Yunus Emre Düşünceleri Fikirleri

Yunus Emre Düşünce Sistemi,

Yunus Emrenin Düşünceleri

Yunus Emre Düşünce Dünyası


Yunus Emre'deki Hümanist düşünce: Yunus Emre'nin,İslamiyetin öz değerlerinden, içinde yaşadığı bölgedeki kolonizatör Tük dervişlerinden ve sofilerden aldığı kavramlardan birleştirdiği kendine özgü bir hümanist düşüncesi vardırBatıdakı bildiğimiz hümanist düşünce ile Yunus'un hümanist,yani insani düşüncesi veya insanı hedef alan düşüncesi arasında fark vardırBatıdaki hümanist düşüncenin hedefi; insan iken, iyiliğiyle kötülüğüyle bütün sinirsiz özgülüğüyle insanı hedef almışken, beser üstü varlıkları reddeden, hatta Allah'ı reddeden insanı hedef almışken Yunus'taki insani düşüncenin hedefi İlahi aşk veya insan Allah merkezli insandırYunus'ta sonuç ne olursa olsun, hangi düşünce olursa olsun bütün olarak insanı Allah'a götümelidir Zaten batıdaki hümanist düşünce hareketi Rönesans'la başlamıştır Halbuki Yunus Emre asırlar önce kendine özgü insani düşüncelerini Anadolu halkının gönlüne ulaştırıyorduBu düşünceyi şiirlere dökerek ve yaşayan Anadolu Tüçesiyle ele almış ve Tük toplumuna hediye etmiştir Bu bakımdan bu düşünce kendine ve Tük toplumuna özgüdü


Öyle ki Batılıların yıllarca düşünüp bir tülü uygulayamadıkları hümanist düşünceyi, tarihimizin derinliklerinden beridir yaşanılıp uygulanmaktadır Her ne kadar batılılar bu konuda çok yazmış ve çizmiş iseler de bir tülü fiiliyatta gerçekleştirememişler diğer taraftan da Anadolu insanında gördükleri eşsiz hoşgörü ve hümanist düşünceyi hep merak etmişler ve bu durumu defalarca basın ve yayın organları vasıtasıyla dile getirmişlerdirSanırım Anadolu insanındakı bu düşüncenin temellerini Yunus Emre'de aramak gerekir


“Yetmişiki millete bir göz ile bakamayan,Ser’in evliyasıyla hakikatte asidir”


Diyordu Yunus Emre 7 asır önceÇevresindeki gönüllere, bütün insanlığa aynı gözle bakmak gerektiğini belirtiyordu


Yunus Emre’nin insanı sevmesi veya hümanist bir düşünceye sahip olması insanları Yaratanının bir kapısı olarak gördüğündendir Bu fikrini şu dizelerinde açıkça belirtiyor


"Çok aradım özledim,yeri göğü aradımÇok aradım bulamadım,buldum insan içinde"


Yunus Emre Allah'ı geleneksel düşüncenin aksine gökte değil, O yaratanını veya kendi diliyle Masuk’unu yerde arar, insanlarda arar kısaca onun yarattığı her şeyde arar:


"Ben ayımı yerde gördüm, ne işim var gökyüzündeBenim gözüm yerde gerek,bana rahmet yerden yağar"


İnsan “gönül” sahibidirGönül bütün yüceliklerin kendinde toplandığı yerdirGönül nazargahı ilahidir Nihayet gönül,sevginin coşup taştığı yer olur


"Gah eserim yeller gibi gah tozarim yollar gibi,taşkın akan seller gibi gel gör beni aşk neyledi"


Yine Yunus Emre’deki hümanist düşüncenin temeli insanları sevmesidirOnun için bütün insanlık birdir Din,dil,irk ve cinsiyet ayırt etmezDeğil mi ki onlar birer yaratılan ve yaratan gibi yüce birisi onları yaratmışÖyle ise insan en değerli varlıktırÇünkü o varlık Allah'ın yaratmış olduğu ve sonuçta yine Allah'ın eseri olduğu için değerlidirPeki o zaman hangi eser yapıcısını hatırlatmaz ve ya sevdirmez ki Yunus'un bu insanlara daha doğrusu yeryüzündeki bütün insanlığa bakış açısı şöyledir:


