Adıyaman'ın Tarihi, Özellikleri, Tanıtımı

TARİHÇE

CUMHURİYET ÖNCESİ
Adıyaman,tarihinin bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridirAdıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihinin MÖ40000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıştırYine Samsat-Şehremuz Tepede'deki tarihi bulgulardan MÖ7000 yılına kadar Paleolitik MÖ5000 yıllarına kadar Neolitik MÖ3000 yıllarına kadar Kalkolitik ve MÖ3000-1200 yılları arasında da Tunç çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştırBu dönemde bölge Hititlerle Mitaniler arasında el değiştirmiş ve Hitit devletinin yıkılmasıyla (MÖ1200) karanlık bir dönem başlamıştırMÖ1200'den frig Devletinin kuruluşu olan MÖ750 yılları arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştırAncak;bu dönemde yöre ,Asur etkisine girmeye başladığından,samsat'ta bulunan Asur etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglif'li kitabeler,Anadolu'daki tarihi sislilerin ilimizdede aynen devam ettiğini göstermektedirBu dönemde de Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmektedir MÖ900-700 yılları arasında yöre Asur etkisine kalmakla birlikte,Asurlular tamolarak egemen olamazlar6yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar(valiler)eliyle yönetilirMÖ334 yılında Makedonya kralı Büyük İskender'in Anadolu'ya girmesiyle Pers'ler hakimiyetini kaybetmiş ve MÖ1yüzyıla kadar yörede Makedonyalı selevkos Sülalesi hüküm sürmüştürBu sülalenin gücünün zayıfladığı sıralarda,Kral mithradetes 1 kallinikos Kommagene krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir(MÖ69) Başkenti Samosota (Samsat) olam Kommagene Krallığı,egemenliğini MS72'ye kadar sürdürmüş,bu tarihte yöre Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma İmparatorluğunun Syria(Suriye)Eyaletine,6Lejyon olarak bağlanmıştırRoma İmparatorluğunun 395 yılında Btı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla Adıyaman Doğu Roma İmparatorluğuna katılmıştır643 yılından itibaren bölgeye İslam akınları başlamakla birlikte İslam hakimiyeti ancak 670 yılında Emevi'lerle kurulur758 yılında ise,2,Abbasi komutanlarından Mansur İbni Cavene'nin hakimiyetine girer926 yılına kadar Abbasi hakimiyetinde kalan II'de bu tarihte Hamdanilerin egemenliği başlar958yılında yöre yeniden Bizanslıların eline geçer
1114-1181 yılları arası yöreye Türk akınları olur1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir1230-ve1250 yıllarında Moğol saldırıları yaşanır1298'de yöre ve ilimiz Memlüklülerin eline geçer1393 yılında Adıyaman bu kez de Timurlenk tarafından yağmalanırBüyük bir istikrarsızlığın olduğu ortaçağ boyunca Adıyaman,Bizans,Emevi,Abbasi,Anadolu Selçukluları,Dulkadiroğulları arasında el değiştirmiş ve nihayet Yavuz Sultan Selim'in iran seferi sırasında 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştırOsmanlı topraklarına katılan Adıyaman,başlangıçta merkezi Samsat'ta bulunan bir Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken,Tanzimattan sonra bir kaza olarak Malatya'ya bağlanmıştır
CUMHURİYET DÖNEMİ
Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmiştir

GENEL ÖZELLİKLER

Adıyaman ili merkezi Orta Fırat bölümü içinde yer alır Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçesinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine, Batıda bulunan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı ise Akdeniz Bölgesine dahil edilmiştir

Adıyaman ilinin Kuzeyinde Malatya ili (Pütürge, Yeşilyurt ve Doğanşehir ilçesi), Batıda Kahramanmaraş ili (Merkez ile Pazarcık ilçesi), Güneybatıda Gaziantep (Araban ilçesi), Güneydoğuda Şanlıurfa ili (Siverek, Hilvan, Bozova ve Halfeti ilçeleri), Doğuda ise Diyarbakır ili (Çermik ile Çüngüş ilçesi) bulunmaktadır Merkez ilçe dahil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir Adıyaman ili 370 25' ile 380 11' kuzey enlemi, 370 ve 390 doğu boylamı arasında yer alır Adıyaman ilinin yüzölçümü 7 614 km2 , göller ile 7871 km2 olup, rakımı 669 m dir

