Kitap Ve Sünnet'e Sarılmak-Rudani

Kitap Ve Sünnet'e Sarılmak-Rudani
125-Mâlik dedi ki: Bana ulaşan habere gö re Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Size iki §ey bıraktım, onlara sımsıkı sa rıldığınız sürece asla sapıtmazsınız: Allah'ın Kitâb'ı ve Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'in sünneti"
126-Zeyd b Erkam radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Şüphesiz ben size kendisine sarıldıkça as la sapmayacağınız (iki) §ey bırakıyorum: Bİri ötekinden daha büyük ve gökyüzünden yeryüzü ne uzanan bir ip niteliğinde olan Allah'ın Ki tâb'ı (Diğeri) Ehl-i beytim olan yakınlarım
Bunlar Havz(uma) gelinceye dek birbirin den ayrılmayacaklar Bunlar hakkında ben den sonra ne yapacağınıza iyi bakıp dikkat edin!" [Timıizîl
127-4rbâd b Sâriye radiyallahu anh'dan:
Abdurrahman b Amr es-Sülemî ile Hucr b Hucr dediler ki:
Hakkında "Binek vermek için sana geldik lerinde «Size binek bulamıyorum» dediğin zaman, harcayacak bir şey bulamadıkları için üzüntüden göz yaşı dökerek geri dönenlere de sorumluluk yoktur" (Tevbe 9/92) âyeti nazil olan İrbâd'a giderek dedik ki: "Ziyaret mak sadıyla sana geldik, alacağımızı alıp geri dö neceğiz" Şöyle dedi:
"Bir gün Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem bize namaz kıldırdı, sonra mübarek yü zünü bize çevirerek, gözleri yaşartan, kalbleri yerinden oynatan son derece güzel ve tesirli bir öğüt verdi İçimizden biri dedi ki:
«Ey Allah Resulü! Sanki bu bize veda eden birinin öğütü gİbi geldi Bize tavsiyen nedir?» Şöyle buyurdu:
«Size Allah'tan korkmanızı, dinleyip itaat etmenizi tavsiye ederim Habe§î bir köle bile (başınıza geçse) ona itaat etmelisiniz Çünkü benden sonra yaşayanlar birçok İhtilaf göre cekler Onun için benim sünnetime, hidayete ermiş doğru yolda olan râşid halifelerin sün netine sarılın Ona sımsıkı sarılın, azı dişle riyle ısırıp bırakmayın Sonradan icad edilmiş (islâm'a aykırı) işlerden uzak durun Çünkü sonradan icad edilmiş her şey bid'attir Her bid'at de dalâlet (sapıklık)tİr»"
[Tirmizî ve aynı lafızla Ebû Dâvud,]
128-el-Mikdâm b Ma'dî Kerb radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Yakındır; sedirine (koltuğuna) yaslanıp oturan bir adama benim hadisim ulaşacak ve o, şöyle diyecek: «Aramızda Allah'ın Kitâb'ı vardır Onun içinde helal olarak bulduğumuzu helal sayar, haram olarak gördüğümüzü de haram sayarız Oysa (zavallı bilmiyor ki) Al lah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'in ha ram kıldığı şey de, Allah'ın haram kıldığı şey gibidir»" [Tırmizî]
129-Ebû Davud'un rivayeti: "Dikkat edin! Bana Kilâh verildi Beraberinde bİr o kadar olan (hadis) da verildi Dikkat edin! Karnı lok bir adamın kalçasının üstüne oturup şöyle söy lemesi yakındır" benzerini rivayet etli
130-Ahmed ve Bezzâr, Ebû Hureyre radiyalla-hu anh'dan leyyin bir isnâdla benzerini şu farklı ek ile tahrîc ettiler: "Size benden gelen, söylediğim veya söylemediğim hayırlı bir şey İntikal ederse, anlayın ki ben onu söylemişimdir Size benden bir şer (kötü söz) nakledilirse anlayın ki ben onu de-memİşimdİr Çünkü ben kötü bİr şey söylemem"
131-İbn Mes'ûd radiyallahu anh'dan: Dedi ki: "En güzel söz Allah'ın Kitâbı'dır; en güzel hidayet usulü, Muhammed sallallahu aleyhi ve sellcm'ın hidayet usûlüdür İşlerin en kötüsü sonradan icâd edilenlerdir Size va-ad olunanlar mutlaka gelecektir, bunu asla ön leyemezsiniz" [Buhârî]
132-Aişe radiyallahu anhâ'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Her kim bizim bu işimizde (dinimizde) on dan olmayan bir şey icâd ederse o icad redde dilmiştir" [Buhârî, Müslim ve Ebû Dâvud]
133-Enes radiyallahu anh'dan: Zührî, onun yanına girdi Ağladığını gör dü ve sordu: "Neden ağhyorsun?" "Gördü ğüm şeylerden ancak namazı biliyorum (bİr namaz kaldı), ne yazık ki artık bu namaz da zayi edildi" [Buhârî]
134-İbn Mes'ûd radiyallahu anh'dan: Dedi ki: "Kim bir sünnete yapışmak istiyor sa, ölenlerin sünnetine yapışsın Çünkü dirinin fitnesinden emin olunmaz Onlar Allah Resulü Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'in asha bıdır Onlar bu ümmetin en iyileridir; kalp cihe tinden en iyileri, ilim bakımından da en derinle ridir Zorlama bakımından en az zorlaması olan lardır Allah onları Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in sohbeti ve dininin ikâmesi için seç miştir Onların üstünlüğünü iyi takdir edin, izle rinden gidin! Ahlak anlayışlarından elinizden geldiğince bir şeyler alın Çünkü onlar dosdoğ ru bir hidâyet üzereydiler" [Rezîn]
