebi Mehmed türbeyi yeniden inşâ etmiştir Ahşap sanduka üzerinde sırma işlemeli kadife örtülüdür Pirinç parmaklarla çevrilidirTürbede 5 kabir vardır Yıldırım?ın oğlu Kasım Çelebi ve Îsâ Çelebi?nin kabirleri buradadır

Yeşil Türbe (Çelebi Sultan Mehmed Türbesi): Bu türbe Bursa?nın en muhteşem şâheseridir Bursa?nın bir nevi sembolüdür Dış görünüşü ile sekiz yüzlü olup, her yüzü çini kaplıdır Her yüzünde mermer pencere ve panoludur Bunların üstünde sivriye yakın bir kubbesi vardır Dıştan tek katlı gibi görünürse de iki katlıdır Kitâbede "Osmanoğlu, Orhanoğlu, Muradoğlu, Bâyezîdoğlu Sultan Mehmed türbesi" yazılıdır (1421) Ceviz ağacından oyulmuş geometrik parçalarla takılmış ahşap kapı üzerinde târihî ve dînî yazılar vardır İçerisi çinilerle süslüdür Kapıdan içeri girilince iki basamakla çıkılan türbenin zemini ortasında alçak bir kademe yüksekliğinde düz türkuvaz renginde çinilerden 8 köşeli bir set vardır Bunun ortasında kabartma ve renkli çinilerle donatılmış çiniden bir tahta üzerinde Çelebi Mehmed?in altın yaldızlarla yazılmış kitâbeli çini sandukası, üstün bir sanat şâheseridir Yeşil türbe Osmanlı, Selçuk ve Orta Asya mîmârîsi karışımıdır Osmanlı tekniğiyle zevki hâkimdir Mîmârı Hacı İvaz Paşa, Oymacı Tebrizli Ahmed oğlu Hacı Ali, Nakkaş İlyas Oğlu Nakkaş Ali, Çinici Mehmed Mecnun?dur1682, 1769, 1864, 1907 ve 1945?te tâmir görmüştür Türbe içinde kızı Selçuk Hâtun (1485), kardeşi Hafsa Hâtun (Bedreddîn Câmiini yaptırmıştır), kardeşi Ayşe Hatun, kardeşi Sitti Hâtun, kardeşi Mahmud (1429), kardeşi Yûsuf (1429), kardeşi Mustafa (1422), ebesi Daya Hâtun (Taya Kadın Câmiini yaptırmıştır); türbe dışında selvi altında Tacüttevârih sâhibi Hoca Sa?deddîn?in babası Hasan Can ile Aziz Ahmed Paşa kabirleri vardır

Sultan Murad (İkinci)Türbesi: Murâdiye Câmii yanındadır Kesme kefekî ve tuğla ile işlenmiş güzel bir eserdirKapı üstündeki nakışlı, yaldızlı, ahşap tavan o devrin en güzel eseridirKubbenin tepesi yağmur tanelerinin düşmesi için açık bırakılmıştır Türbe 4 sütun üzerinde küçük bir kubbeden ibârettir Sanduka mermerden yapılmış olup, ortası topraktır