Eski coğrafyacı ve tarihçilere göre: Güneyde Arap Yarımadasından, Kuzeyde Toros sıradağlarına doğru uzanan Arap çöllerinin sona erdiği yerde, Toros sıra dağlarının eteklerinde verimli topraklar yer almaktadır Arap çöllerini kuzeyden bir ay gibi saran bu topraklara binlerce yıldan beri (Verimli Ay (Hilal) adı verilmiştir Ortadoğu Ülkelerinin merkezinde yer alan cerimli Ay (Hilal) topraklarında Asya, Avrupa ve Afrika kıt' alarından gelen ana kara yolları birbirlerini kesmektedir Tarih boyunca Verimli Ay (Hilal) bölgesi ana ticaret yollarının kavşak noktalarında, büyük ticaret ve sanayi şehirleri doğmuş, büyümüş, yıkılmış ve yerlerine yenileri kurulmuştur Verimli Ay (Hilal) bölgesinin bir parçası sayılan Orta Fırat Bölümünün illerinde olan Adıyaman şehri, Cerimli Ay (Hilal) bölgesinin en üst sınırını oluşturmaktadır Adıyaman ili uygun coğrafi özellikleri dolayısıyla ile tarihin her döneminde insanların yaşamayı tercih ettikleri bir yerleşim bölgesi olmuştur

ADIYAMAN'IN TÜRKİYE TURİZMİNDEKİ YERİ
İlimiz, çok sayıda doğal,tarihi ve kültürel değerlere sahiptir Dicle ve Fırat nehirleri arasında kurulan ilimiz,çok eski çağlardan beri tarihi bir merkez olagelmiştirPalanlı Mağarasındaki resimler tarihi MÖ 40000 yılına kadar uzanan buluntular mevcutturGiritille ve Samsat Höyüklerinde Neolitik ve Kalkilitik çağlara ait izler bulunmuşturHititlerden Kommagenelere ve arasında Selçuklulardan Osmanlılara el değiştiren ilimiz tarihin her döneminde uygarlıklara sahne olmuşturDünyanın 8 harikası olarakda adlandırılan Nemrut Dağı,2150 myüksekliğine uzanan zirvesi,devasa heykelleri ve ilginç yapısyla kendine özgü bir güzellik sunar
Zirvesinde Kommagene Krallarından biri olan, I Antiochos'un mezarı bulunur

Nemrut Dağı, aynı zamanda Krallığın dinsel merkezdirKaya parçalarının biraraya getirilmesi ile yapılmış olan dev taş heykellerin bulunduğu teraslarla çevrilidirAresmia'nın (Eski Kale) eteğpinde Kommagene Kralı Mithradetes'i selalaya harika bir Herkül rölyefi bulunmaktadırYine burada Kommagene Krallığına ait kalıntılar vardır

Tarihin bilinen ilk köprülerinden biri Cendere Köprüsü de ilimiz sınırları içinde yer almaktadır

Özellikle Kommagene Kralığı döneminden kalan eserler [(Nemrut Dağı , Arsemia (Eski Kale), Karakuş Höyüğü , Cere Köprüsü)] yerli ve yabancı turistler için bir cazibe merkezidir Nemrut'ta gündoğumu ve günbatımı ayrı bir güzellik taşımaktadır

KONAKLAMA TESİSLERİ
Turizm Bakanlığından İşletme begesine sahip 20 adet tesisin yanısıra, İl ve ilçelerde ayrıca belediye belgeli 30 adet tesis mevcut olup,645 oda ve 785 yatak pastelidir
EĞLENCE VE MESİRE YERLERİ
Adıyaman Kalesi
Günümüzde Belediye tarafından dinlenme parkı haline dönüştürülen kale, orman manzarası ile bütünleşerek daha da güzel bir görünüm kazanmıştır

Gölbaşı Tatil Köyü
Özel İdare Müdürlüğü tarafından özel teşebbüse kiralanan butatil köyü içerisinde günlük dinlenmenin yanı sıra sezonluk olarak da halkımıza haftalarca kalma imkanı sağlamaktadırŞirin evleri,güzel manzarası ve yüzme havuzuyla halkımızın dinlendiği ve hoşca vakit geçirdiği yerlerdendir
Gölbaşı Gölleri
Gölbaşı,Azaplı ve İnekli gölleri kıyılarının doğu kesimleri ağaçlık ve gölgeli yerler olduğundan mesire yeri olarak yararlanılmaktadır