135-İbn Abbâs radiyallahu anh'dan: Dedi ki; "Kim Allah'ın Kitâb'ına uyarsa dün yada asla şaşırmaz, âhirette de bedbaht olmaz" Sonra şu âyeti okudu: "Benim yoluma uyan ne sa par ve ne de bedbaht olur" (Tâhâ 20/12) [Rezîn,]
136-Ömer radiyallahu anh'dan: Dedi ki: "Sizi gecesi, gündüzü gibi olan apaçık bir yol üzerinde bıraktım Kitâb'daki bedevi ve (büIuğ çağına yaklaşmış) çocukla rın dini üzere olun!" [Rezîn]
137-Ali radiyallahu anh'dan:
Dedi ki: "Sizİ, Ümmü'l-Kitâb'ın üzerinde bulunduğu bir anayol ve esas üzerinde bırak tım" [Rezîn]
138-Ebu'd-Derdâ radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Allah'a yemin ederim ki, sizi gecesi gün düzü eşit olan bembeyaz bir yol üzerinde bı raktım" [İbn Mâce (daha uzun olarak)]139-Ebû Saîd radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Allah kalında üç mukaddes §ey vardır ki, Allah bunları gözetenin hem dinini, hem de dünyasını korur Kim de bunları gözetmezse Allah onun hiçbir şeyini korumaz: İslâm'ın hürmeti (saygısı), benim hürmetim (bana olan saygı), akrabamın hürmeti (onlara olan say gı)" [Taberânî el-Mu'cemu'l-Kehîr ve el-Mu'cemu'l-Evsal'
da zayi/bir isnâdla rivayet etti]
140-Ali radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu "Kim, benden sonra öldürülen sün netimi diriltirse, beni sevmiş olur Kim de be ni severse benimle beraber olur " [Rezîn]
141-îbn Mes'ûd radiyallahu anh'dan: Dedi ki: "Bu Kur'ân'dan ayrılmayın! Çünkü o, Allah'ın sofrasıdır Kim Allah'ın sofrasından istifade etmek isterse etsin Zira ilim kazanmak Öğrenmekle olur" [Bezzâr]
142"Ma'ldl b Yesâr radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Kur'ân'la amel edin! Helalini helal, haramı nı haram sayın! Ona uyun, onun hiçbir şeyini in kâr etmeyin! Size müşabih geleni Allah'a, size bil dirmeleri için benden sonra iş başına gelenlere havale edin! Tevrat'a, İncil'e ve Zebur'a, Rable-rinden peygamberlerine verilen tüm kitaplara da inanın ki, size Kur'ân ve İçindekiler şefaat etsin Çünkü o hem şefaatçidir, hem de şefaat etme yet kisi kendisine ihsan edilmiştir (geçmiş kitabian da tasdik edicidir) Onun her âyeti kıyamete kadar bir nur (aydınhk)tır Bana gelince Zikir (Kur'ân)'den Bakara sûresi verilmiştir Tâhâ ve Tûr sûreleri de Musa'nın levhalarından verilmiştir Fâtihatu'l-Ki-tâb ve Bakara sûresinin sonlan bana Arş'in altın daki hazineden verilmiştir el-Mufassal da (=Kur'ân'ın son yedide biri) bana fazladan veril miştir" [Taberânî, el-Mıı'a'mu'l-Kehîr'dc]
143-Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Ümmetimin fesadı döneminde sünnetime sarılan şehid ecri alır"
[Taberânî, et-Mu'cemu'l-Evsat'ta]
144-Huzeyfe radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"öyle bir zaman gelecektir ki o zamanda ŞU üçünden daha değerli bir şey olmayacaktır: Helal para, kendisiyle can u gönülden arka daşlık yapılacak kardeş, kendisiyle amel edile cek bir sünnet" [Taberânî, el-Mu'cenıu'l'Evsat't»]
145-İbn IVIes'üd radiyallahu anh'dan: Dedi ki: "Sünnette mutedil olmak, bid'at-te ictihaddan daha iyidir"
[Taberânî, el-Mu'cenııı't-Kehîr'ds zayıf b'ıv İsnâdla]
146-Huzeyfe radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi v^ sellem buyurdu
"Allah, bid'at sahibinin ne orucunu, ne na mazını, ne zekâlını, ne haccını, ne umresini, ne cihadını, ne tevbesini ve ne de fidyesini kabul etmez O, İslâm'dan hamurdan çıkan kıl gibi
çıkar" [İbn Mâce, içinde hadis uydurmakta itham olu nan bir râvinin bulunduğu bir isnâdla nakletnıi^tir]
147-Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Herhangi bir §eye çağıran davetçi kıya met gününde dünyada davet ettiği şeye olan çağrısını sürdürecektir Bir adam, (ek bir ada mı davet etmiş olsa hile"
[İbn Mâce el-Kazvînî]
148-eI-Evzaî radiyallahu anh, Hassân'dan, dedi ki: "Bir kavim, dinlerinde bir bid'at çıkarır sa, Allah da onların sünnetlerinden o bid'at ka darını çıkarır Kıyamete kadar da o sünnetlerini bir daha geri vermez"
