Riyazu's Salihin Hayır Yollarının Çok Oluşu

Riyazu's Salihin Hayır Yollarının Çok Oluşu
Riyazu's Salihin Hayır Yollarının Çok Oluşu

Hayır Yollarının Çok Oluşu


Bu bölümdeki dört ayet ve yirmibeş hadîs-i şerîften her işlenen hayrın tarafından bilindiğini, zerre kadar bile olsa işlenen hayır ve iyiliklerin mutlaka karşılığının verileceğini, iyilik işleyenin faydasının kendisine olacağını, amellerin en üstününün cihad olduğunu, sahibi yanında en kaliteli köleyi hürriyetine kavuşturmanın en faziletli amel olduğunu, işini beceremeyen kimseye yardımcı olmanın hayır olduğunu, hiç birşey yapamayan kimsenin ise hiç bir kimseye zarar vermemesinin uygun olduğunu, kişinin her bir eklemi için her gün bir sadaka vermesi gerektiğini, hamdetmenin, tekbir getirmenin ve kelime-i tevhîdi söylemenin de kişiye bir sadaka sevabı kazandırdığını, kuşluk vakti kılınacak kuşluk namazının sevap kazandırıcı amellerden olduğunu, yoldaki yolculara ve vasıtalara rahatsızlık veren malzemeyi kaldırmanın iyi amel olduğunu, mescitteki pislik ve balgamı temizlemeden bırakmanın kötü amellerden olduğunu, iyiliği emredip kötülükten sakındırmanın ve kişinin hanımıyla birlikte olmasının bile kişiye sevap kazandıracağını, din kardeşini güler yüzle karşılamanın bile iyilik olduğunu, güzel söz söylemenin sadaka sevabı kazandırdığını, bineğine binmek isteyene yardımcı olmanın, güzel söz söylemenin, mescide giderken atılacak her adımın da kişiye sevap kazandırdığını, komşunun hediye olarak vereceği bir paça yemeğinin bile küçük görülmemesi gerektiğini, imanın altmış küsur şube olduğunu, utanmanın da imanın bir parçası olduğunu, çok susamış bir köpeği sulamak suretiyle bile ’ın rızasının kazanılabileceğini, yoldaki rahatsızlık veren şeylerin kaldırılmasının kişiye sevap kazandıracağını, güzelce abdest alıp cumaya gidip hutbeyi güzelce dinleyenin haftalık günahlarının bağışlanacağını, abdest alırken her uzuvdan abdest suları akıp dökülürken günahların da döküleceğini, büyük günahlardan kaçınıldığı takdirde beş vakit namazın arasındaki işlenecek küçük günahlara keffaret olacağını, bir namazı kılıp diğerini beklemenin hayır ve sevap kazandıran amellerden olduğunu, hastalığından ve cihadda olması dolayısıyla kişiye yapamadığı nafile ibadetlerin sevabının aynen verileceğini, ’ın emrettiği her işi yapmanın sevap kazandırdığını, ağaçlardan yenen, çalınan, eksiltilen şeylerin ağaç sahibi için sadaka sevabı kazandırdığını, mescide giderken atılacak adımların çokluğunun sevabı artıracağını, sevabını umarak işlenen hayırların kişiyi cennete sokacağını, yemek yiyip içtikten sonra elhamdülillah demenin ’ı razı edeceğini, iyilik yapmayı tavsiye etmenin de hayır yollarından olduğunu öğreneceğiz [color="darkgreen"]

“Siz her ne iyilik yaparsanız, mutlaka onu çok iyi bilir” (Bakara: 2/215)
“Her ne iyilik yaparsanız, onun farkındadır” (Bakara: 2/197)
“Artık kim zerre kadar iyilik yapmışsa, karşılığını görecek” (Zilzâl: 99/7)
“Her kim doğru dürüst işler işlerse, kendi faydasınadır” (Câsiye: 45/15)

