Bilge Tonyukuk Kitabesi - Bilge Tonyukuk Ve Kitabesi Hakkında...

Bilge Tonyukuk ve kitabesi

Büyük Gök-Türk devlet adamı Tonyukuk ile ilgili son haber 725 e aittir O, her halde bu tarihten sonra ölmüş olmalıdır Gök Türk istiklal savaşı hazırlıklarından itibaren, İlteriş, Kapagan, Bilge zamanlarında devlete 46 yıl hizmet eden, savaşlarında hiç başarısızlığa uğramayan, Boyla Baga Apa Tarkan ünvanlarını taşıyan bilge ve stratejist Tonyukuk hakanlığın ordusunu, maliyesini, adliyesini tanzimde başta geliyordu
Çin kaynaklarında bile bu meziyetleri belirtilmekte ve Aygucı olarak hakanlar üzerindeki tesirini, aynı zamanda o çağın dini kültürel cereyanlarını nasıl yakından takip edip Türk milleti açısından değerlendirdiğini gösteren deliller verilmektedir: Bilge Kağan, Çin de olduğu gibi, Türk ülkesinde de şehirleri surlarla çevirtmek, hisarlar yaptırmak istiyordu Tonyukuk itiraz etti
Bunlar olmamalı Biz ömrünü sulu ve otlu bozkırlarda geçiren bir milletiz Hayat tarzımız bizi daima harp egzersizi içinde tutmaktadır Gök-Türklerin sayısı Çinlilerin yüzde biri bile değildir Başarılarımız yaşayış tarzımızdan ileri gelir Kuvvetli zamanlarımızda ordular sevk eder, akınlar yaparız Zayıf isek, bozkırlara çekilir, mücadele ederiz Eğer kale ve surlar içine kapanırsak, T ang orduları bizi kuşatır, ülkemizi istila eder Bilge nin diğer bir düşüncesi de memlekette Budist ve Taoist tapınaklar inşa ettirerek bu din ve felsefeyi Türkler arasında yaymaktı Tonyukuk şöyle dedi: Her ikisi de insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafa uğratır Kuvvet ve savaşçılık yolu bu değildir Bize uygun düşmez Türk milletini yaşatmak istiyorsak, ne bu çeşit talimlere, ne de bu türlü tapınaklara ülkemizde yer vermemeliyiz Kaynağın (T ang-shu) ilave ettiğine göre, bu tavsiyelerdeki derin mana Gök-Türk başkentinde iyi anlaşılmıştır Bu gün batılı araştırıcılar tarafından Tonyukuk a Gök-Türk Bismark ı denilmektedir

Bilge Tonyukuk Kitabesi
Tonyukuk öldükten sonra, hatırasına Orhun da Bayın-çokto mevkiinde bir kitabe dikilmiştir (herhalde 726-727 lerde) Yalnız Türkler den kalma bir milli tarih kaynağı olarak değil, aynı zamanda Türk dili ve edebiyatının uzun ve kolayca okunabilen ilk abidesi olarak da kültür tarihinde mühim yer tutan bu kitabe metninin bizzat Tonyukuk tarafından kaleme alınmış olması ihtimali, Aygucı, Bilge Tonyukuk a Türk edebiyatının adı ve şahsiyeti bilinen ilk siması olmak şerefini de kazandırmaktadır