149-İbn Mes'ûd radiyallahu anh'dan: Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem bir gün bize bir çizgi çizdi ve "işte bu (çizgi), Allah'ın yoludur" buyurdu Sonra sağma ve soluna da çizgiler çizdi ve şöyle buyurdu: '7^-te bunlar da, her biri üzerinde şeytanın durup çağırdığı yollardır" Sonra şu âyetİ okudu: "Bu dosdoğru olan yoluma uyun, sizi Allah yo lundan ayrı düşürecek olan yollara uymayın"
(En'âm 6/153) [Bu iki rivayet de Dârimî'ye aittir]
150-Ebu'd-Derdâ radiyallahu anh'dan:
Ömer elinde Tevrat'tan bazı bölümlerle Al lah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'e gelİp şöyle dedi: "Ey Allah Resulü! İşte, Zurayk oğul larından bir arkadaşımdan alıp getirdiğim Tev rat'tan bazı bölümler" Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'ın yüzünün rengi değişti Bu nun üzerine rüyasmda ezan kendisine okunan Abdullah b Zeyd şöyle dedi: "Allah aklını ba şından mı aldı? Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'ın rengine bak, nasıl kızardı?" Bunun üzerine Ömer şöyle demekten kendini alamadı; "Rab olarak Allah'ı, din olarak İslâm'ı, peygam ber olarak Muhammed'İ, önder olarak Kur'ân'ı kabul edip hoşnut olduk" Bunun üzerine Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem çok memnun oldu, üzüntüsü gitti ve şöyle buyurdu:
"Nefsim kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki eğer Musa aranızda olup da beni terk edip ona uysaydıntz apaçık bir sapıklığa düşerdiniz Ümmetler İçinde en şanstı ümmet sizsiniz, peygamberler içinde en şanslı peygam ber de benim"
[Taberânî, el-Mu'cemu'l-Kehtr'de İsnadında Ebû Âmir el-Kâsım b Muhammed ef-Esedî vardır]
151-Âişe radiyallahu anhâ'dan merfû olarak: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Allah'ın lanetine uğrayan altı kişi vardır — Ehl-i beytimin ve her peygamberin duası kabul görmüştür—Allah'ın Kitâb'ına İlavede bulunan, Allah'ın kaderini yalanlayan Allah'ın haramım helal sayan, boyumdan Allah'ın yasakladığını he lal sayan, sünneti terk eden" [Taberânî cl-Mu'cemu'l-Kebîr'de]
152-Başka bİr tarikte "Yedi şey vardır" şek linde geçmektedir Yukardaki ilk beşini zikrettik ten sonra gerisini şu ibarelerle devam ettirmiştir: "Ganimeti kendi zimmetine geçiren, Allah'ın de ğer vermediğine değer verip, değer verdiğini al-çaltmak için var gücüyle zorbalık yapan"
153-Ebû Mûsâ radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Allah'ın beni hidâyet ve ilim ihsan ederek göndermesi şuna benzer: Bir yağmur ki yere yağmıştır; yerin bir kısmı verimli toprak olduğu için o yağmur suyunu kabul edip emmiştİn Otlar ve çayır-çimen bitirmiştir Bir kısmı çorak oldu ğu için suyu tutmuştur da insanlar ondan yarar lanıp içmişlerdir, hayvanlarını ve arazilerini su-lamışlardır Bir kısmı da ne suyu tutan, ne de ot bitiren düz yerlerdir Aynı şekilde; Allah'ın dini ni anlayan ve onu uygulayan ve uygulamaları için benim gönderildiğim ilmi yayan kimse ile kibirlenip Allah'ın benimle gönderdiği hidayeti bir türlü kabullenmeyen kimseler de böyledir" (Buhârî ve Müslim]
154-EbiJ Mûsâ radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Ben ve Allah'ın benimle gönderdiği, halkına gidip de şöyle diyen adama benzeriz: 'Düşmanı gözümle gördüm, sizi uyarıyorum Haydi kaçıp kendinizi kurtarın!' Halkından bir kısmı onu dinleyip yavaş yavaş orayı terk ederek kaçıp kurtulurlar; diğer kısmı da ona kulak asmayıp yerlerini terk etmezler ve böylece düşmana yem olup helak olurlar, işte ba na İtaat edip, Allah tarafından getirdiklerime uyup uygulayanlar ile bana başkaldırıp Allah katından getirdiklerimi yalanlayanların duru mu da böyledir" [Buhârî ve Müslim]
155-Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Ben ve İnsanlar şuna benzeriz: Bir adam vardır; ateş yakar, iyice aydınlanınca, kelebek ler ve diğer yaratıklar gelip o ateşe düşerler ve adam da onları ateşten kurtarmaya çalışır Ben sizin belinizden tutup kurtarmaya çalışıyorum; siz ise o ateşe girmeye çalışıyorsunuz"
[Buhârî Müslim ve Tirmizî]
156-îbn Amr b el-Âs radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Ümmetime İsrâiloğulları'nın başına ge len, tıpatıp gelecektir Öyle ki, onlardan biri annesi ile zina etse ümmetimin içinde de bunu yapan biri bulunacaktır Bilindiği üzere isrâ iloğulları yetmiş İki gruba ayrılmıştır Ümme tim ise yetmiş üç fırkaya ayrılacaktır Bunlar dan biri hariç, hepsi cehenneme girecektir" Dediler ki:
"Ey Allah Resulü! O (kurtulan fırka) han gisidir?"