118 Ebû Zer Cündeb İbni Cünâde radıyallahu anh şöyle dedi:
– Ey ’ın Resûlü! Hangi amel daha üstündür? dedim
– “’a iman ve yolunda cihaddır” buyurdu Ben:
– Hangi (esir veya) köle (yi âzat etmek) daha faziletlidir? dedim
– “Sahiplerine göre en kıymetli ve bedeli en yüksek olanı” buyurdu
– (Cihad ve köle âzâdını) yapamazsam? dedim
– “(Bir) iş yapana yardım edersin veya işini beceremeyenin işini görürsün” buyurdu
– Ey ’ın Resûlü! Bunlardan hiçbirini yapamazsam? dedim
– “İnsanlara zarar vermezsin Zira bu da kendi kendine iyilik etmen demektir” buyurdu[2]

[color="darkgreen"]* Müslüman içinde bulunduğu duruma göre gücü nisbetinde yaptığı iyiliklerle cennetteki yerini hazırlar, çünkü hayır yolları çoktur Bu yollardan birine ve birkaçına sarıldık mı bizi mutlaka cennete götürür (Ankebût: 29/69) da belirtildiği gibi

119 Yine Ebû Zer radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Her birinizin her bir eklemi (ve kemiği) için bir sadaka gerekir Binaenaleyh her tesbih sadakadır, her hamd sadakadır, her tehlil sadakadır, her tekbir sadakadır İyiliği tavsiye etmek sadakadır, kötülükten sakındırmak sadakadır Kulun kuşluk vakti kılacağı iki rek’at namaz bütün bunları karşılar”[b]

120 Yine Ebû Zer radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Ümmetimin iyi–kötü bütün amelleri bana gösterildi İyi işlerinin içinde, gelip geçenlere eziyet veren şeylerin yollardan kaldırılmasını da buldum Kötü amelleri arasında da mescidde temizlenmeden bırakılmış balgamı gördüm”[5]

* Yolcuya ve vasıtalara eziyet verecek trafiği engelleyecek her türlü eşya, malzeme, araç ve gerecin yollardan kaldırılması ve uzaklaştırılması müslümana hayır ve sevap olarak gösteriliyor Yani İslâm’da kimsenin kimseye zarar verme hakkı yoktur, bu tür davranışlar müslümanı günaha sokar
İbadethanelerin kirletilmesi en küçük çer çöp kalıntısı bile olsa kötü amellerden sayılmış ve kişiye günah kazandıracağı bildirilmiştir Caddeler ve mescitler müslümanlar tarafından temiz tutulmalı ve bu temizleyicilere yardım edilmelidir İş elbisesi, kirli çorap ve değişik kirli vaziyetlerde camilere girmemek ve gördüğümüz çer çöp vb şeyleri dışarıya atmak müslümanın vazifelerindendir Çünkü bunları yapan her kişiye sevap yazılır, kirletene günah yazıldığı gibi [6]


121 Ebû Zer radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre bazı insanlar:
– Ey ’ın Resûlü! Zenginler bütün sevapları alıp götürüyorlar Zira bizler gibi namaz kılıyor, bizler gibi oruç tutuyor ve ayrıca mallarının fazlasından da sadaka veriyorlar, dediler Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:
– “ size sadaka verme imkânı bahşetmedi mi (sanıyorsunuz)? Her tesbih sadaka, her tekbir sadaka, her tahmid sadaka, her tehlil sadakadır İyiliği emretmek sadaka, kötülükten sakındırmak sadakadır Hatta (her) birinizin eşiyle yatması bile sadakadır” buyurdu
– Ey ’ın Resûlü, cinsel arzusunu tatmin eden birine bundan da mı sevap var? dediler Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:
– “Bu istek ve ihtiyacını haram yoldan giderseydi, günah olmayacak mıydı? Helâl ve meşrû yoldan gidermesinde de elbette sevap vardır” buyurdu[7]

122 Ebû Zer radıyallahu anh şöyle dedi:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem bana (hitaben) buyurdu ki:
“Din kardeşini güler yüzle karşılamak gibi (tabiî) bir iyiliği bile sakın küçük görme!”[b]

123 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“İnsanların her bir eklemi için her gün bir sadaka gerekir İki kişi arasında adâletle hükmetmen sadakadır Bineğine binmek isteyene yardım ederek bindirmen yahut yükünü bineğine yüklemen sadakadır Güzel söz sadakadır Namaz için mescide giderken attığın her adım bir sadakadır Gelip geçenlere eziyet veren şeyleri yoldan gidermen de sadakadır”[b]