Değirmenli
Gölbaşı-Malatya Karayolunda Göksu ırmağı boyunca akarsuyun yer yer çağlayanlar oluşturduğu ağaçlık bir alandır
Değirmen Çayı (Su Gözü)
Eski Besni'nin 10 Km Güneyinde Sofraz Çayının doğduğu,ağaçlık ve sarp kayalardan oluşan güzel bir yerdir
Örenli (Pirin)
Antik Perre şehri yakınında bulunan Örenli Köyündeki bir bölge,sit alanı özelliğinden dolayı koruma altına alınmştırGüzel bir içme suyu kaynağına da sahip olan alan,günümüzde mesire yeri olarak kullanılmaktadır
Beşpınar
İlimizin 4 Km Doğusunda Ziyaret Çayı kenarında Kahat yolu üzerinde beş ayrı pınarın bulunduğu ,halkımızın en fazla uğradığı bu yer,Özel İdare Müdürlüğünce düzenlenerek özel teşebbüse kiralanmıştır
Adıyaman Şehir Parkı
1994 yapımı tamamlanarak hizmete açılmıştırKafeterya,düğün aslonu,çocuk parkı ve açık gezinti alanı ile halka hizmet vermektedir
İçmeler
İlimiz sağlık turizmi açısından önmeli üç adet içmeye sahiptir
Kotur İçmesi
Adıyaman'a 25 Km uzaklıkta ve Kuzey BatısındadırAkçalı Köyüne 5 Km mesafede şifalı bir soğuk su içmesidirBu su bazı mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir
Besni İçmesi (Çömrük Çeşmesi)
İl merkezinin 48 Km Batı istikametinde Besni İlçesinin 6 Km KuzeydoğusundadırBu içmenin suyu böbrek taşlarına,kronik kabızlık,bağırsak ve mide iltihaplarına iyi gelmektedir
Çelikhan İçmesi
İlçenin 23 Km Kuzeydoğusunda bulunöaktadırBu içmenin mide,bağırsak,karaciğer safra kesesihastalıkları ile böbrek taşı,gut,şişmanlık ve diabette kullanılması büyük ölçüde faydalıdır

Nemrut Dağı Milli Parkı
Doğu ve Batı Medeniyetlerinin, 2150 m yükseklikte muhteşem bir piramitteki kesişme noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut, Yüksekliği on metreyi bulan büyüleyici heykelleri, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer almaktadır
Nemrut Dağı, üzerinde barındırdığı dev heykellerin ve anıt mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gündoğumu ve gün batışının seyredilebildiği yer olmasıyla da ilgi çekmektedir Her yıl binlerce insan gündoğumu ve gün batışını seyretmek için Nemrut Dağına gelmektedir
UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilen Nemrut Dağı, çevresindeki Kommagene Uygarlığı eserleri ile birlikte ülkenin önemli Milli Parklarından biridir Nemrut Dağındaki dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere Köprüsü Milli Park sınırları içerisinde yer alıyor
Tarihçe
İki bin yıldır güneşin doğuşunu ve batışını 2150 m yükseklikte izleyen dev heykellerin sırrının çözülmesi için Kommagene Uygarlığı'nın keşfine gitmek gerekir
Nemrut Dağı'nın Kraliyet Akademisi tarafından araştırma yapmak üzere bölgeye gönderilen genç bilim adamı Otto Punchtein başkanlığındaki ekip, Nemrut Dağı'nın tepesindeki tümülüs ve tümülüsün doğu ve batı yanlarında oluşturulmuş teraslar üzerindeki devasa heykeller ve çeşitli kabartmalardan oluşan eserler üzerinde çalışır Uzun çalışmalar sonunda Grekçe yazılı kitabeyi çözen Punchstein, bu eserlerin Kommagene Uygarlığı'na ait olduğunu ve Kommagene Kralı I Antiochos tarafından yaptırıldığını keşfeder Antiochos'un ağzından yazılan kitabe, Nemrut Dağı'nın sırrını ve Antiochos'un yasalarını içermektedir
Kommagene Uygarlığının ortaya çıkmasını sağlayan kazılar, Nemrut Dağı'ndan başka Arsameia, Samsat ve Fırat Havzasında gerçekleştirilmiştir Bölgede yapılan kazılarda ortaya çıkartılan taşınabilir eserler müzelerde, geri kalanları da Milli Park Alanı içerisinde korumaya alınmıştır
Kommagene Krallığı
Yunanca "Genler Topluluğu" anlamına gelen Kommagene, ismiyle bağdaşırcasına, Grek ve Pers uygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir krallıktır Toros Dağlarındaki çeşitli yolların birleştiği noktada bulunan antik Kommagene Krallığı, Suriye'nin Kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar ve doğuda Fırat Nehri'nin çevrelediği verimli topraklarda yer almıştır Tarıma ve hayvancılığa elverişli ve ekonomik önemi yüksek sedir ağacı ormanlarını barındıran Kommagene topraklarının, ilk çağlardan beri yerleşim alanı olarak kullanıldığı civardaki mağara ve arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır
Antik dünyanın küçük ancak güçlü ülkesi Kommagene, baba tarafı Pers Krallarından "Krallar Kralı olarak anılan Darius'a ile, anne tarafı Makedonya Hükümdarı Büyük İskender ile akraba olan bir prensin oğlu Mithradates Kallinikos tarafından, İÖ 109 yılında bağımsız bir krallık olarak kurulmuştur Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip Kommageneliler arasındaki birliği sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan Mithradates Kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırmıştır

Besni İlçesi




Besni İlçesi tarihin derinliklerinden gelen bir ilçedirBesni tarihinin başlangıcı tam olarak bilinmemektedir Besni, aynı zamanda da çok hareketli sanayi ve eski ticaret kenti oluşu ile tanınır Bunda Halep Ticaret Yolu üzerinde oluşu kadar, savunmaya son derece elverişli yapısı ve muntazam bir kaleye sahip oluşunun büyük bir payı vardır Sulak ve ormanlık arazi varlığı ile çekiciliğini her dönemde canlı tutmuştur Bu yüzden "Cennete Eş" manasına gelen Bethesna, Bihicti, Bisni gibi isimlerle söylene gelmiştir Malazgirt Zaferi ile Anadolu'ya giren Türkler Besni'ye üç koldan girerek burasını bir ‘Türk Yurdu’ haline getirmişlerdir Bunlar Saka-İskit Türklerinin Varsak, Türkmenlerin Avşar ve Çerkez oymakları olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılmıştır
Tarihinde bir çok saldırılara da hedef olan Besni özellikle Moğol ve Timur'un istilalarına karşı destanlaşan kahramanlıkları ile Yıldırım Beyazıt'dan taktirname alan ilk şehirdir Osmanlı padişahlarından Yıldırım ve Yavuz Besni'ye uğramış, Baybors, Buldaç, Kamil, Süleyman adlı Türk komutanları da Besni'de ağırlanmıştır Evliya Çelebi'nin "Hayran Kaldım" dediği yer yine Besni'dir
Osmanlı döneminde el sanatları bakımından zirveye çıkan Besni, Anadolunun her yerinden gelen tüccarların akınına uğradığı, kervanların konakladığı bir yer olarak da tarihe mal olmuştur
İstiklal Savaşı döneminde, milli bir ruhun savaş boyunca Besni'de de varlığına şahit olunur İlk mebus Reşit Bey'in Sivas Kongresinde Atatürk'ün en yakın çalışma arkadaşı olarak maddi ve manevi destek verdiği de bilinmektedir
Ayrıca Hüveydi aşireti reislerinden Hasan ve Yusuf Beyler'in kurup organize ettiği Kuvai Milliye teşkilatı Antep ve Maraş savunmalarında büyük rol oynamıştır Hatta Antep'deki Fransız silah deposuna ilk baskını yaparak bir çok askeri de esir alan yine bu teşkilattır Cumhuriyet döneminde "Fetva Emirliği" ne kadar çıkan bir çok alimin ve Divan Edebiyatına giren şiirlerin sahibi bir çok şairin yetiştiğini görmekteyiz




İlçemiz Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Adıyaman İlinin batı kesiminde yer almakta olup, Yüzölçümü 1330 Km2dir Km2 ye 82 kişi düşmektedir

İlçemizin Doğrusunda : Adıyaman
Batısında : Gölbaşı İlçesi
Kuzeyinde : Tut İlçesi
Güneyinde: Araban ve Halfeti ilçeleri bulunmaktadır

İlçemiz zaman zaman kara iklimi, zaman zamanda Akdeniz ikliminin tesirinde kalmaktadır Ancak genellikle 1050 metrelik rakımın da tesiri ile kışları soğuk ve yağışlı, yazları ise serin ve kuraktır İlçemizde Akdeniz iklimin etkili olduğunun en önemli delillerinden biri özellikle güneyinde bulunan belde ve köylerinde zeytin ağaçlarının bulunmasıdır Zeytin ağacı Akdeniz ikliminin karakteristik bitki örtüsüdür Besni İlçesinde zeytin tarımının yapılabilmesi ilçemizde bozulmuş Akdeniz ikliminin etkili olduğunun bir göstergesidir