Süleymân Çelebi Türbesi: Dağınık Selviler mevkıindedir Mevlid-i şerîfi yazan Süleymân Çelebi Bursalıdır Vezir Ahmed Paşanın oğludur Annesinin babası Şeyh Mahmud?un Osmanlı Devletinin kuruluşunda çok büyük hizmeti geçmiştir Yıldırım Bâyezîd?in divan imamlığını, Ulucâmi imamlığı yapmıştır Emir Sultan hazretlerinin öğrencisi, sonra da medresesinde müderrislik yapmıştır 1409?da Mevlid-i şerîfi yazmıştır Osmanlı Devletinin sonuna kadar Mevlid Kandilinde vakıf parasıyla Ulucâmi?de Mevlid-i şerîf okunması Bursa?nın örf ve âdeti olmuştur Hadice Sultan Türbesi: İkinci Bâyezîd?in kızı Hamza Bey oğlu Mehmed Bey oğlu Kara Mustafa Paşanın zevcesidir Türbeyi oğlu Bursa Subaşısı Mehmed Bey yaptırmıştır Hamzabey Türbesi: İstanbul?un fethinde donanmayı Haliç?e indiren deniz kuvvetleri komutanıdır Türbe içinde 12 kabir vardır Hamzabey?de câmi bitişiğindeki türbeler Hamzabey?in zevce ve kızlarına âittir Kara Mustafa Türbesi: Fâtih?in veziri Bâyezîd?in dâmâdıdır Veliyüddîn Oğlu Ahmed Paşa Türbesi: Murâdiye?de medrese avlusunda gömülüdür Fâtih?in veziri ve divan edebiyatının kurucusu olan şâir bir kişidir Murâdiye Türbesi: Alâeddîn Türbesi, Sultan Murad Türbesine bitişiktir İçinde Murad?ın Amasya mutasarrıfıyken ölen oğlu Ahmed, Orhan diğer oğlu Amasya vâlisiyken ölen Alâeddîn (1442), küçük Ahmed, Şehzâde Hâtun yatar Mustafayı Atik Türbesi: Sultan Câmi ile Murâd Türbesi arasındadır İkinci Murâd kardeşi Ahmed (1429), Çelebi Mehmed?in oğlu Ahmed, İkinci Bâyezîd?in oğlu Abdullah (1483), Saruhan vâlisiyken ölen oğlu Alemşah (1512), bunun kızı Hundî Hâtun olmak üzere 6 kabirdir

Mustafa Cedid Türbesi: İkinci Murâd türbesinin başında, Kânûnî Sultan Süleymân?ın oğlu Mustafa adınadır İçindeki duvarları kaplıyan çiniler lâle, sümbül çiçekli ve çiniciliğin en gelişmiş devrinin çinileri ile kaplı pek zarif bir eserdir Kânûnî?nin oğlu Ahmed (1513) Mustafa?nın annesi Mahı Devran, diğer oğlu Orhan(1562) kabirleri vardır

Gülşah Hâtun Türbesi: Fâtih?in zevcesi ve Mustafa?nın annesi ile bir Şehzâdenin kabri vardır Mükrime Hâtun Türbesi: Şahinşah oğlu Mehmed ve annesi Mükrime Hâtun kabirleri vardır 1517?de yapılmıştır Sultan Mahmud Türbesi: İkinci Bâyezîd?in Manisa?da ölen oğlu Mahmud (1306), diğer oğlu Orhan, Emir, Mûsâ ve Mahmud?un annesi Bülbül Hâtun kabirleri vardır Ebe Hâtun Türbesi: Fâtih?in ebesine âittir Etrafı açıktır Gülruh Hâtun Türbesi: İkinci Bâyezîd?in zevcesi ve Alemşah?ın annesine âittir Gülruh kızı Kamer, (1520) Alemşah kızı Fatma (1522) ve oğlu Osman?ın (1512) kabirleri bulunur Şirin Hâtun Türbesi: Bâyezîd?in zevcesi ve Abdullah?ın annesine âittir Abdullah kızı Ayşah ve zevcesi Ferahşah?ın kabirleri vardır Hâtuniye Türbesi: İkinci Murad annesi için yaptırmıştır Bu türbenin yanındaki etrâfı açık iki türbe de sultanlara mahsustur Azab Bey Türbesi: İkinci Murad?ın komutanlarından Azab Bey?e âittir Karşıduran Süleyman Türbesi: İstanbul?un fethinden sonra İstanbul?a tâyin edilen ilk subaşıdır İstanbul?un iskân ve asayişinde mühim vazîfeleri olmuştur Cem Sultan Türbesi: 1479?da Fâtih Sultan Mehmed büyük oğlu Mustafa için yaptırmıştır Sultan Cem?in nâşı 1499?da buraya getirilerek ağabeyi Mustafa?nın yanına gömüldü Bu, türbelerin en sanatkarâne yapılmış olanıdır Zarif oymalı, geometrik geçmeli, ahşap kapısı, altın kakmalı renkli çinilerle süslüdür Gülçiçek Hâtun Türbesi: Gece Mahallesinde olup,Birinci Sultan Murad?ın zevcesi ve Yıldırım Bâyezîd?in annesi Gülçiçek Hâtun?a âittir Bu türbenin karşısında, fakat bir ev içinde kalan yer altındaHorasan Kubbeli türbe Gülçiçek Hâtun oğlu Yahşi Beyin kabridir