"Benim ve ashabımın bulunduğu yol üze rinde olanlardır" buyurdu |Tirmizî]
157-Mücâhid radiyallahu anh'dan: Bir yolculukta İbn Ömer'le beraberdik Bir yerden geçerken, oradan uzaklaştı "Ne den böyle yaptın?" diye sorulunca, şu cevabı verdi:
"Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sel lem'in böyle yaptığını gördüm Onun için ben de bunu yaptım" lAhmed ve Bezzâr]
158-Aynca onun (Bezzâr'ın) şu rivayeti de vardır: *'0 (İbn Ömer) Mekke ile Medine arasında bulunan bir ağacın yanına gelerek al-tmda öğle uykusuna yatardı Peygamber sal lallahu aleyhi ve sellem'in de böyle yaptığını söylerdi" [Bezzâr]

AMELLERDE ÖLÇÜ
159-Enes radiyallahu anh'dan:
Peygamber sallaUahu aleyhi ve sellem'in hanımlarmm evlerine üç grup insan geldi ve O'nun ibadetini sordular Kendilerine O'nun ibadeti bildirilince, (kendi ibadetlerini) küçüm seyerek şöyle dediler: "Biz nerede, Allah Resu lü sallaUahu aleyhi ve selîem nerede? Biz hiç O'nun gibi olabilir miyiz? O'nun yaptığı ve ya pacağı gün;ihlarm tümü bağışlanmıştır"
Biri şöyle dedi: "Ben bütün gece uyumayıp namazla geçireceğim"; diğeri: "Ben hiç boz maksızın her gün oruç tutacağım"; dİğer biri ise: "Ben kadınlardan uzak duracağım, onlarla hiç evlenmeyeceğim" dedi
Allah Resulü sallaUahu aleyhi' ve sellem geldi ve onlara: "Bu sözleri söyleyenler siz mi siniz? Ben Allah'tan hepinizden daha çok kor karım ve O'ndan hepinizden daha çok çekini rim; ama ben (nafile) orucu hem tutarım, hem tutmam, (nafile) namazı hem kılarım, hem uyu duğum da olur Hamınlarla da evlenirim Kim benim sünnetimden yüz çevirirse, benden değil dir" buyurdu
[Buharî, Müslim ve Nesâî]
160-Âişe radiyallahu anhâ'dan:
Allah Resulü sallaUahu aleyhi ve sellem bir şey yaptı; sonra o yapuğı şeye ruhsat verdi Buna rağmen cemaat çekinip yapmadı Peygamber sal laUahu aleyhi ve sellem bunu duyunca, minbere çıktı, Allah'a hamd ü senada bulunduktan sonra şöyle buyurdu:
"Bu kişilere ne oluyor ki, yaptığım bir peyden çekiniyorlar Vallahi ben Allah'ı onlardan daha iyi bilirim; Allah'tan onlardan daha çok korka rım!" [Buhârî ve Müslim]
161-Âişe radiyallahu anhâ'dan:
AUah Resulü sallaUahu aleyhi ve sellem Osman b Maz'ûn'a: "Benim sünnetimden yüz mü çeviriyorsun?" diye haber gönderdi O da şu cevabı verdi: "Vallahi hayır ey Allah Resulü! Senin sünnetini arıyorum" Bunun üzerine şöy le buyurdu:
"Ben hem uyur, hem namaz kılarım (nafile na mazı), hem oruç tutarım hem tutmam (nafile oru cu), hanımlar(ım)la da yatarım Ey Osman, Al lah'tan kork! Çünkü ailenin senin üzerinde hakkı vardır; misafirinin de senin üzerinde hakkı vardır (Nâfiıte) orucu tut ve ara sıra tutma; hem uyu, hem (nafıle)namaz kıl)!" [Ebû Dâvudl
162-Rezîn şu ibareyi ekledi: (Âişe) dedi ki: "Os man (b Maz'ûn), bütün geceyi ihya edeceğine, her gün oruç tutacağına ve kadınlarıyla asla ilişki kunna-yacağma dâir yemin etmişti O yüzden yemini hak kında «Bu yeminim ne olacak?» diye soruyordu Bu nun üzerine şu âyet nazil oldu: «A/Zû/i mi rastgele yeminlerinizden dolayı değil, kalblerinizin akd ettiği yeminlerden dolayı sorumlu tutar» (Bakara 2/225)"
163-Bir başka rivayette o (Osman), AUah Resu lü sallaUahu aleyhi ve sellem'e bu husustaki niyeti hakkında sormuş ve bu niyetinde yemin etmemiştir Sahih olan rivayet budur
164-Aişe radiyallahu anhâ'dan:
Allah Resulü sallaUahu aleyhi ve sellem onla ra, güçlerinin yeteceği bir amel emrettiği zaman şöyle dediler: "Biz senin gibi değiliz, çünkü AUah senin yaptığın ve yapmayıp ertelediğin tüm gü nahlarını bağışlamıştır (biz öyle miyiz ya?)" Pey gamber mübarek yüzünde belli olacak derecede öfkelendi Ve şöyle buyurdu:
"Allah'tan en çok korkanınız, O'nu en çok (ve iyi) hileniniz benim" [Buhârî]
