Zeki Velidi Togan

Zeki Velidi Togan Kimdir, Zeki Velidi Togan Hayatı, Zeki Velidi Togan Biyografisi



Önemli Türkolog'lar ( Zeki Velidi Togan )



Zeki Velidi Togan, 10 Aralık 1890 tarihinde Başkurt ilinde İsterlitamak’a bağlı Küzen köyünde doğdu Daha ilk mederse tahsilini yaparken bir yandan da özel Rusça dersleri alıyordu Öğretmen olan annesinden Farsça öğrenmeyi de ihmal etmiyordu 1902 yılında orta tahsil için Ütek’e bulunan dayısı Habib Neccar’ın medresesine gitti Buradaki öğrenimi sırasında Arapça dersler alarak dil bilgisini geliştirdi

1908'de köyünden kaçarak Kazan’a gelip burada özel dersler aldı Bu arada Katanov ve Aşmarin gibi bilginlerle tanıştı 1909 yılında mezun olduğu Kasımiye medresesine ‘Türk Tarihi ve Arap Edebiyatı Tarihi Muallimi’ oldu 4 yıl süren bu öğretmenliği sırasında 1911 sonlarında yayınladığı Türk ve Tatar Tarihi adlı kitabı sayesinde meşhur olmaya başladı Bu eserin iyi yankıları sayesinde Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti’ne Aza seçildi

1913'te Fergane’ye, 1914'te Buhara’ya araştırmalar yapmak için gönderildi Bu seyahat neticelerine ait hazırlamış olduğu raporlar başta Petersburg Arkeoloji Cemiyeti olmak üzere Kazan ve Taşkent Arkeoloji cemiyetleri mecmualarında yayınlandı Bu arada Prof Katanov’un şimdi İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü’nün esas nüvesini teşkil edecek olan kitaplarının Türkiye’ye gönderilmesine vesile oldu

Daha sonra Rus Millet Meclisi Duma’da Ufa Müslümanlarının temsilcisi olarak bulunmak üzere Petersburg’a gitti Bilimsel çalışmalarına siyasî çalışmalarını da eklemiş oluyordu Bu sırada Bolşevik ihtilâli patlak verince o da Türklerin durumunun düzelmesi için mücadeleye girişti

Bolşevik İhtilâli’nden 22 gün sonra 29 Kasım 1917'de Başkurt ilinin muhtariyeti ilan edildi Örenburg’u 18 Şubat 1918'de işgal eden Sovyetler onu tutukladılarsa da 7 Haziran’da hapisten kaçtı Başkurt hükümeti kurulduğunda Togan, Harbiye Nazırı oldu Bundan sonra Lenin, Stalin ve Troçki ile defalarca görüşütü fakat olumlu sonuç alamayınca Türkistan’a çekilip orada mücadeleye karar verdi


1920-23 yıllarında Türkistan’da amansız bir mücadeleye girişti ise de başarılı olamadı Basmacı Hareketi’nin içinde bulundu Türkistan Millî Birliği’nin kurucusu ve ilk başkanıdır

Paris, Londra ve Berlin’deki bir çok Orta-Asya tarihçisi onunla çalışmak istemesine rağmen, devrin Türkiye Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi, Fuat Köprülü, Rıza Nur, Yusuf Akçura’nın istekleri sayesinde Türkiye’den davet aldı 20 Mayıs 1925'te geldiği Türkiye’de Maarif Vekâleti Telif ve Tercüme Encümeni’ne tayin edilmiştir O zamanki Ankara’nın kitap açısından yetersiz olması yüzünden kendi isteği ile İstanbul Darülfünun’u Türk Tarihi Müderris Muavinliği’ne tayin edildi

Bundan sonra İstanbul ve Anadolu kütüphanelerinde hummalı çalışmalarına başladı Fakat, 1932'de I Türk Tarih Kongresi’nde tıp doktoru Reşit Galip’in sunduğu Orta Asya’da iç deniz olduğu ve bunun sonradan kuruduğu konusu hakkındaki tebliğini eleştirince, Togan aleyhine bir kamuoyu oluştu Kendisine takınılan bu kötü tutum üzerine ülkeyi terk etme kararını verdi 8 Temmuz 1932'de istifa ederek Viyana’ya gitti


1935'te doktora çalışmalarını bitirdikten sonra Bonn Üniversitesi’nde, 1938'de Göttingen Üniversitesi’nde ders verdi 1939'da Millî Eğitim Bakanı’nın daveti üzerine tekrar Türkiye’ye geldi İstanbul Üniversitesi’nde Umumî Türk Tarihi Kürsüsü’nü kurdu İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Türkiye’de Sovyetler aleyhine faaliyet ve Turancılık suçundan tutuklanıp mahkeme edildi 10 yıl hapse mahkum edildiyse de Askerî Mahkeme kararı bozdu ve Togan beraat etti 1948'de yeniden döndüğü üniversitedeki görevine ölümüne kadar devam etti 1951'de İstanbul’da toplanan XXI Müsteşrikler Kongresi’ne Başkanlık etti Bu onun bilimsel alandaki şöhretini çok daha artırdı

Zeki Velidi Togan 26 Temmuz 1970'te İstanbul’da vefat etti


HAKKINDA YAZILANLAR


Zeki Velidi unutulmadı

Zaman 7 Temmuz 2001


20 yüzyılın önemli şarkiyatçılarından Ord Prof Zeki Velidi Togan (1891-1970), doğduğu topraklarda unutulmadı Başkortostan Cumhurbaşkanı Danışmanı Emir Yoldaşbayev, uzun bir süredir yürüttüğü Zeki Velidi çalışmalarını kitaplaştırdı


Yoldaşbayev’in kaleme aldığı, ‘Çağdaşlarının Hatıralarında Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle Zeki Velidi’ isimli kitap, Başkortostan ve Rusya’da piyasaya sürüldü