Üftâde Türbesi: Üftâde Câmii yanındadır Yeşil Türbe: Pınarbaşı kapıda olup ahşap bir binâdır Mevlevihâne Türbesi: Kârgir bir türbedir Sanat değeri çok yüksektir Seyyid Ali Türbesi: Şekerhoca Câmii yanındadır Âlim bir zâttır (1493) Pars Bey Türbesi: "Pak Sultan"ın ismi ile anılır Abdullah oğlu Bedreddîn Beydir Şehre Küstü Câmii yanında kârgir duvarlı ahşap bir türbedir Gâzi Timurtaş Paşa Türbesi: Çakır Hamam karşısındadır Kara Timurtaş Paşa ve Çakırhan Osmanlı Devletine çok büyük hizmetler yapmıştır Yol genişletilirken kabir etrâfında kazma vuran işçiler bayılmışlar, greyderler çalışmamıştır Yolun ortasında olan bu kabir 1949?da yapılmıştır Abdal Mehmed Türbesi: Bu isimle anılan câminin karşısındadır Hüsâmeddin Türbesi: Cumhuriyet Köşkü yanındaki tekkede ahşap bir türbedir Çok sayıda eserleri bulunan bir âlimdir 1625?te vefât etmiştir Çoban Bey Türbesi: Molla Arap Câmi altında harap, fakat kubbesi sağlam duran bir türbedir Osman Gâzinin oğlu Çoban Beye âittir Abdürrezzak Türbesi: Karamazak Mahallesindedir Ahşap bir türbedir Ayrıca Yunûs Emre?nin makam kabri vardır Abdüllâtif Kudsi Türbesi: Zeyniler Câmii yakınındadır Çok zarif, Fâtih devrinin tuğla kefekî işçiliğinin en güzel ve tek örneğidir Selimzâde Türbesi: Müderris, bilgin, kimyâ ilmi ile uğraşmış kişidir 1611?de vefât etti Kendisi ile birlikte 6 kabir vardır

Medreseler

Lala Şâhin Medresesi: Hisar semtinde, Tophâne civârında Kavaklı Caddesi başındadır Edirne fâtihi Lala Şâhin Paşa, Orhan Gâzi İznik?i kuşattığında, Yalova?dan (Yalak-abad) gelen Bizans ordusunu yenerek elde ettiği ganîmetlerle Bursa?da bu medreseyi, Kirmastide (M Kemâlpaşa) câmi, köprü ve medrese yaptırmıştır Hüdâvendigâr Medresesi: Çekirge?de Hüdâvendigâr Câmiinin üst katıdır

Diğer medreseler: Çelebi Sultan Mehmed?in Yeşil Medresesi, Yıldırım, İkinci Murad, Amcazâde Hüseyin Çelebi?nin 1674?te yaptırdığı İnebey Medresesi, klasik Osmanlı medreseleridir Ortada bir avlu bunun üç tarafı koridor, kıble tarafı yüksek kubbeli dershânedir Odalar koridora dizilmiştir Hepsinin üstü kurşun örtülüdür Lala Şâhin Paşa Medresesinin üstü oluklu kiremitle örtülüdür

Cumhûriyet Köşkü: Hünkar Köşkü adı ile anılan Abdülmecîd zamânında 19 asrın ampir modası stilinde ahşap olarak yapılmıştır Avlusundaki çinili çeşmenin suyu tek kaynaktan ibâret olan Gümüşsuyu?dur

