Ses Ve İsik Kirliligi, Korunma Yollari Ve İnsan Sagligina Zararlari

ses ve isik kirliligi ve korunma yollari ve insan sagligina zararlari


Gürültü


İnsanlar üzerinde olumsuz etki yapan ve hoşa gitmeyen seslere gürültü denir Özellikle büyük kentlerimizde gürültü yoğunlukları oldukça yüksek seviyede olup, Dünya Sağlık Örgütü'nce belirlenen ölçülerin üzerindedir


Gürültü Kirliliği


Kent gürültüsünü artıran sebeplerin başında trafiğin yoğun olması, sürücülerin yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve belediye hudutları içerisinde bulunan endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler gelmektedir Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler, zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemekte, fizyolojik ve psikolojik dengesini bozmakta, iş verimini azaltmaktadır


Gürültünün insan üzerindeki etkilerini 4'e ayırabiliriz:


1Fiziksel Etkileri:

Geçici veya sürekli işitme bozuklukları


2Fizyolojik Etkileri:

Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında yavaşlama, ani refleks


3Psikolojik Etkileri:

Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik ve stres


4Performans Etkileri:

İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması


Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler Endüstri alanında yapılan araştırmalar göstermiştir ki; işyeri gürültüsü azaltıldığında işin zorluğu da azalmakta, verim yükselmekte ve iş kazaları azalmaktadır


Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır


Gürültüyü Azaltmak İçin Alınabilecek Tedbirler:

Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması,

Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi,

Kamuoyuna açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek seviyede olmasının önlenmesi,

İşyerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza (Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen sınırlara) indirilmesi,

Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması,

Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin evlerde rahatsızlık verecek seviyede seslerinin yükseltilmemesi gerekmektedir


ses ve ışık kirliliğinin nedenleri, bu kirliliğin canlılar üzerindeki etkileri, alınabilecek önlemler

Işık kirliliği nedir? Işık kirliliğinin nedenleri ve yaşamımıza etkileri neler?


Yanlış yerde, miktarda, yönde ve zamanda kullanılan ışığın neden olduğu geniş, ışıldayan ışık kubbesine Işık Kirliliği denir Özellikle büyük şehirlerimiz tehlike sinyali veriyorIşık kirliliğinin 4 ana kaynağı vardır:


1 Kamaşan Işık:


Kamaştırıcı ışığa yatay doğrultuda yayımlanan ışık neden olur


Bu tür yayımlanan yatay ışık, kilometrelerce öteden görülebilir ve bizim karanlığa karşı adaptasyonumuzu azaltır Kamaştırıcı ışık görüş mesafesini azaltarak sürücü ve yaya güvenliğini de tehlikeye sokar


Kamaştırıcı ışığı, yüzeyi aydınlatan ışık kaynağının şiddetini azaltarak hafifletebiliriz Aydınlatılan yüzeyle ışık kaynağı arasındaki açı da bir diğer önemli faktördür Yatay doğrultuda yayımlanan ışık yere yakın, havanın yoğun olduğu yerlerde, toz parçalarının ve geniş hava moleküllerinin etkisiyle ışığın saçılmasına neden olarak havayı ışıldatır Bu durumda şehir gözlemcisinin, gökyüzüyle yıldızlar arasındaki karşıtlık azaldığından, yıldızları görmek için hayal gücü kuvvetli olmalıdır!


2 Işık Taşması:


Işığın istenmeyen yere düşmesine ışık taşması denir Tipik bir örnek olarak evlerimizin önünü ve arka bahçemizi aydınlatmakla yetinmeyerek, yatak odalarımızı bile aydınlatan cadde ışıkları verilebilir Her ne kadar bazı ev sahiplerinin kendi mülklerini aydınlatma gereksinimleri azaldığı için bu iş hoşlarına gitse de, rahatsız edicidir


3 Gökyüzü Işıldamaları :


Atmosferdeki atom ve diğer taneciklerin bir sonucudur, fakat bu zayıf, doğal ışık atmosferdeki toz parçacıklarının ve gaz moleküllerinin ışığı saçmasıyla güçlenmektedir


Kar, gökyüzü ışıldamalarının %80'ini doğrudan gökyüzüne yansıttığı için bu olay mevsimlik bir olay olarak nitelendirilebilir Şehirlerde doğrudan gökyüzüne yönlendirilmiş ışık kaynakları ile gökyüzü ışıldamaları birleşince, ışık kubbesinin parlaklığı ve menzili büyük oranda artar


4 Aşırı Miktarda Işık:


Belli bir işin yapılması için gereken aydınlatma miktarını aşan ışıktır Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir


Işık Kirliliğinin Hızlı Büyümesinin Sebepleri

Park, bahçe ve spor alanlarının aydınlatılmasında, estetik olduğu düşüncesiyle küresel lambaların kullanılması

Işığın suçu engellediğine dair inanış

Güçlü ışığın iyi aydınlattığına dair inanış

Sosyal yaşamın geceye kayması

Binaların iç aydınlatmasından taşan ışıklar

Turistlik tesislerin ve binaların dış cephe aydınlatmaları

Işıklı reklam ve ilan panoları

Umursamazlık ve Gereksiz Aydınlatmanın Kurbanları


Yapılan bir araştırmaya göre kötü aydınlatmadan dolayı enerji kaybının neden olduğu zarar ABD'de her yıl 1-2 milyar dolardır Bu değer Türkiye için yaklaşık 10 milyon dolardır


Ayrıca kötü aydınlatma yüzünden bilimsel yönden de nitelikli gözlemler yapılamamaktadır Hatta bir çok gözlemevi bu nedenle kapatılmaktadır


Doğal hayat da kötü aydınlatmadan kendi payını almaktadır Özellikle göçmen kuşlar, kötü hava koşullarında alçaktan uçarlarken, gökdelen ve deniz fenerleri gibi yüksek yapıların çekici ışıklarına kapılarak, etraflarında yorulup düşene kadar dönerler ya da doğrudan bu yapılara çarparak can verirler


Denize ulaşmak için deniz ile kara arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbağalar da ışık kirliliği sayesinde denize bir daha dönemeyerek hayatlarından olmaktadırlar


Avustralya'da yapılan bir araştırmaya göre de mercanlar, üzerlerine düşen aşırı ışık yüzünden kendilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaşmaktadırlar


Işık kirliliği ve deniz kaplumbağaları; Deniz kaplumbağaları ışık kirliliğinden nasıl etkilenirler?


Karettalar yumurtlamak için gece sahile çıktıklarında, kumsalda insanlar ateş yakmış ise, kumsala ışıklar vuruyor ise bu durumdan rahatsız olup, yumurtlayamazlar ve denize geri dönerler Yavrular ise yumurtadan çıktıktan sonra ışık kirliliği nedeni ile yollarını şaşırırlar ve ölürler


Doğru Aydınlatma


Gökbiliminde, gece gökyüzünün karanlık olması bir zorunluluktur Yapay ışıklandırma gece gökyüzünün arka alanını parlatma eğilimindedir Bu yapay parlaklık gökyüzünün görünümünü bozar Birçok insan ilginç gökcisimleri bir yana, Samanyolu'nu bile görememiştir Gece dış aydınlatmada kullanılacak lambalar bu bakımdan çok önemlidir


Çevreye en az zararla işini iyi yapan aydınlatmaya doğru aydınlatma denir İyi aydınlatmada göz kamaştırıcı lambayı göremezsiniz; yalnızca aydınlatılan alanı görürsünüz Gereksiz ve aşırı güç kaynakları kullanılmadığından iyi aydınlatmada gözü alan bir parlaklık oluşmaz Böylece kentlerde ışık kirliliği de mümkün olan en az seviyede yaşanır


Alınabilecek Önlemler

Park ve bahçelerde dekoratif amaçlı kullanılan küre tipi armatürler yerine, bulundukları yatay düzlemin üst tarafına ışık saçmayan, perdeli aydınlatma lambaları kullanmalıyız

Bina dış cephe, reklam ve ilan panolarının aydınlatılması yukarıdan aşağıya doğru yapılmalı

Bazı park alanlarında çok kısa direklerin üzerinde çok yoğun ışıklı projektörler kullanılmaktadır Bu tip projektörler en az 15 m yükseklikteki direkler üzerinde uygun açılarla yönlendirilerek kullanılmalı

İki yanında binaların bulunduğu cadde ve sokaklarda enine çelik halat askı sistemine takılan ve sadece yola ışık gönderen armatürler kullanılmalı

Güvenlik amaçlı aydınlatmalarda harekete duyarlı, kendini otomatik olarak açan sistemler kullanmalıyız Bu sistemler elle de kullanılabilmektedir Böylece enerji giderimizi azalttığımız gibi ışığın caydırıcı etkisinden yararlanabiliriz Yapılan araştırmalar gösteriyor ki göğü aydınlatma, suç işlemeyi engellemiyorSuçun nedeni ışık ya da karanlık değildir Suçlular gökte aranmamalıdır!