124 Aynı hadisi Müslim’in Hz Âişe’den rivayetine göre Âişe radıyallahu anhâ, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu haber vermiştir:
“Gerçek şu ki, her insanın vücudunda 360 eklem (ve kemik) bulunmaktadır Kim bu eklem sayısı kadar ü ekber, elhamdülillah, lâ ilâhe illallah der, ’dan bağışlanma diler, insanların yolu üzerinden taş, diken veya kemik gibi şeyleri kaldırır, iyiliği emreder veya kötülükten nehyeder ise, o günü kendisini cehennemden uzaklaştırmış olarak geçirir”[b]

[color="darkgreen"]* Müslüman tüm hareket ve davranışlarında sevap kazanmayı ve insanlara zarar vermemeyi hedeflerse tüm eklemleri adına sadakasını ödemiş ve sevap kazanmış olur Müslümanın yapabileceği her işin sonunda mutlaka Elhamdülillah denilebilmeli ki hayat müslümanca olmuş olsun ve sonucunda da cennet kazanılmış olsun Müslümanın hayatındaki tüm işler bismillahirrahmanirrahim ile başlayıp, elhamdülillah ile biter, müslümanın hayatı ancak bu iki kelime arasındadır İçki içmedim, namaz kıldım, gıybet etmedim, insanlara yardımcı oldum elhamdülillah ve her işime de bismilllahirrahmanirrahim diyerek başladım Elhamdülillah diyerek bitirdim diyebilmelidir Çünkü müslümanca yaşamanın başı “Besmeleyle” başlar “Elhamdülillah” ile biter Hayatımızda Besmeleyle başlanmayacak ve sonunda Elhamdülillah denmeyecek hiç bir hareketimiz olmamalıdır

125 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Sabah veya akşam camiye giden kimseye, her gidişi için cennette bir ikram hazırla(tı)r”[b]

126 Yine Ebû Hüreyre radıyallanu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Ey müslüman hanımlar! Hiç bir komşu hanım, bir koyun paçası bile olsa, komşusuna vereceğini küçük gör(üp vermemezlik et)mesin”[b]

127 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivâyet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“İman yetmiş (veya altmış) küsur özelliktir (şu’bedir) En yükseği, ‘’tan başka ilâh yoktur’ demek; en aşağısı ise, eziyet veren şeyleri yoldan kaldırmaktır Hayâ da imanın bir bölümüdür”[b]

128 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
– “Vaktiyle bir adam yolda giderken çok susadı Bir kuyu buldu ve içine indi; su alıp dışarı çıktı Bir de ne görsün, bir köpek, dili bir karış dışarıda soluyor ve susuzluktan nemli toprağı yalayıp duruyordu Adam kendi kendine “bu köpek de tıpkı benim gibi pek susamış” deyip hemen kuyuya indi, mestini su ile doldurdu ve mesti ağzına alarak yukarıya çıktı ve köpeği suladı Onun bu hareketinden Teâlâ hoşnut oldu ve adamı bağışladı”
Sahâbîler:
– Ey ’ın Resûlü! Bizim için hayvanlardan dolayı da sevap var mı? dediler Resûl–i Ekrem:
– “Her canlı sebebiyle sevap vardır” buyurdu[15]

Buhârî’nin bir başka rivayetinde “ ondan memnun oldu ve onu bağışlayıp cennetine koydu” beyânı yer almaktadır
Buhârî ve Müslim’in diğer bir rivâyetlerinde de şöyle denilmektedir:
“Susuzluktan ölmek üzere olan bir köpek bir kuyunun etrafında dolaşıp duruyordu İsrailoğullarından fâhişe bir kadın onu gördü; hemen çizmesini çıkardı ve onunla köpek için kuyudan su çekerek onu suladı Bu yüzden o kadın bağışlandı”[b]

[color="darkgreen"]* Yine bir kadının bir kediyi hapsedip aç bırakarak ölümüne sebep olduğu da başka bir hadiste belirtilir Bu iki hadîsi birlikte inceleyecek olursak her canlıya yaptığımız iyilikten dolayı sevap kazanacağımızı, zarar verdiğimizde de cezalandırılacağımızı bileceğiz “Zararlı olan hayvanları öldürün” hadîsi ile de istisnaî durumlar açığa kavuşturulmuş oluyor Hayır yolları pek çoktur, ciğer sahibi canlılara yardım da sevaba vesiledir Müslüman kişi canlılara ilk yardım olarak hidayet ve doğru yolu gösterme yanısıra diğer gereken yardımları da mutlaka yapacaktır, çünkü tüm bu yardımlar onun için müslümanlık borcudur