Hâs u âm muti asi Dost kuludur cümlesi Kime ayıdabilirsin gel evinden taşra çık


Bütün insanlık Allah’ın kuludurBu durumda hangi birisine O’nun dairesinden, evinden dışarı çık diyebilirsin ki


Yunus Emre’nin ana gayesi :


İnsanın bütün insanları sevmesi gerekir: Yedi asırdır ruhları ve gönülleri yıkamaya devam eden Yunus Emre’nin destani bir hayatı vardırYaptıkları, sözleri, şiirleri; dilden dile dolaşmış, gönülleri fethetmiş kendi deyimiyle “gönüller yapmış”, Anadolu’nun en buhranlı dönemlerinde gerek iç karışıklıklar gerekse Moğolların Anadolu’yu yakıp yıktıkları dönemlerde Anadolu insanına moral olmuş manevi destek olmuştur Anadolu Tükçe’sini halk gönlünde yaşatmış ve sevdirmişSarayın ve Medresenin Arapça ve Farsça’yı ön planda tuttuğu ve muteber saydığı bir zamanda, Mevlâna’nın bile eserlerini Farsça yazdığı bir zamanda O şiirlerini Tükçe ve yaşayan halk dilinde söylemiş, halkın gönlüne seslenmiştir Bu derece halk üzerinde etkili olmasına rağmen O; öyle büyük davasının olmadığı, O’nun gayesinin sadece ve sadece insanlar arasında sevgiyi hakim kılmak olduğunu ifade etmiştir Onun hedefi “gönül yapmak”tır Yani gönülleri imar etmek, onları Hak aşkını barındırabilecek olgunluğa eriştirmek olduğunu şu mısralarıyla açıklar:


Ben gelmedim dava için, benim işim sevgi işiDost’un evi gönüldendir gönüller yapmaya geldim


Söz söyleyen kişi dikkatli olmalıdır: Mutasavvıf şairler gibi Yunus Emre’yi de başka şairlerden ayıran en büyük özellik; O’nların şiirlerindeki söze kutsal bir mana vermesindendirBaska şairler için şiir ben’in ve toplumun bir ifadesidir Veya sadece bir kelime oyunundurAma Yunus Emre’de şiir başkadırO’nun için şiir “Tanrı avazı”dırŞaire çok büyük bir sorumluluk yüklerBu görüşlerini şöyle dile getirir


Söz ola kese savaşı, söz ola bitire başı, Söz ola ağulu aşı bal ile yağ ide bir söz


Kişi bile söz demini dimeye sözin kemini Bu cihan cehennemini sekiz uçmağ ide bir söz


Yunus imdi söz yatinda söyle söz gayetindenn Key sakin o seh katından seni ırak ide bir söz”


Öyle ki insan ne zaman neyi konuşacağını bilmeli ve ona göre konuşmalıdırKötü söz konuşmamalı, yerinde ve zamanında konuşmalıdırYunus Emre sözün bu dünya cehennemini “sekiz uçmak” derecesine getirebileceğine inanmaktadır


Insan kendini ve hakkı mutlaka bilmelidir : Aynı zamanda Yunus Emre’nin bir diğer hedefi ise, insanın ilk önce kendisni bilmesini ve tanımasını istemesidir Bütün ilimlerin buna yönelik olmasını isterVe şöyle açıklar düşüncelerini:


İlim ilim bilmektir, ilim; kendini bilmektir Sen kendini bilmezsen ya nice okumaktırOkumaktan ma’ni ne kişi Hakk’ı bilmektir Çün okudun bilmezsin ha bir kuru emektir


Kendilerini ilme adamış nice insanın Hakk’ı tanıyamadığını belirtirİlim adamının kendisini ilme verip dış alemle ilişkiyi kopardığını ve olup biteni göremediğini Allah’ı unuttuğunu belirtmek ister adeta


İnsanın en önemli görevi gönül yıkmamak bilakis “gönül yapmak”tır: Yunus Emre'ye insanın Kabesi kendi gönlüdürYer yüzünde Kabe’nin Müslümanlar açısından değeri ne derece önemli ise kendi Kabe’si olan gönlü o derece mühimdir