TSE standartlarını yeniden belirleyerek üretilecek yeni lamba ve armatürlere uygulamalıyız

Hangi çeşit lambaların nerelerde kullanılacağını kurallara bağlayarak, yasal önlemler almalıyız

Vitrin aydınlatmalarında zamanlayıcılar kullanmalıyız, ışık kaynakları gece 11'den sonra otomatik olarak kapanabilmeli

Gözlemevlerimizin bulunduğu bölgelerde ışık kirliliğine karşı belli bir koruma alanı belirleyerek bu bölgeler için daha sıkı yasa ve yönetmelikler uygulamalıyız Örneğin Arizona'daki Kitt Peak Ulusal Gözlemevi'nin ise 35 millik yarıçapa sahip bir çember koruma alanı bulunmakta

Renk ayrımının önemsiz olduğu yerlerde düşük basınçlı sodyum lambalarını tercih etmeliyiz

Neden Düşük Basınçlı Sodyum Lambası ?


Çünkü;

En verimli ışık kaynakları düşük basınçlı sodyum lambalarıdır

Harcanan enerji başına en az 3 kat daha fazla ışık üretirler Böylece %30'un üzerinde enerji tasarrufu mümkündür

Yüksek basınçlı sodyum lambaları gibi soluk ve bulanık ışık vermezler

Düşük basınçlı sodyum buharlı lambanın ışık rengi altın sarısı olup, tek renkli bir ışınlamadır Bu nedenle saçılan ışıklar tek bir filtre ile elimine edilebildiğinden, astronomik gözlem koşulları açısından da en iyi lamba grubu düşük basınçlı sodyum lambalardır

Kayıplarımız


Amatör gökbilimciler dahil çoğu kişi gece gökyüzünün doğal halinin ve neler kaybettiğimizin farkındadırlar


Işık kirliliği kentleşmenin kaçınılmaz bir sonucu değildir Elbette caddeleri, sokakları, evlerimizin çevresini aydınlatacağız Gökbilimciler de herkes gibi nitelikli aydınlatmaya ihtiyaç duyarlar Sorun aydınlatmada değil, kötü ve savurgan aydınlatmadadır Savurgan aydınlatma boşa giden enerji, boşa giden yakıt kaynakları, boşa giden vergiler ve boşa giden karanlık gökyüzüdür Ayrıca boşa giden enerji üretilirken çevre kirliliği de yapmaktadır


Oysa kötü aydınlatmadan dolayı israf edilen paranın yüzde biri bile toplumu ışık kirliliğine karşı bilinçlendirmeye ayrılsa sorunun büyük bir kısmı çözülmüş olacaktır Toplumu bilinçlendirmenin önemini fark eden Yunanistan ve Macaristan'da ilk ve orta öğretim öğrencilerine ve öğretmenlerine konunun önemini öğretmek, bilinçli ve duyarlı bir toplum yetiştirmek amaçlı çalışmalar devam etmektedir


Günümüzde birçok ülke ışık kirliliğini sınırlandırmak için yasal düzenlemeler yapma yoluna gitmektedir Bu amaçla büyük gözlemevlerinin bulunduğu Kanarya adaları, ABD'deki Arizona, Maine ve Texas eyaletleri özel yasalarla koruma altına alınmıştır Bunların amacı, ışığın nerede lazımsa orada kullanılması, gece güvenliğinin ve iyi görme koşullarının sağlanması, gökyüzünün karanlık kalması ve böylece enerjiden tasarruf edilmesidir


Türkiye'de ışık kirliliğine karşı böyle bir uygulama şimdilik yok Ama 1988 yılında kurulan Işık Kirliliği Çalışma Grubu çalışmalarını yoğun bir şekilde sürdürmektedir Çalışmaların özellikle yoğunlaştığı kent Antalya'dır


Türkiye'nin en büyük gözlemevi, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) için 1979-1986 yıllarını kapsayan yer seçimi çalışması sonunda, 2500 m yüksekliğindeki Antalya- Bakırlıtepe'de karar kılındığı zaman ışık kirliliğinden etkilenmeyen TUG, bugün genişleyen Antalya'nın ışıklarını doğrudan görmektedir Bunun sonucu olarak da Bakılıtepe'den bakıldığında gök parlaklığı, doğal gök parlaklığına göre %27 daha fazladır


Doğru aydınlatmayla ışık kirliliğinin üstesinden gelinebilir Fakat bir önlem alınmaz ve yerel yönetimler bu konuda duyarsız kalırlarsa, şehir çocuklarının çoğunun gece gökyüzünde ufuktan ufka uzanan Samanyolu'nu görme şansı olmayacaktır