Çelikhan İlçesi




ÇELİKHAN'IN TARİHİ VE KÜLTÜRÜ

Çelikhan ilçesi, Adıyaman ve Malatya ile birlikte 1071 yılında yapılan Malazgirt savaşından sonra Selçuklu Türklerinin eline geçmiştir 1391 yıllarında Yıldırım Beyazıt komutasındaki Osmanlı Türkleri bu bölgeyi Memluk Beylerinin elinden almış ise de; 1401 yılında Timur ordularına terk etmişlerdir1516 yılında yapılan Koçhisar savaşı sonunda bölge, Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından Dulkadiroğlularından alınarak Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır

1839 tarihli Tanzimat Hareketinden sonra yapılan, adli, askeri ve idari düzenlemeler sonrasında, Merkezi Harput olan Mamuratul’Aziz eyaletine bağlanmıştır Bu eyalete bağlı 3 sancaktan biri de Malatya’dır Ortaköy (Porğa) 1864 tarihine kadar Malatya sancağına bağlı bir kadılıktır1864 tarihli vilayetler kurulması hakkındaki nizamname ile büyük kadılıklar Bucak Müdürlüğü haline getirilmiştir Porğa Bucağı da bunlardan bir tanesidir

Ortaköy adi ile kurulan Bucak Müdürlüğü bölgesinde o tarihlerde Porğa, Bulam, Abdulharap ve Köseuşağı adında 4 köy bulunmaktadır

Bu durum 1 Haziran 1954 tarihine kadar devam etmiştir 04 Mart 1954 tarih ve 6325 sayılı Yeniden 10 Kaza Kurulması hakkında Kanun gereğince 01 Haziran 1954 tarihinde Malatya İline bağlı olarak kurulan Çelikhan İlçesi; daha sonra 14 Haziran 1954 tarih ve 6418 sayılı kanunla kurulan Adıyaman iline bağlanmıştır

Gerger İlçesi



İlçenin tarihi; İlin genel tarihine uygun bir karakter taşımakla birlikte coğrafi olarak dağlık bir alanda yer alması ve ulaşım zorlukları nedeniyle bazı farklılıklar gösterir

Bazı kaynaklara göre MÖVIYüzyılın ilk yarısında yaşayan Selevkos Kralı Arsemes, Fırat üzerinde aşağı ARSEMİA adlı bir kent kurmuştur Bu kent Gerger Kalesi olarak halen bulunmaktadır Aşağı ARSEMİA KOMMAGENE krallı, zamanında kışlık kent olarak kullanılırdı

Bu bölge daha sonra Doğu ROMA (Bizans) İmparatorluğunun eline geçmiştir Bu tarihlerde, halkın geneli Hristiyanlık dininin Gregoryan Mezhebine bağlı olup, Hicri 135 yılında Abbesi halifelerinden Ebu Cafer-el Mansur’un Adıyaman, Kahta ve Samsatla birlikte burayı da fethettiğini görmekteyiz Bölge bu tarihten sonra İslamlaşmaya başlamıştır Daha sonra Gerger ve çevresi Abbasilerin zayıflamasıyla HAMDANİLER’in sonra tekrar Bizansın eline geçmiştir Selçuklular zamanında Gümüştekin 1066 yılında Hısn-ı Mansur’u ele geçirmiş fakat iç karışıklıklardan dolayı geri çekilmiştir

Selçukluların bölgedeki hakimiyeti 1071 yılında Büyük Selçuklu İmparatoru ALPARSLAN’ın Bizans İmparatoru Romanos Diognes (Romen Diyojen)’i Malazgirt’te uğrattığı büyük yenilgiden sonra kesinleşmiştir

Bölge, Selçukların yıkılmasından sonra Artukoğullarının eline, onlardan sonra da I Haçlı Seferi münasebetiyle Haçlıların eline geçmiştir Zengiler, Artuklular,Frank Kontluğu,Eyyubiler ve daha sonra da Anadolu Selçukluların eline geçmiştir Baba İshak isyanı nedeniyle Türkiye Selçuklularının zor duruma düşmesini fırsat bilen Moğolların saldırıya geçmesiyle bu bölge de Moğol istilasına maruz kalıp Moğolların eline geçer

