Dil'in Afetleri - Alay Ve İstihza

Dil'in Afetleri - Alay ve İstihza
Alay ve İstihza

Alay etmek, eziyet verici olursa haramdır Nitekim Allah Teâlâ (cc) şöyle buyurmuştur:
Ey iman edenler! Bir kavim diğer bir kavimle alay etmesin Belki (alay edilenler, alay edenlerden daha) hayırlıdırlar Kadınlar da başka kadınlarla alay etmesinler Belki (alay edilen kadınlar, alay eden kadınlardan daha) hayırlıdırlar (Hucûrat/11)
Ayetteki 'Sühriye'nin mânâsı, hakir görmek, güldürecek bir şekilde ayıp ve eksik yönüne dikkati çekmek demektir Bu tür alay, bazen karşıdaki adamın fiil ve sözünü hikâye etmekle olur, bazen de işaret ve îma ile Bu alay, eğer alay edilenin huzurunda ise, adı 'gıybet' değildir, fakat gıybet mânâsını taşır
Hz Âişe der ki: Bir kişinin durumunu hikâye ettim Hz Peygamber bana şöyle dedi:
Vallahi benim bazı hallerim olmasına rağmen, kalkıp başkası hakkında konuşmak hiç hoşuma gitmez!136
İbn Abbas 'Eyvah bize! Bu kitaba ne oldu ki küçük ve büyük bırakmadan herşeyi sayıp dökmektedir' (Kehf/49) ayetinin tefsirinde şöyle demiştir: 'Küçükten gaye, mü'mine yapılan alaydan ötürü tebessüm etmektir Büyükten gaye ise, alaydan ötürü kahkaha ile gülmektir'
İbn Abbas'ın bu tefsiri, insanlara gülmenin büyük günahlardan olduğuna işarettir
Abdullah b Zem'a, yellenen bir kimseye gülenler hakkında Hz Peygamberin şöyle dediğini rivayet ediyor:
Bazılarınız yaptığı bir işi başkasında gördüğünde neden gülüyor?137
İnsanlarla alay edenlerin herbiri için cennetten bir kapı açılır Ona 'gel, gel' denilir O da (koşa, koşa) o kapıya gelir Kapıya vardığında kapı yüzüne kapatılır Sonra başka bir kapı açılır ve ona 'gel, gel' denir O da koşarak gelir Kapıya vardığı zaman, yüzüne kapanır ve kendisine kapı açılıp 'gel, gel' denildiği halde ümitsizlikten kapıya gitmeyinceye kadar bu şekilde aldatılır ve kendisiyle alay edilir138
Kim, (müslüman) kardeşini işlediği günahından tevbe ettiği halde o günahtan ötürü ayıplarsa, o kimse ölmeden önce o günahı işlemekle cezalandırılır139
Bütün bunlar başkasını tahkir etmek, başkasına gülmek ve başkasını küçük görüp alaya almaktan doğar Nitekim şu ayet buna işaret eder:
Belki (alay ettikleri kimseler) kendilerinden iyidir, (Hucûrat/11)
Yani alay ettiğiniz insanı küçük görerek tahkir etmeyiniz Belki o sizden daha hayırlıdır Bu alay, alaydan ötürü üzülüp rahatsız olan bir kimse hakkında haramdır Kendini maskara haline getiren ve çoğu zaman alaya alınmasından sevinen bir kimseye gelince, alay bu kimse hakkında mizah ve hafif şaka kabilindendir Bu hafif şakalaşmanın güzel ve çirkin; yani helâl ve haram kısımları daha önce beyan edildi Ancak haram olan kısım alaya alınan insanın rahatsız olduğu kısımdır Çünkü tahkir etmek sözkonusudur Tahkir etmek bazen, karşıdaki insan konuşmasında yanıldığı için veya intizamsız konuştuğu için ona gülmek sûretiyle olur Bazen de karışık fiillerine gülmek suretiyle olur Yazısından, sanatından, suretinden, boy ve posunu alaya almak veya herhangi bir ayıptan dolayı eksikliğine gülmek gibi Bütün bunlara gülmek, yasaklanan alay kısmına girer
137)Buhârî, Müslim
138)İbn Ebî Dünya, (Muaz b Cebel1 den mürsel olarak)
139)Tirmizî
135)Zübeyr b Bekkâr
136)Ebu Dâvud