Gazneli Mahmut Kimdir

Gazneli Mahmut Hayatı

Gazneli Mahmut Biyografi



Halk arasından yetişerek büyük bir imparatorluk kuran Türk kumandanlarından biri de odur Ona “Sultan Mahmut Gaznevî” denmesi, devlet merkezinin Gazne şehrinde bulunmasından ve kurduğu devletin “Gazneliler” ismiyle anılmasından ileri gelir Kendisi 967 yahut 969 tarihinde Buhara’da doğdu Babasının adı Sevük Tekin’dir Bu zam Samanoğulları Devleti’nin Horasan Valisi olan Alp Tekin’in kölesi ve damadı idi Zeki bir kumandan olduğu için kayın babasının yerine Horasan Valiliği’ne geçmiş ve o tarihte kudretten düşen Samanoğulları’na karşı istiklâlini ilân etmişti


Fakat o zaman Gazne Hükümeti henüz Samanîler’in tâbii hükmünde bulunuyordu Pek az zaman sonra Samanoğulları Devleti büsbütün ortadan kalkınca, ona ait arazinin bir kısmı Mahmut ile Kâşgar emîri İlig Han arasında taksim edildi Lâkin Mahmut bir müddet sonra onu da yenerek Ceyhun’un ötesine Harezm’e kadar bütün şark diyarını istilâ etmiş, Afganistan ve Gürcistan’ı ele geçirmiştir


Bu suretle o geniş mıntıkada büyük bir devlet kurduktan sonra Gazneli Mahmut, tarihte pek meşhur olan Hindistan seferlerine başladı Onun Hindistan’a on iki seferi vardır ve bunların yalnız birisinde hafif bir bozguna uğramış, fakat ötekilerin hepsinde parlak muvaffakiyetler, hatta yaptırdığı donanmalar ile Hint denizlerinde gemi zaferleri de kazanmıştı


Onun Hint seferlerinin başlangıcı 1005 tarihindedir 1009’da kendisine karşı ittifak eden Hint racalarını yenerek Pencab kıtasını ele geçirmiştir Lahur ve Delhi gibi mamur şehirleri almış, gayet mühim hazineleri ihtiva eden mabetleri yağma etmiş, muhtelif seferlerinde yüz binlerce esir almış, harp ganimetlerini Gazne’ye getirerek şehirde medreseler, camiler, kütüphaneler kurmuştur Onun himmetiyle Gazne Türk ve İslâm dünyasının bir medeniyet merkezi hâline girdi Kendisi İran diliyle şiirler söyleyecek derecede fikir hayatına mensuptu ve bilhassa ilmi ve edebiyatı çok himaye ederdi


Büyük bir kumandan olduğu kadar, teşkilât fikrine sahip kudretli bir idare adamı olarak tanınır Şark kervanlarının, muvasala ve muhabere vasıtalarının gayet intizamla işlemelerini temin etmiştir Şarkın o mıntıkasında ilk defa Sultan unvanını alan hükümdardır Zamanında onun himayesiyle çok büyük âlimler, filozoflar ve şairler yetişmiştir Sarayı ilim ve fikir adamlarının bir Akademisi hâlinde idi Büyük Türk filozofu Fârabî, coğrafya âlimi Elbirunî, Şehname sahibi Firdevsî, şair Menuçehri, Unsurî ve Esedî onun himayesini görmüş olan başlıca meşhur simalardır ve dünya edebiyatının şaheserlerinden biri sayılan Şehname onun emriyle ve onun sarayında yazılmıştır


Gazneli Mahmut, son Hindistan seferinden dönüşünde İran Selçukîleri’ni de mağlûp ettikten sonra Gazne’de hastalanarak 63 yaşında olduğu hâlde 1030 Nisanının 30ncu günü öldü O da büyük Şark hükümdarlarının çoğu gibi ilim ve edebiyat dili olarak kendi ana lisanını kullanmamış ve o zaman hayli işlenmiş bir dil olan Farisî’nin inkişafına hizmet etmiştir Firdevsî’ye İran mitolojisini yazdıracak yerde mensup olduğu Türk ırkının destanlarını tanzim ettirmeyi düşünseydi Türk fikir tarihinde de silinmez bir iz bırakmış olurdu