Bu bölgenin daha sonra Memlukluların onlardan sonra da Timurluların eline geçtiğini görmekteyiz Timurluların çekilmesinden sonra yörenin DULKADİROĞLULARI’nın eline geçtiğini ve uzun süre onların elinde olduğunu görüyoruz 1515 Turnadağ savaşıyla yöre Osmanlıların eline geçmiştir

Adıyaman İli ve İlçelerinin sonraki tarihi süreç içerisinde durumu şöyledir; Adıyaman, 1849 yılında sancak haline getirilen Diyarbakır’a bağlanmıştır 1859 yılında Malatya Sancak olunca Gerger, Malatya’ya bağlanmıştır

Cumhuriyet dönemine Malatya-Pütürge İlçesine bağlı köy olarak giren Gerger 1 Aralık 1954 yılında İl olan Adıyaman’a bağlanmıştır İlçe merkezi 1954-1957 yılları arasında halen köy tüzel kişiliğine sahip Güngörmüş köyünde bulunuyorken 25061957 tarih ve 9642 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak 7022 Sayılı Kanunun uygulamasıyla 10 Şubat 1958 yılında İlçe merkezi Budaklı köyü ALDUŞ mezrasına (şimdiki Gerger İlçesi) nakil edilmiştir

Coğrafi Konumu ve Yapısı



İlin genel yüzölçümü 7614 Km olup, bunun 702 Kmsi İlçemizi kapsamaktadır Adıyaman’ın kuzeydoğusunda yer alan Gerger’ in kuzeyinde Malatya’ nın Pötürge ilçesi; doğusunda Diyarbakır’ ın Çüngüş ve Çermik ilçesi ve Şanlıurfa’ nın Siverek ilçesi; güneyinde Kahta; batısında Sincik İlçeleri ile sınırdır İlçenin doğu ve güney sınırını Fırat Nehri üzerinde yapılan Atatürk Baraj Gölü çizmektedir

Deniz seviyesinden yüksekliği 770 Mdir İlçe, tümüyle dağlık bir bölgede kurulmuşturEn yüksek noktası Kımıl Dağı 2250 M Yüksekliğindedir Kürdek, Hacı Bazı ve Kımıl önemli dağlarıdır Çet, Kürdek, Ovacık, Kımıl Dağı ve Beyaz Çeşme yaylaları ilçe sınırlarındadır Ayrıca Güngörmüş ve Gürgenli Köyleri’ nin arasında Kara Göl isminde bir göl bulunmaktadır

Gerger ilçesinde bulunan yaylalar Çet, Kürdek, Ovacık, Kımıl Dağı ve Beyaz Çeşme yaylalarıdır İlçenin 5 km uzağında Eskikent Köyü'nün kuzeyinde Murfan mağaraları da bulunmaktadır

Gerger ilçesi; il merkezine 105 km uzaklıkta ve ulaşım karayolu ile yapılmaktadır Karayolu ağı ise; Adıyaman, Kahta, Narince, Gerger ve Gölyurt’ a kadar gitmektedir Yol asfalttır Gölyurt karayolu’ nun 18 Km ‘si stabilizelidir

İlçe sınırlarında bulunan önemli akarsular, başta Fırat nehri olmak üzere Demirtaş Çayı ile Çifthisar Çayıdır

İklimi; kışları soğuk, yazları sıcak ve kuraktır Bu özellikleri ile Akdeniz iklimi ve kara iklimine sahiptir

Kahta İlçesi



Kahta, medeniyetlerin doğuş yeri olan Mezopotamya�ya yakınlığı nedeniyle tarih süreci içerisinde sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmış önemli bir yerleşim merkezidir MÖVII yüzyılda Asur, VIyüzyılda Pers, IVyüzyılda Makedon ve Seleukos egemenliğinin hüküm sürdüğü görülmektedir MÖ Iyüzyılda bölgede hüküm süren Arsames, günümüze önemli tarihi eserler bırakmıştır Kommagenelilerin atası olan Arsames, bugünkü Fırat Arsameia�sı olarak bilinen Gerger Kalesi ile Nymhois Arkameia�sının kurucusudur MÖ109�da bağımsızlığına kavuşan, doğu ve batının kültür, sanat ve inançlarının sentezi olan Kommagene Medeniyeti MS 72�de Anadolu�da Romalılar tarafından ortadan kaldırılarak Suriye Eyaletine bağlanan son krallık olmuştur