165-Ebû Cuhayfe radİyallahu anh'dan: Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Sal man ile Ebu'd-Derdâ'yı birbirine kardeş yaptı Selmân, Ebu'd-Derdâ'yı ziyaret etti Ümmü'd-Derdâ'yı perişan bir vaziyette görünce; "Ne'n var?" diye sordu Şu cevabı verdi:
"Kardeşin Ebu'd-Derdâ'nın dünya ile bir işi kalmadı" Derken Ebu'd-Derdâ geldi; ona (misa firine) yemek yapıp hazırladı ve: "Buyur, ye! Ben oruçluyum" dedi Selmân cevap verdi: "Sen ye meden ben tek bir lokma bile almam" Bunun üze rine o da yedi Gece olunca, Ebu'd-Derdâ gece namazını kılmaya gidecekti, (Selmân) ona "Uyu!" dedi Uyudu, sonra namaz kılmaya kalktı, ona yi ne "Uyu!" dedi; o da uyudu Gecenin sonu yakla şınca, Selmân ona: "Haydi şimdi kalk!" dedi Kalktılar, beraberce namaz kıldılar Sonra Sel mân, ona şöyle dedİ: "Bak kardeşim! Rabbinin se nin üzerinde hakkı vardır, nefsinin de senin üze rinde hakkı vardır, ailenin de senin üzerinde hak kı vardır; her hak sahibine hakkını ver!" Sonra Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e gelip du rumu bildirince: "Selmân doğru söylemiştir" bu-
yurdu [Buhârî ve Tirmizî Ancak (Tİrmizî) şu ilaveyi zik retti: "Misafirinin de senin üzerinde bir hakkı vardır"]
166-İbn Amr b el-As radiyallahu anh'dan: AUah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem, yaşadığım sürece, bütün günleri oruçlu geçire ceğimi, bütün geceleri de namaz kılarak geçi receğimi söylediğimi duymuş olacak ki, bana şöyle buyurdu: "Bunları söyleyen sen misin?" "Evet, annem babam sana feda olsun! Bunlan söyleyen benim, ey Allah Resulü!" dedim Şöyle buyurdu:
"Senin buna gücün yetmez; bazen oruç tut, bazen de tutma! Hem uyu, hem kalk namaz kıl! Her (Kamerî) ayın üç gününü oruçlu geçir! Çün kü bir sevabın kargılığında on sevap vardır {Tu tacağın) hu üç günlük oruç, bütün yılı oruçlu ola rak geçirmek demektir" Dedim ki:
"Benim bundan fazlasına gücüm yeter" "öyleyse, bir gün oruç tul, iki gün tutma!" "Bundan daha çoğuna gücüm yeter" "Öyleyse günaşırı (yani) bir gün tut, bİr gün tutma! Bu, Dâvud aleyhisselamm orucudur Oruçların en dengelisi de budur" buyurdu
167-Diğer bir rivayette: "Oruçların en fazi letlisi" diye geçer
"Benim bundan daha fazlasına gücüm yeter" deyince; "Bundan daha fazla oruç olmaz (ya da bundan daha üstün oruç yoktur)" buyurdu [Bu hârî, Müslim, Ebu Dâvud ve ve Nesâî]
168-Onun rivayetlerinden: "Duyduğuma gö re sen her gece Kur'an okuyup (hatm) ediyor-mu^sun"
"Evet"
"Ayda bir hatim indir!"
"Bundan daha fazlasını yapabilirim"
"Öyleyse, yedi günde bir hatm et, bundan daha kısa sürede hatm etmeye kalkılma!"
Bu hususla daha iddialı konuşup ısrar ettim O da ısrar etti ve nihayet şöyle buyurdu: "Kim bilir ömrün uzun olur da çok yakarsın bu dediği ni yapamazsın" Hakikaten buyurduğu başıma geldi; yaşlanınca, "Allah Resulü sallallahu aley hi ve sellem'İn ruhsatını keşke kabul etseydim!" dedim
169-Rivayetlerinden birisi de şöyledir: "Sen bütün günleri oruçla, geceleri de na mazla geçiriyormuşsun"
"Evet" "Bunu yaparsan hem gözün ve hem ruhun yorulur Devamlı, ara vermeden oruç tuta nın orucu yoktur Uç günlük oruç bütün senenin orucuna bedeldir"
"Bundan fazlasını yapabilirim" dedim
"Öyleyse Dâvud Aleyhisselam'm orucu olan orucu (ut; (yani) bir gün oruç tut, bir gün tutmal Bu, Davud'un orucudur O, düşmanla karşılattı ğında da kaçmazdı" buyurdu
"Ey Allah'ın Nebisi! Bana bu hasleti kim ga ranti edecek?" dedim
170-Riv ay etlerinden birinin ibaresi: Babam beni soylu bir kadınla evlendirdi Ara sıra onu yoklar, kocası hakkında ona sorardı O da şöyle derdi: "Ne güzel adamdır o! Geldiğimiz günden beri ne yatağımıza girdi, ne de örtülü ete ğimizi araştırıp yokladı" Bu durum uzayınca, gi dip Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e anlat tı O da: "Beni onunla görü^iürl" buyurdu Gö rüştüğümüzde bana şöyle buyurdu: "Anlat baka lım nasıl oruç tutarsın?" (yukarıdaki) hadisin benzerini zikretti