Kervansaraylar

Orta Köy: İnegöl?ün doğusunda bulunan kalın yassı kum ve toprakla örtülü bir kervansaraydır

Issız Han: Bursa Karacabey yolunun Ulubat?ın 5 km doğusunda, göl kenarında her şeyi ile mükemmel bir kervansaraydır

Hanlar

Kaza Hanı: 1491?de İkinci Bâyezîd tarafından İstanbul?daki eserlerine vakıf olarak yapılmıştır

Pirinç Hanı: 1508?de Yavuz Sultan Selim Han yaptırmıştır

İpek Hanı: Faytoncular Hanı da denir Zarif Osmanlı kemerleri ile muhteşem bir handır Yeşil Külliyesine gelir olarak Çelebi Sultan Mehmed yaptırmıştır

Kapan Hanı: Ulucâmi yanındadır Hüdâvendigar Sultan Murad yaptırmıştır

Emir Hanı: 300 sene ticâret ve Borsa merkezi olmuştur Orhan Gâzi tarafından yaptırılmıştır

Geyve Hanı: Tuz Hanı, Çukur (Kütahya) Hanı 15 asrın eserleridir Bezir ve Fidan Hanı Osmanlı eseridir

Kapalı Çarşı ve Bedesten Çarşısı: Bu eski hanlar kapalı çarşı içindedir Eklenen kısımlarla eski hanlara ilâve yapılarak kapalı çarşı meydana gelmiştir 1957?deki yangından sonra yeniden tâmir görmüştür

Yaşlı Ağaçlar (Çınarlar): Orhan Gâzi Câmii avlusundaki içi kovuk çınar câmi inşâatında dikilmiştir Hapishâne civârındaki ulûfeli çınar Yıldırım Bâyezîd zamânında dikilmiştir Baba Sultan köyündeki çınar, Baba Sultan zamânında dikilmiştir Kavaklı çınar ise Orhan Gâzinin gazâsını tebrike gelen Baba Sultan dikmiştir Uludağ eteklerindeki İnkaya Çınarı 570 yaşındadır Çok uzun dalları ve kökleri ile heybetlidir Turistlerce ziyâret edilir

Bursa Kalesi: Bitinya devletinden kalmadır Roma, Bizans ve Osmanlı devrinde tâmir görmüştür Hisar Kapı, Yer Kapı, Zindan Kapı, Pınarbaşı Kapı, Kaplıcalar Kapı girişleri vardırKale üzerinde ev, hattâ apartmanlar yapılmıştır

Yollar ve köprüler: Bursa?yı komşu illere bağlayan yolların temeli Osmanlı devrinde açılan yollardır Bizans devrinden kalma yol yoktur Köprüler de Osmanlı devrine âittir Yalnız betonarme köprüler Cumhûriyet devrinde yapılmıştır

Mutlu Evler Altındaki Köprü,İkinci Murad kardeşi Selçuk Hâtun?un yaptırdığı eserdirKurşunlu köyü Bursa?nın İstanbul iskelesiydi Geçit Mezarlığı yanındaki Nilüfer Köprüsünü Orhan Gâzi?nin zevcesi Nilüfer Hâtun yaptırmıştır Mudanya yolu 1881-1883?te yapıldı Bursa Karacabey yolu İkinci Murad zamânında yapıldı Bursa-Gemlik yolu 1864-1904, Bursa Uludağ şosesi 1904; Bursa-Orhaneli yolu 1882?de yapılmıştır Fevzi Çakmak Caddesi 1906, Fomara-Santral-Garaj, Çekirge-Kaplıca-Zindankapı, Işıklar yolu 1883?te açıldı Belediye ve hükümet civârı yolları 1878?de, Çakırhamam-Setbaşı ise 1948?de genişletildi Merinos-Altıparmak-Zafermeydanı, Tahıl Caddesi 1904?te açıldı Bursa içerisindeki Demiroluk, Maksem, Setbaşı, Irgandı, Maydulak, Tatarlı,Demirtaş, Abdal, Geçit, Nilüfer ve Mihraplı Köprüler Osmanlı devrine âit köprülerdir