Kahta, Arap, Ermeni, Artuklular, Haçlı Seferlerini müteakiben Selçuklular, Babiller, Moğollar, Memlükler ve Dulkadiroğuları hakimiyetinde kaldıktan sonra 1516 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hakimiyetine girerek önce Dulkadirli Emaretine, Kanuni zamanında ise sancak merkezi haline getirilen Samsat�a bağlanarak Zülkadiriye Eyaletine (Maraş) bağlanır

Kahta 1531 yılında Malatya�ya, 1349 yılında ise Hısn-ı Mansur�a (Adıyaman) bağlanır 1859 yılında Malatya sancak olunca Kâhta�da diğer kazalar gibi yeniden Malatya�ya bağlanır Bu durum Osmanlı İmparatorluğunun yıkılmasına kadar devam eder

Kahta Cumhuriyet döneminde Malatya�ya bağlı bir ilçe olarak yapılandırılır Cumhuriyetin ilk yıllarında yer değiştirerek eski Kâhta�nın 26 km güneyindeki şimdiki yerine taşınır İlçemiz 1954 yılında Adıyaman�ın il olmasına müteakip, Adıyaman�a bağlanmıştır

lçe Adının Kaynağı; Kahta adının nereden geldiği yolunda kaynaklarda pek bilgi olmamakla beraber, tarihte, Orta Asya�da Ötüken ve Karakurum yakınında Kahta isimli bir kentin varlığı göz önüne alınırsa Kahta isminin Orta Asya kökenli bir isim olduğu sonucu çıkarılabilir �Kahta� isminin Persçede �Dağın Eteği� anlamına geldiği ve Komagenelilerden önce bölgede hakim olan Persler tarafından kullanıldığı , bu adın da eski yerleşim yerinin konumundan kaynaklandığı anlaşılmaktadır Eski ilçe merkezi Eski Kahta�dır ve Nemrut Dağının eteklerinde yer almaktadır

Bugün dünyanın sekizinci harikası olarak tanımlanan, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde yer alan, ülkemizin tanıtımına büyük katkı sağlayan önemli bir turizm çekim merkezi konumundaki Nemrut Dağı tepesinde bulunan Kommagene Kralı Antiochus Theos�un Anıt Mezarı Kommagenelilerin bıraktığı en önemli tarihi mirastır Kommagenelilerden kalan tarihi ören yerleri bugün ilçenin en önemli ekonomik kaynağını teşkil etmektedir İlçe sınırları içersinde bulunan Nemrut Dağı ören yerindeki tarihi eserler, 1987�de UNESCO tarafından dünya kültür mirası olarak ilan edilmiştir

Coğrafi Durum



İlçe Merkezinin yerleşim yeri ova üzerindedir İlçenin kuzey bölgesi dağlık olup, bu bölgede köyler tarım arazisi dışına, yamaçlara kurulmuştur Güney bölümündeki köyler ise ova içerisindedir

Kahta; 38-17 doğu boylamı ile 37-45 kuzey enlemi üzerinde yer alır Denizden yüksekliği 750 metredir Kuzeyde yüksekliği 2000 metreye ulaşan sıra dağlarla çevrili ilçe 1490 km2�lik yüz ölçüme sahiptir Adıyaman ilinin 33 km doğusunda yer alır İlçe yüzölçümünün -Kahta merkez dahil- yaklaşık üçte ikisi 1 derecede, kalan yaklaşık üçte biri ise 2 derecede deprem bölgesi içindedir

Kahta ilçesi, doğuda Gerger ilçesi, güney ve güneydoğuda Şanlıurfa ili, güneybatıda Samsat ilçesi, batıda Adıyaman, kuzeyde Sincik ilçesi ve Malatya ili ile çevrilidir Şu anda ilçenin doğu ve güneydoğu kesimindeki sınırını Atatürk Baraj Gölü meydana getirmektedir



İlçenin kuzey kesimi dağlık alanlardan meydana gelirken, güney kesimi düzlük alanlardan meydana gelmektedir Kuzeydeki en yüksek nokta Nemrut Dağıdır (2206m), dağlık alanlardan güneye doğru gidildikçe önce plato alanlarına sonra geniş ovalara geçilir Kahta Antitoros Dağlarının güney eteklerinde başlayıp güneye doğru alçalan ve Harran ovasına doğru uzanan bir arazi yapısına sahiptir İlçe merkezi düz bir alanda kurulmuştur



Dağlar : Güneydoğu Toroslar silsilesi üzerinde Karadut Köyünün kuzeyindeki 2206 m yüksekliğindeki Nemrut Dağı ilçenin belli başlı önemli dağıdır