Bu rivayetin içinde şu ibare de yer almıştır: "Keşke Peygamber sallallahu aleyhi ve sel-lem'in ruhsatını kabul etseydim Yaşlandım, güç süz düştüm" Ondan sonra Ibn Amr, ailesinden bi rinin yanında Kur'ân'dan gündüzleyin yedi (cüz kadar) okurdu Gece okuyacağı Kur'ân hafif ol sun diye gündüz fazla Kur'ân okurdu Daha dinç olmak istediği zaman, birkaç gün oruç tutmazdı ve tutmadığı günleri sayardı Sonra tutmadığı günler sayısınca oruç tutardı Çünkü, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in sağlığında yaptığı şeyi bırakmaktan hoşlanmıyordu
171-Âişe radiyallahu anhâ'dan:
Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'in gece üzerinde namaz kıldığı, gündüzleri serip üzerinde oturduğu bir hasırı vardı Zamanla pek çok insan O'nun kıldığı gİbi namaz kılmaya baş ladı (Bunu görünce) onlara dönüp şöyle buyur du:
"Ey insanlar! Amellerden gücünüz yettiği ka darım alın! Siz bıkıp usanmadıkça Allah da bık maz Ameller içinde Allah'ın en çok sevdiği amel az olsa da devamlı yapılanıdır" [Kütüb-i sitte]
172-Bir rivayette şu ek yer almaktadır: "Mu-hammed'in Ehl-i Beyti bir amel yaptıklarında on(u uygulamay)a devam ederlerdi"
173-Âişe'den yapılan rivayetlerden birisinde: (Allah Resulü buyurdu): "Doğruyu arayın, mute dil olun §unu da iyi bilin ki, hiçbirinizi kendi ameli cennete koyacak değildir"
"Seni de mi ey Allah Resulü?" diye sordukla rında; "Beni de: ne var ki Allah beni mağfiret ve rahmetiyle Örter"
174-Bu rivayetlerden biri de şudur: Aişe radiyallahu anhâ'ya: "Peygamber sallal lahu aleyhi ve sellem'in ameli nasıl idi? Herhangi bir günü (bütünüyle bir işe) tahsis eder miydi?" diye soruldu Cevap verdi:
"Hayır; onun ameU devamh idİ Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'in güç yetirebildiğine, hanginiz güç yetirebilir ki?"
175-Buhârî, Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan bunun benzerini rivayet etmiştir Onda şöyle geç mektedir; "(Amellerde) mutedil hareket edin, ifra ta kaçmayın (En iyisini yapamasanız bile ona) yaklaşmaya çalımın Sabah, ak^am ve gecenin bir kısmından istifade edin Her hâlinizde mutedil olunuz ki maksada erebilesiniz"
176-Ayrıca Buhârî'nin ve Nesâî'nin şu ri vayetleri de vardır: "Şüphesiz hu din kolaydır; kim güçleştirmeye kalkılırsa ona yenik dü-§er"
177-Enes radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem bu yurdu
"Kolaylaştırın, güçleştirmeyin; müjdeleyin, nefret ettirmeyin!" [Buhâri ve Müslim]
178-Enes radiyallahu anh'dan:
Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem, mes cide girdi; iki direk arasmda asılı bir ip gördü ve sordu: "Bu nedir?" Cevap verdiler:
"Bu, Zeyneb'in İpidir; (namaz kılarken) yoru lup güçsüz kaldığı zaman bu ipe tutunup kendine destek yapıyor"
"Çözün onu! Dinç iken güç ve morali yerinde iken namaz kdsın, güçsüz kaldığı zaman otur sun!" buyurdu [Buhârî, Nesâî ve Ebû Dâvud]
179-Ona (Ebû Davud'a) ait bir rivayette "Zeyneb" yerine "Hamne" adı geçmektedir
180-Âişe'radiyallahu anhâ'dan:
Tüveyt'in kızı Havla, Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem yanımdayken bana uğradı "Bu Tüveyt'in kızı Havla, anlattıklarına göre geceleri uyumuyormuş" dedim Ona sordu: "Gece uyumu yor musun? Gücünüz yettiğince amelde bulunun; vallahi siz usanmadıkça Allah da usanmaz"
[Mâlik Buhârî, Müslim ve Nesâî; lafız Müsîim'e ailtirj
181-Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Her amelin bir coşkusu, her coşkunun da bir gevmemesi vardır Eğer coşku sahibi, mutedil ve doğru hareket ederse ondan yana ümitli olun Eğer ifratı sebebiyle parmakla gösteriliyorsa onu (bir şey zannedip) hesaba katmayın"
[Tirmizî]
1824bn Abbâs radiyallahu anh'dan:
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e azath cariyesinin geceleri namazla ve gündüzleri oruçla geçirdiğini haber verdiler