129 Yine Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Müslümanları rahatsız eden yol üstündeki bir ağacı kesen bir kişiyi cennet nimetleri içinde yüzer gördüm”[b]
Bir başka rivayette[19] şöyle buyurulmaktadır:
“Adamın biri, yol üzerinde bir ağaç dalı gördü ve ‘’a yemin ederim ki, bunu müslümanları rahatsız etmemesi için buradan kaldıracağım’ dedi (kaldırdı ve) bu yüzden cennete konuldu ”
Buhârî[20] ve Müslim’in[21] müşterek bir rivayetlerinde de şöyle buyurulmaktadır:
“Bir adam yolda yürürken yol üzerinde bir diken dalı buldu ve onu yoldan uzaklaştırdı Bu sebeple ondan hoşnut oldu ve onu bağışladı”

130 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Bir kişi güzelce abdest alır, cuma namazına gider, hutbeyi ses çıkarmadan dinlerse, iki cuma arasındaki ve fazla olarak üç günlük daha günahları bağışlanır Kim hutbe okunurken çakıl taşlarıyla oynarsa, abesle iştiğal etmiş olur”[b]

[color="darkgreen"]* İbadetlere hazırlıklar da kişiye sevap kazandıran hayır yollarındandır Zemini kumla örtülü Rasûlüllah (sav) dönemi mescitlerinde çakıl taşlarıyla oynama diğer cemaatin de dikkatini dağıtacağından ve hutbeyi rahat dinlemelerine engel olacağından cum’anın sevabından mahrum edecek bir meşguliyet olarak hatırlatılmıştır Şimdi tesbih, anahtarlık, çağrı cihazı, cep telefonu vb Malzemelerle bu meşguliyet yapılmakta olup hükmü aynıdır Hutbe okunurken yapılacak iş; susup hiç birşeyle meşgul olmaksızın hatîbi dinlemektir Bu tip hareketler sanki hutbe okuyanı ve okunan şeyi protesto etmek gibidir, (Fussılet: 41/26) da olduğu gibi

131 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Bir müslüman (veya mü’min) abdest aldığı zaman, yüzünü yıkarken gözleriyle işlediği günahlar abdest suyu (veya suyun son damlası) ile dökülür gider Ellerini yıkadığında elleri ile işlediği günahlar abdest suyu (veya suyun son damlası) ile dökülür (öyle ki kişi bütün günahlardan arınır ve tertemiz olur) Ayaklarını yıkadığında da, ayaklarıyla işlediği günahları abdest suyu (veya suyun son damlaları) ile akıp gider Nihayet o müslüman günahlarından tamamıyla arınmış olur”[b]

[color="darkgreen"]* her zaman ve zeminde kullarına lütfuyla muamele ederek onların günahlardan arınmaları için vesileler ortaya koymakta affetmek için fırsatlar kollamaktadır Yapılan her iyiliğe on katı sevap vermesi cum’anın icabet saati, kadir gecesinin bin aydan hayırlı oluşu bunların örnekleridir İşte bir namaz ibadeti öncesi yapılan abdest alma işi de günahların temizlenmesindeki ’ın lütuflarından biridir

132 Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Büyük günahlardan kaçınılması halinde, beş vakit namaz, iki cuma ve iki ramazan, aralarında (işlenecek küçük) günahlara kefârettir”[b]

[color="darkgreen"]* (Nisâ: 4/31) ayetinin tefsîri durumunda olan bu hadîs i şerîf büyük günahlardan sakınmak şartıyla küçüklerin affedileceğini beyan ediyor Bu ayet ve hadîs-i şerîf kul hakkı için geçerli değildir Bir kulun hakkını gasbedip ona zulmetmek, salih ameller ile giderilemez, mutlaka o kimseyle helallaşmak lazımdır Her günah için olduğu gibi büyük günahlar için de daima tevbe ve istiğfara devam etmelidir