Târihî okullar: Işıklar Askerî Lisesi 1845?te Askerî İdâdî olarak vazifeye başlamış, bugünkü binâ 1893?te bitmiştir Bütün öğrenciler Ulucâmi?de Okul Müdürü, Kaymakam Ali Bey, Dâhiliye Müdürü Binbaşı Esat Efendi ile birlikte namaz kılıp, duâyı müteâkip 1894 Zilkâde ayının 15 Cumâ günü tedrisat başlamıştır Bursa Erkek Lisesi, Sultan Abdülhamîd Han zamânında 1888?de yaptırılmıştır Yıllarca tâmir görmemiş ve hâtıralara geçmiştir

Müzeler

Arkeoloji Müzesi: Bursa, Balıkesir ve Bilecik illeri eski eserlerinin toplandığı bölge müzesidir Taş eser salonu, sikke ve pirehistorik eser salonu, seramik cam ve mâdenî eserler salonu, sanat galerisi salonlarında zengin târihî eserler sergilenmektedir

Türk İslâm Eserleri Müzesi: Yeşil Medrese binâsında Türk İslâm sanatının eserleri ile süslüdür

Atatürk ve Kültür Müzesi: Bursa?ya geldiğinde Atatürk?ün kaldığı ahşap köşktür

İmâretler: Fakir fukarânın doyurulduğu pekçok imâretten; Yeşil, İkinci Murad, Emir Sultan, Demirtaş Paşa ve Ebû İshak imâretleri günümüze ulaşanlardandır Orhan Gâzi yaptırdığı câmilerin iç kandillerini kendi eliyle yakar, imârette eliyle fakirlere yemek verirdi Bursa?da çok sayıda târihî hamam vardır Bütün tabiî güzellikleri sînesinde toplayan yeşil Bursa?da yeşillik hâkimdir Çinilerde 1500 çeşit yeşil sayılabilmiştir Ama Bursa?da yeşil rengin çeşitlerini tesbit etmek mümkün olmamıştır Bunun için Türkiye?nin en yeşil beldesi olarak sayılmıştır Yeşillerin en güzeli buradadır Bu tabiî güzelliği câmi, türbe ve her çeşit âbidelerle süslemiştir Bursa?nın mânevî ve târihî bir havası da vardır Bunsuz Bursa cansız bir cesete benzer Bursa?da madde ile mânâ sanki birbiriyle kaynaşmıştır

BURSA?DA ZAMAN?dan: Bursa?da bir eski câmi avlusu, Küçük şadırvanda şakırdayan su; Orhan zamanından kalma bir duvar; Onunla bir yaşta ihtiyâr çınar Eliyor dört yana sâkin bir günü Bir rüyâdan arta kalmanın hüznü, İçinde gülüyor bana derinden, Yüzlerce çeşmenin serinliğinden, Ovanın yeşili, göğün mâvisi Ve mimârilerin en ilâhîsi Bir zafer müjdesi burda her isim; Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın Hâlâ bu taşlarda gülen rüyânın AHTanpınar

Türk-İslâm sanatı câmilerde yansımıştı "Sâdece kalıptan ibâret bir şehir değil, nurdan bir sütun hâlinde yükselmiş fetihten bugüne" Osmanlı Devletinin câmilerinin en zengin örnekleri Bursa?dadır Bursa?nın şer?î mahkeme sicilleri çok zengindirTürk içtimâî târihi için gerçek bir hazînedir Kütüphâne zenginliği İstanbul, Ankara ve Edirne?den sonra gelir Orhan ve Kara Şeyh câmilerinde yedi bin yazma eser vardır