Akarsular : İlçenin en önemli akarsuları Kahta Çayı ve Kalburcu Çayıdır

Kahta Çayı : Çelikhan yöresindeki Bulam, Abdülherap ve Recep sularını alarak güneydoğu istikametinde ilerleyip Kahta topraklarına girer Tarihi Cendere Köprüsünden geçtikten hemen sonra Eski Kâhta (Kocahisar) Köyü istikametinden gelen çay ile birleşerek güneye doğru ilerler Zilan Çayını da alarak baraj gölüne dökülür Geniş yataklı bir su olup, çevresinde fasulye, tütün, susam, çeltik ve pamuk ziraati yapılır

Kalburcu Çay:Fırat Nehrini destekleyen kollardan biridirKakurtlu Çayı civarında Ziyaret ve Çakal Çayını alarak Ayaz Köyü doğusundanFırat Nehrine karışırÇevresi ziraate elverişlidir

Göller:Kahta�da tabi göl yoktur Ancak Topraksu teşkilatinca Mülk Köyünde �100 Yıl Göleti� adı verilen bir �Sulama Göleti�, Dut Köyünde de aynı şekilde�Dut Göleti� adında bir sulama göleti yapılmıştır


Atatürk Baraj Gölü/Uydu Görüntüsü

Samsat İlçesi


İlçenin Tarihi Yapısı
Eski adı Samusata - Sumaysat olan Samsat yörede tarihi en eski olan yerleşim yerlerinden birisidir Bazı kaynaklardan MÖ 6000 yılında Orta Asya’dan gelen Türklerden Prohititler tarafından kurulduğu belirtilmektedir Fırat’ın batı ve doğu kesimleri arasında en elverişli geçit yerinde bulunduğundan Samsat tarih boyunca önem kazanmıştır
Sümerler zamanında Semizata adı verilen Samsat’ ın demir çağında Hitit Krallığının merkezi olduğu sanılmaktadır Bölge MÖ 708 II Sargon tarafından zapt edilerek Asur’ a bağlı bir eyalet durumuna gelir MÖ 605 yılında Babiller’in eline geçer Daha sonra sırasıyla Medlerin, Perslerin (MÖ 553), Mekadonya Krallığının (MÖ 333) ve Selevkos’ ların hakimiyeti altına girer
Samsat MÖ 69’da Kommagene Krallığının merkezi olur Kommagene Kralları Antichos sanıyla anılır 150 yıllık süre içinde 4 kral tahta geçti Bunlardan Kral Antichos III’ nün Romalılara yenilgisi üzerine Kommagene Devletinin egemenliği sona erdi MS 72 yılında bir Roma eyaleti haline getirilen Samsat bir ilim merkezi olur
Ünlü bilgin Lukianus bu dönemde Samsat’ta doğar
Bu arada birkaç kez Perslerle Romalılar arasında el değiştirir MS 271’de tekrar Romalıların eline geçer Bu dönemde nüfusu 50000’i geçer

Daha sonra Bizans’ın ve sonrada Arapların eline geçer Samsat’a Hz Ömer zamanında Şimşat, Şümişat denir 1085’te Melikşah 1114’de Zenginler 1180’de Selahattin Eyyubi 1203’de Anadolu Selçuklularından Rüknettin süleyman II Samsat’a hakim olur 1237’de Harzemşahlar tarafından yağma edilen Samsat 1240’da Moğol İmparatoru Hülagü Han tarafından sonrada Dulkadiroğulları tarafından istila edilir
1392’de Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı devletine bağlanır 1401’de Timur tarafından tahrip edilir 1516’da Yavuz Sultan Selim tarafından tekrar Osmanlılara katılır Osmanlı yönetiminde eski önemini kaybeder ve sancak merkezi olur
Gittikçe küçülen Samsat, Cumhuriyetin kurulmasıyla bucak merkezi olur, 1960’da ilçe merkezi haline getirilir ve Adıyaman iline bağlanır





Samsat ilçesi Atatürk Barajı Göl suları altında kalmasından dolayı 05031988 tarihinde eski yerleşim yerinden tahliye edilmiş ve 21041988 tarihli 3433 sayılı kanunla merkezi değiştirilerek bu günkü yerine taşınmış bulunmaktadır





Günümüzde yapılan arkeolojik araştırma ve kazılarla eski Samsat ve civarında eski dönemlere ait saraylar, su kemerleri, kaleler ve benzeri yapılar, kıymetli eşyalar bulunmuştur Bu eserlerden bir kısmı Adıyaman müzesinde sergilenmektedir