133 Ebû Hüreyre radıyallanu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“ Teâlâ’nın hataları bağışlamasına ve dereceleri yükseltmesine vesile olan iyilik ve hayırları size açıklayayım mı?” diye sordu
Ashâb–ı kirâm:
– Evet, (açıkla) ey ’ın Resûlü! dediler Hz Peygamberimiz:
– “Meşakkatli de olsa abdesti tam almak, mescidlere doğru adımları çoğaltmak, namazdan sonra gelecek namazı beklemek… İşte sizin ribâtınız (hudut gözcülüğünüz)” buyurdu[28]

134 Ebû Mûsâ el–Eş’arî radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Kim iki serinlik namazını kılarsa, cennete girmiş demektir”[b]

* Hadiste sadece bu iki vaktin zikredilmesi birisi uykunun en tatlı olduğu zamana rastlaması diğeri de iş güç ve dünya telaşının yoğun olduğu zamana rastlamasındandır Ayrıca gece ve gündüz meleklerinin nöbet değişimi esnasına rastlayan namazlardan olması dolayısıyladır [30]

135 Yine Ebû Mûsâ el–Eş’arî radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Bir kimse hastalanması veya (cihad ve hayır için) yola çıkması sebebiyle, yapageldiği nâfile ibadetlerini ifâ edemezse, ona evinde sıhhatli iken yaptığı amellerin sevabı yazılır”[b]

136 Câbir İbni Abdullah radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Her meşrû ve güzel iş sadakadır”[b]

137 Câbir İbni Abdullah radıyallahu anh’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Herhangi bir müslümanın diktiği ağaçtan yenen şey onun için sadakadır Çalınan şey de sadakadır; eksiltilen de onun için sadakadır”[b]

Müslim’in bir başka rivâyetinde[34] şöyle buyurulur:
“Müslüman bir kişi bir ağaç diker de ondan insan, hayvan veya kuş yerse, bu yenen şey kıyamet gününe kadar o müslüman için sadaka olur”
Yine Müslim’in bir rivâyetinde de[35] şöyle buyurulmaktadır:
“Bir müslüman bir ağaç diker veya ekin eker de ondan bir insan veya kurt-kuş yerse, bu o müslüman için sadaka olur”
Buhârî[36] ve Müslim bu son hadisi Enes İbni Mâlik’ten rivâyet etmişlerdir

* Bu hadisi okuyan İslamda sevap ve sadaka kavramının ne kadar kapsamlı olduğunu anlayacak yeşil ve ağaç’ın dinimizdeki yerini daha iyi takdir edecek Bugünkü çevrecilerin kulakları çınlasın Bugünkü avrupalı ve hayranları çevre temizliğine daha yeni soyunurken, asırlarca önce ağaca ve yeşile verilen önem tam gerçekliğiyle ortadadır Kıyamet kopuyor bile olsa elindeki fidanı dikmeyi emreden de yine peygamberimiz (sav)’dir [37]

138 Câbir İbni Abdullah radıyallahu anh şöyle dedi:
Selime oğulları oymağı Mescid–i Nebevî’nin yakınına taşınmak istediler Durum, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ulaşınca onlara:
– “Duyduğuma göre mescidin yakınına göçetmek istiyormuşsunuz, (öyle mi?)” diye sordu Onlar:
– Evet, ey ’ın Resûlü, buna gerçekten niyet ettik, dediler
Bunun üzerine Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:
– Ey Selime oğulları! Yerinizde kalın ki, adımlarınız(ın sevabı) yazılsın Yerinizde kalın ki, adımlarınız(ın sevabı) yazılsın!” buyurdu[38]

Bir başka rivayette[39] Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Her adım karşılığında size bir derece vardır” buyurmuştur
Buhârî bu hadisi Enes İbni Mâlik’ten bu mânaya gelecek şekilde rivâyet etmiştir[40]

[color="darkgreen"]* Hayırlı işler yapmak için atılan her adım da sadakadır ve müslümanlara sevap kazandırır Yani müslüman için her zaman ve zemin hayır ve iyiliktir Sevap kazanmasına vesiledir Zorluk ve sıkıntılar ecir ve sevabın artmasına vesiledir Müslüman içinde bulunduğu zor şartları sevap ve mükafat olarak değerlendirmeyi bilmelidir