Şöyle buyurdu:
"Her ibadet edenin bir coşkulu dönemi, her coşkunun da bir gevşeme dönemi vardır Kimin şevki ve coşkusu benim sünnetime uyarsa doğru yolu bulmuş olur, kim de (ifrata ve tefrite gitmek sureliyle) yamhrsa dalâlete düşmüş olur" [RezînJ
183-Mâlik radiyallahu anh'dan:
Bana ulaştığına göre Âişe radiyallahu anhâ yatsıdan sonra (gece) ailesine "Allah'ın Kitâb'mı rahat bırakmıyacak mısınız?" diye haber gönde-rirmiş
184-Ebû Hureyre radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu "İşlerin en hayırlısı mutedil olanıdır" [Rezînj
185-Câbir radiyallahu anh'dan:
(Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem bu yurdu
"Bu din metindir Onda yumuşak davranın Çünkü ne kesilen, ne de bırakılan yer verimlidir" [Bezzâr, ieyyin bir İsnâdla rivüyet etti)
186-İlk bölümünü Ahmed, Enes radiyallahu anh'dan nakletmiştir
187-Sehl b Huneyf radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem bu yurdu
"Kendinizi fazla zorlamayın! Sizden öncekiler kendilerini zorlayıp sıkıntıya sokmaları nedeniyle helak olmuştur Onların katmtılanm manastırlarda (kendilerine edindikleri hücre ve ibadethanelerde) bulursunuz" [Taberânî, el-Mu'cemu'l-Kebîr ve Mu'ce-mu'l-Evsat]
188-Ebû Dâvud da Enes radiyallahu anh'-dan bir kıssa ile bu hadisi nakletmiştir
189-İbn Abbâs radiyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
"Doğru davranış, doğru tavır ve ölçü, (ifrat ve tefritten uzak olma) peygamberliğin yirmi-dört parçasından bir parçadır" [Ebû Dâvud,]



TAHRİC
==========================================125-Kezâ bunu Mâlik, Muvattâ'ında (kader no 3, s 899) aynen irâd etmiştir
126-Asl-ı senedi şöyledir: el-A'meş an Atiyye an Ebî Saîd ve el-A'meş an Habîb bin ebî Sâbit an Zeyd bin Erkam
Sünen'inde (no 3788) tahrîc eden Tirmizî, "hasen garîb" hükmü vermiştir
127-Lafzı Ebû Dâvud'a ait olan hadisin asl-ı senedi şu şekildedir: Hâlid bin Ma'dân an Hucr bin Hucr ve Abdurrahman bin Amr es-Sülemî
Bu hadisi Ebû Dâvud (no 4607) ve Tirmizî (no 2676) tahrîc ettiler Tirmizî, isnâdı hakkında "hasen sahîh" hükmünü vermiştir
128-Asl-ı senedi şöyledir: Muâviye bin Sâlih ani'l-Hasan bin Câbir el-Lahmî ani'l-Mikdâm
Bu hadisi tahrîc eden Tirmizî (no 2664) isnâdı hakkında "hadis bu vecihten hasen garîbtir" hükmüne kâil olmuştur
129-Ebû Dâvud'un tariki şöyledir: Harîz bin Osmân an Abdirrahman bin ebî Avf ani'l-Mikdâm
Bunu Ahmed (IV, 131) ve Ebû Dâvud (no 4604) tahrîc ettiler
130-Bu rivayetin asl-ı senedi şöyledir: Ebû Ma'şer an Saîd el-Makburî an Ebî Hureyre
Ahmed, Müsned'inde (II, 367, 483) tahrîc etmiştir Ebû Ma'şer Necîh, hakkında ihtilâf olan bir râvidir Bu durum, isnâdına azıcık zaaf irâs etmektedir
131-İbn Mes'ûd'un bu sözünü Buhârî, Sahîh'inin iki yerinde biri Şu'be an Muhârik an Târık an İbn Mes'ûd (edeb 70/2, VII, 96) ve Şu'be an Amr bin Murre an Murre an İbn Mes'ûd (i'tisâm 3/3, VIII, 139) tariklerinden tahrîc etmiştir
132-Asl-ı senedi: Sa'd bin İbrâhim ani'l-Kâsım bin Muh an Âişe
Bu hadisi Buhârî (sulh 5, III, 167; i'tisâm 20, VIII, 156), Müslim (akdiya no 17-18, s 1343-4), Ebû Dâvud (no 4606) ve İbn Mâce (no 14) tahrîc ettiler
133-Senedi şöyledir: Amr bin Zürâre an Abdilvâhid bin Vâsıl an Osmân bin ebî Revvâd ani'z-Zührî
Buhârî (mevâkît 7/2, I, 134) tarafından rivayet olunmuştur
135-Bu sözü Taberânî, Mu'cemu'l-Kebîr ve M el-Evsat'ında merfû- olarak, şu lafızla tahrîc etmiştir: "Allah'ın Kitâb'ına kim uyarsa, Allah onu sapıklıktan hidâyete erdirdiği gibi, âhiretin kötü hesabından da korur" Ancak bu hadisin râvilerinden Ebû Şeybe, oldukça zayıf bir râvidir (Mecma' I, 169)