Teleferikten Bursa?yı seyretmeye doyum olmaz Evliyâ Çelebi Bursa?dan bahsederken "Rûhâniyetli bir şehir" demektedir İslâm dünyâsının mukaddes sayılan şehirlerinden birisi de Bursa?dır

İznik İlçesinde Bulunan Târihî Eserler

İznik Kalesi: İlçeyi çeviren kale, Roma döneminde yapılmıştır İki sıradan meydana gelen sur duvarları kesme taş ve tuğladandır Dört giriş kapısı vardırSurların bâzı bölümleri bakımsızlıktan yıkılmıştır

Hacı Özbek Câmii: Çarşı içinde, târihî bilinen en eski Osmanlı câmisidir 1333?te yapılmıştır Üç kemerli olduğu bilinen son cemâat yeri, 1959?da yıkılmıştır

Yeşil Câmi: İznik?in en önemli ve büyük câmisidir 1378-1398 arasında Çandarlı Hayreddin Paşa yaptırmıştır Osmanlı mîmârîsinin en eski çinili yapısıdır Adını yeşil çinilerle kaplı minâresinden alır Mermer mihrâbı, Osmanlı mîmârîsinden kalan en eski örnektir

Nilüfer Hâtun İmâreti: Yeşil Câmi karşısında olup, 1388?de Sultan Murad Hüdâvendigâr tarafından annesi Nilüfer Hâtun için yapılmıştır Osmanlı câmi mîmârîsinde, başlangıçta çok kullanılan yan mekanlı plân biçiminin, câmi dışında bir uygulamasını göstermesi bakımından önemlidir 1960?dan beri müze olarak kullanılmaktadır

Orhan Gâzi İmâret Câmii: Yenişehir kapısı dışındadır 1334?de yapılmış olup, yan mekanlı câmilerin öncüsüdür Yıkık durumdadır

Mahmud Çelebi Câmii: 1442?de sadrâzam Çandarlı İbrâhim Paşanın oğlu Mahmud Çelebi yaptırmıştır İznik?teki kubbeli câmilerin son örneğidir

Çandarlı Hayreddîn ve Ali Paşa Türbesi: Şehrin doğusundadır 1387-1406 târihli yapıda, mezar taşları çok önemlidir

Çandarlı Halil Paşa türbesi: Nilüfer Hâtun İmâreti yakınındadır İkinci Bâyezîd döneminde oğlu Atik İbrâhim tarafından yaptırılmıştır

İnegöl İlçesinde Bulunan Târihî Eserler

İshak Paşa Câmii ve Külliyesi: Yan mekanlı câmilerden olup, Sadrâzam İshak Paşa tarafından yapılmıştır 1877?de tâmirât görmüştür Külliyeden zamânımıza, câmi, medrese, İshak Paşanın türbesi ve İkinci Murad Hanın eşi Tâcünnisâ Sultanın türbesi gelmiştir İmâret, han ve ahırlar yıkılmıştır

Yıldırım Câmii (Cumâ Câmii): Osmanlı mîmârîsinin ilk yapılarındandır 1894?te tâmir görmüştür

Geyikli Baba Türbesi: İnegöl?e 13 km uzaklıkta Sultan köyündedir Osmanlı mîmârîsinin ilk türbelerindendir Orhan Gâzi, Germiyanoğlu Geyik Baba ve Balım Sultan için yaptırmıştır Türbenin yanında bir câmi ve hamam vardır

Yenişehir İlçesinde Bulunan Târihî Eserler

Koca Sinan Paşa Külliyesi: 1573-1582 arasında yapılan külliyeden, câmi, medrese, aşhâne ve aşhâne hücrelerinin dış duvar kalıntıları kalmıştır Câmi tek kubbelidir Mihraptaki kalem işleri 15 asrın en güzel örnekleridir Yemen Fâtihi Sinan Paşa yaptırmıştır

Ulu Câmi: On dördüncü asırda Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır Kurtuluş savaşında yıkılan câmi tekrar îmâr edilmiştir

Orhan Câmii: Yarhisar köyündedir Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır

Mesîre yerleri: Türkiye?nin en yeşil bölgesi olan ve bu sebeple Yeşil Bursa olarak anılan Bursa?nın her köşesi ayrı bir tabiî güzelliktedir Şifâlı kaplıcaları, kış sporları için Uludağ?daki tesisler, İznik ve Ulubat gölleri, soğuk, lezzetli serin suları, serin yaylaları, güzel sâhilleri göz kamaştırıcı ormanları ve modern konaklama tesisleri ile turizme çok müsâittir

Uludağ Millî Parkı: Uludağ?da iki bin metreden 2453 m yüksekliğe kadar olan 11358 hektarlık bir alan 1961?de millî park yapılmıştır Bu arâzinin % 80?i ormanlıktır Kayak alanı, otel ve moteller bu alanın içindedir 34 kilometrelik düzgün bir şose ile her mevsim bölgeye gitmek mümkündür Millî Park içinde Karaca, geyik, kurt, çakal, tilki, tavşan, dağ keçisi gibi yabânî hayvanlar vardır

Oylat: İnegöl ilçesine 27 km uzaklıkta orman içi bir dinlenme yeridir Adını yakınındaki Oylat Kaplıcalarından alır

Palamutluk: Bursa-Orhaneli karayolu üzerindedir Meşe ormanları ile kaplı bir alandır Kocayayla:Keles ilçesine 5 km uzaklıkta orman içi dinlenme yeridir

Kazancıbayırı: Bursa-İnegöl karayolu üzerinde Bursa?ya 28 km uzaklıkta bir dinlenme yeridir Çok güzel suyu vardır

Kaplıcaları: Türkiye?nin kaplıca ve içme suları bakımından en zengin ili Bursa?dır Uludağ termal ve mineral şifalı kaynaklar için bir su deposu gibidir Bursa?nın şifâlı suları Uludağ?ın kuzey eteklerinde Çekirge?den Ulubat?a uzanan bir yeraltı çatlağından şifâlı sular çıkar Kaplıca ve içmelerden bâzıları şunlardır:

Oylat Kaplıcaları: İnegöl?e 27 km uzaklıkta ormanlarla kaplı bir alanda yer alır Bikarbonatlı acı olan suları banyo ve içme şeklinde mîde ve ağrılı hastalıklara iyi gelmektedir

Vakıfbahçe Kaplıcası: İl merkezinin Yukarı Çekirge semtindedir Banyoları eklem romatizmalarına iyi gelmektedir İçmeler karaciğer ve safra yolları hastalıklarında etkilidir

Bâdemlibahçe Kaplıcası: Bursa-Mudanya karayolu üzerindedir Banyo ve içme şeklinde romatizma, gut, böbrek ve safra yollarının ağrılı hastalıkları ile kadın hastalıklarına iyi gelmektedir

Armutlu Kaplıcası: Armutlu bucağının 4 km kuzeyindedir Banyo, içme ve çamur uygulaması ile romatizma, gut, deri, idrar yolları ve kadın hastalıklarına iyi gelmektedir

Ağaçhisar Kaplıcası: Orhaneli?nin Ağaçhisar köyündedir Banyoları ağrılı hastalıklara iyi gelmektedir Çamur uygulamaları ise uyuz ve deri hastalıkları için yararlanılmaktadır

Çitli Mâdensuyu: İnegöl?ün Çitli köyündedir İçme kürü sindirim sistemi, karaciğer ve pankreas rahatsızlıklarının tedâvisinde kullanılır İçinde demir bulunduğundan kansızlıklarda da kullanılır

Dümbüldek Hamamı: Mustafa Kemâlpaşa?ya 10 km uzaklıktadır Banyo ve içme kürleri, romatizma, kadın hastalıklarına, çocuk felcine ve yarı felçlilere iyi gelir Sularının evsafı, Almanya?nın meşhur kaplıcası Bad Navhiem?den üstündür

Bunlardan başka çok sayıda kaplıca vardır