139 Ebü’l–Münzir Übey İbni Kâ’b radıyallahu anh şöyle dedi:
Bir adam vardı –ki ben mescide ondan daha uzak(ta oturan) bir başkasını tanımıyorum– Bu kişi cemaatle namazı hiç kaçırmazdı Kendisine:
– Bir eşek alsan da hava karanlık ve sıcak olduğunda ona binsen! dediler (veya ben dedim)
Adam şöyle cevap verdi:
– Evimin, mescidin yanıbaşında olması beni hiç de memnun etmez Çünkü ben mescide gidiş ve evime dönüşümün adıma (ecir olarak) yazılmasını diliyorum
Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem de ona;
– “Bunların hepsinin sevabını , senin için derleyip topladı” buyurdu[42]

Aynı hadisin bir başka rivayetinde Hz Peygamber:
– “’tan beklediğin, sana verilmiştir” buyurdu[43]

[color="darkgreen"] * Bu hadiste de sahabenin sevap kazanmaktaki hırs ve gayretini görüyoruz Böyle hırslı olan seçkin insanlara da peygamberimiz (sav) mescide gidişte olduğu gibi dönüşte de sevap yazıldığı müjdesini vermiştir

40 Ebû Muhammed Abdullah İbni Amr İbni’l–Âs radıyallahu anhümâ’dan rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Kırk sevap vardır ki bunların en üstünü, birisine sağması için ödünç olarak sütlü bir keçi vermektir Kim, sevabını umarak ve hakkındaki vaadlere inanarak bu kırk hayırdan birini işlerse, onu, bu sebeple cennete koyar”[b]

* Ayet ve Hadislerle müslümana sevap kazandıracak ameller pek çok kere sayılmıştır Bu hadiste de imanın şubelerinde olduğu gibi hadisimiz sevaplara sınırlama getirmiyor, çok olduğunu açıklamış oluyor Mekke’den Medine’ye göç eden muhacirlere Medineli ensarın yaptığı iyiliklerden bir portre sunulmuş oluyor Çok önceleri bizde de ev yaptıracak kimselere imece usulü bu tür yardımlaşmaların yapıldığı bilinmektedir [46]
141 Adî İbni Hâtim radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre “Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinledim” demiştir:
“Yarım hurma ile de olsa, cehennemden korunmaya bakın!”[b]

Buhârî[48] ve Müslim’in[49] Adî İbni Hâtim’den bir başka rivayetlerinde, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“, sizin her biriniz ile tercümansız konuşacaktır Kişi sağ tarafına bakacak, âhirete gönderdiklerinden başka bir şey göremeyecektir Soluna bakacak, âhirete gönderdiklerinden başka bir şey göremeyecektir Önüne bakacak, karşısında cehennemden başka bir şey göremeyecektir O halde artık bir hurmanın yarısı ile de olsa, kendinizi cehennem ateşinden koruyun Bunu da bulamayan, güzel bir söz ile kendisini korusun”

142 Enes İbni Mâlik radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“ Teâlâ, yemek yedikten veya bir şey içtikten sonra kendisine hamdeden kuldan hoşnut olur”[b]

143 Ebû Mûsâ (el–Eş’arî) radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Nebi sallallahu aleyhi ve sellem (bir keresinde):
– “Sadaka vermek her müslümanın görevidir” buyurdu
– Sadaka verecek bir şey bulamazsa? dediler
– “Amelelik yapar, hem kendisine faydalı olur, hem de tasadduk eder” buyurdu
– Buna gücü yetmez (veya iş bulamaz) ise? dediler
– “Darda kalana, ihtiyaç sahibine yardım eder” buyurdu
– Buna da gücü yetmezse? dediler
– “İyilik yapmayı tavsiye eder” buyurdu
– Bunu da yapamazsa? dediler
– “Kötülük yapmaktan uzak durur Bu da onun için sadakadır” buyurdu[51]

[1] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 51
[2] Buhârî, Itk 2; Müslim, Îmân 136
[3] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 52
[4] Müslim, Müsâfirîn 84, Zekât 56 Ayrıca bk Buhârî Sulh 11, Cihâd 72, 128; Ebû Dâvûd, Tatavvu’ 12, Edeb 160
Bu hadis ileride 1141 ve 1433 numarada tekrar gelecektir
[5] Müslim, Mesâcid 57 Ayrıca bk İbni Mâce, Edeb 7
[6] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 52
[7] Müslim, Zekât 53, Mesâcid 142
[8] Müslim, Birr 144 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Libâs 24; Tirmizî, Et’ime 30
Bu hadis ileride 695 ve 892 numarada tekrar gelecektir
[9] Buhârî, Sulh 11, Cihâd 72, 128; Müslim, Zekât 56 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tatavvu’ 12, Edeb 160
[10] Müslim, Zekât 54
[11] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 53
[12] Buhârî, Ezân 37; Müslim, Mesâcid 285
Bu hadis 1053 de tekrar gelecektir
[13] Buhârî, Hibe 1, Edeb 30; Müslim, Zekât 90 Ayrıca bk Tirmizî, Velâ 6
İleride 308 numarda gelecek olan bu hadis için gerekli açıklama orada verilecektir
[14] Müslim, Îmân 58 Ayrıca bk Buhârî, Îmân 3; Ebû Dâvûd, Sünnet 14; Nesâî, Îmân 16; Tirmizî, Birr 80; Îmân 16; İbni Mâce, Mukaddime 9
İleride 683 numarada tekrar gelecek olan bu hadisin gerekli açıklaması oarada verilecektir
[15] Buhârî, Müsâkât 9, Mezâlim 23, Edeb 27; Müslim, Selâm 153 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Cihâd 44; İbni Mâce, Edeb 8
[16] Buhârî, Enbiyâ 54; Müslim, Selâm 155
[17] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 54
[18] Müslim, Birr 129
[19] Müslim, Birr 128
[20] Ezân 32, Mezâlim 28
[21] Birr 127, İmâre 164
[22] Müslim, Cuma 27 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Salât 203; Tirmizî, Cuma 5; İbni Mâce, İkâme 62, 81
Bu hadis ileride 1149 numarda tekrar gelecektir
[23] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 54
[24] Müslim, Tahâret 32 Ayrıca bk Tirmizî, Tahâret 2
Bu hadis ileride 1028 numarada tekrar gelecektir
[25] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 55
[26] Müslim, Tahâret 16
Bir benzeri 1045 de aynısı 1150 numarada tekrar gelecektir
[27] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 55
[28] Müslim, Tahâret 41 Ayrıca bk Tirmizî, Tahâret 39; Nesâî, Tahâret 180; İbni Mâce, Tahâret 49, Mesâcid 14, Cihâd 41
[29] Buhârî, Mevâkîtü’s–salât 26; Müslim, Mesâcid 215
İleride 1047 numarada tekrar gelecektir
[30] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 55
[31] Buhârî, Cihâd 134
[32] Buhârî, Edeb 33; Müslim, Zekât 53 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Edeb 60; Tirmizî, Birr 45
[33] Müslim, Müsâkât 7
[34] Müsâkât 10
[35] Müsâkât 9, 12
[36] Hars 1, Edeb 27
[37] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 56
[38] Müslim, Mesâcid 280 Ayrıca bk Tirmizî, Tefsîru sûre (36), 1
[39] Müslim, Mesâcid 279
[40] bk Ezân 33; Medîne 11
Bu konuda 1053 – 1060 numaralı hadislere de bakılabilir
[41] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 56
[42] Müslim, Mesâcid 278
[43] Bu hadis ileride 1055 numarada tekrar gelecektir
[44] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 56
[45] Buhârî, Hibe 35 Ayrıca bk, Ebû Dâvûd, Zekât 42
551’de tekrar gelecektir
[46] Abdullah Parlıyan, Açıklamalı Tam Riyazu’s-Salihin Tercümesi: 57
[47] Buhârî, Edeb 34, Zekât 10, Rikak 51, Tevhîd 36; Müslim, Zekât 66–70 Ayrıca bk Tirmizî, Kıyâmet 1, Zühd 37; Nesâî, Zekât 63–64; İbni Mâce, Mukaddime 13, Zekât 28
[48] Zekât 10, Rikak 31, Tevhid 36
[49] Zekât 97
İleride 406, 546, 693 de tekrar gelecek ve açıklama orada yapılacak
[50] Müslim, Zikir 89 Ayrıca bk, Tirmizî, Et’ime 18
Bu hadisi ileride 437 ve 1397’de tekrar gelecek gerekli açıklama orada yapılacaktır
[51] Buhârî, Zekât 30, Edeb 33; Müslim, Zekât 55