138-Bu hadisin asl-ı senedi: İbr b Süleymân el-Eftas ani'l-Velîd b Abdirrahman el-Cüreşî an Cübeyr b Nüfeyr an Ebî'd-Derdâ olup, İbn Mâce tarafından (no 5) tahrîc edilmiştir Metninin meâli şöyledir: Biz fakirliği anlatıyor ve ondan duyduğumuz korkularımızı dile getiriyorken Allah'ın Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem, bize geldi ve: "Fakir düşmekten mi korkuyorsunuz? Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, muhakkak sûrette dünya malı üzerinize akıtılacaktır Öyle ki servetten başka hiçbir şey herhangi birinizin kalbini doğru yoldan saptıramayacaktır Allah'a yemin ederim ki" buyurdu
139-Sözkonusu zayıflığın nedeni râvilerinden İbrâhîm bin Hammâd'dır (Mecma' I, 88)
141-Uzunca bir metni olan bir hadisin bölümüdür Râvileri güvenilir râvilerden oluşmuş bir isnâdı vardır (Mecma' I, 129)
143-Bu hadisin isnâdı hakkında Heysemî şu bilgiyi vermektedir: "Muh b Sâlih el-Adevî dışında tüm râvileri güvenilir olup, bu mezkûr şahıs hakkında bilgi edinemedim" (Mecma' I, 172)
144-İsnâdındaki Revh bin Sâlih'i İbn Adî zayıf addetmiş, el-Hâkim "güvenilir ve emîndir" demiş ve İbn Hibbân da onu güvenilir râviler arasında zikretmiştir Diğer ricâli mevsûk kişilerden oluşmuştur (Mecma' I, 172)
145-İsnâdındaki Muhammed bin Beşîr el-Kindî, Yahya bin Maîn'e göre oldukça zayıftır (Mecma' I, 173)
146-Asl-ı senedi: Muh b Mihsan an İbr b ebî Able an Abdillah bin ed-Deylemî an Huzeyfe olan hadisi İbn Mâce (no 49) tahrîc etmiştir İsnâdı oldukça zayıftır Sebebi Muh b Mihsan olup, onun hakkında Dârekutnî "metrûktur, hadis uydururdu" demektedir (Mîzân no 8120)
147-Asl-ı senedi: Ebû Muâviye an Leys an Beşîr bin Nehît an Ebî Hureyre olan hadisi İbn Mâce (no 208) tahrîc etmiştir
İsnâdı Leys bin ebî Süleym sebebiyle zayıftır
148-Asl-ı senedi: Ebû'l-Muğîre ani'l-Evza'î an Hassân Dârimî (I, 45, bâb: ittibâu's-sünne) tarafından tahrîc olunmuştur
149-Aslı Sahîhayn'da olan bu hadisin de isnâdı sahihtir Senedi şöyledir: Âsım bin Behdele an Ebî Vâil an İbn Mes'ûd Bu hadisi Tayâlisî (Müsned no 244), Ahmed (I, 435, 465), Dârîmî (I, 67), Bezzâr (Keşfu'l-estâr no 2221), İbn Hibbân (no 6-7) ve el-Hâkim (II, 318) tahrîc ettiler
150-Heysemî diyor ki: "İsnâdındaki Ebû Âmir el-Esedî hakkında hiçbir bilgiye rastlayamadım Diğer ricâli güvenilir kimselerdir (Mecma' I, 74)
151-İsnâdındaki Ubeydullah bin Abdirrahman bin Mevheb hakkında ihtilâf vâki olmuştur Şöyle ki Yak-b bin Şeybe "zayıftır", kimi rivayetlerde İbn Maîn "zayıf", kimilerinde ise "güvenilir", Ebû Hâtim "hadisi elverişlidir" demiştir ve İbn Hibbân onu Sikât'ı içinde zikretmiştir Diğer ricâli Sahîh râvilerindendir (Mecma' I, 176)
152-Bu rivayet versiyonunun isnâdında zayıf bir râvi olan İbn Lehî'a ile hakkında bilgi edinilemeyen Ebû Ma'şer el-Himyerî yer almıştır (Mecma' I, 176)
153-Sahih olan bu hadisin asl-ı senedi: Ebû Usâme an Büreyd bin Abdillah bin ebî Bürde an ebîhî an ceddihî Ebî Mûsâ
Bu hadisi Ahmed (IV, 399), Buhârî (ilm 20, I, 28) ve Müslim (fadâil no 15, s 1787) tahrîc ettiler
154-Bu hadisin asl-ı senedi yukardakinin aynısı olup Buhârî (rikâk 26, VII, 186; i'tisâm 2/7, VIII, 140) ve Müslim (fadâil no 16, s 1788) tarafından tahrîc edilmiştir
155-Sahih olan bu hadisin asl-ı senedi: Ebû'z-Zinâd ani'l-A'rec an Ebî Hureyre
Tahrîc edenler: Buhârî (rikâk 26/3, VII, 186), Müslim (fadâil no 17; ayrıca Hemmâm tarikiyle no 18, s 1789) ve Tirmizî (no 2874)
156-Asl-ı senedi şöyledir: es-Sevrî an Abdirrahman bin Ziyâd el-İfrîkî an Abdillah bin Yezîd an İbn Amr
Tirmizî: "Bu hadisi, ancak bu tarikten biliyoruz, bu vecihten garîbtir" (no 2641) demektedir Râvilerinden Abdurrahman bin Ziyâd zayıf bir râvidir
157-Münzirî'ye göre isnâdı "ceyyid"dir (Tergîb I, 82)
158-Bunun isnâdı hakkında Münzirî, "bir beis yoktur" demektedir (Tergîb I, 82)
159-Lafız Buhârî'ye aittir Bu hadisi Muhammed bin Ca'fer an Humeyd an Enes tarikiyle Buhârî (nikâh 1, VI, 116), Hammâd bin Seleme an Sâbit an Enes tarikiyle Müslim (nikâh no 5, s 1020) ve Nesâî (Nikâh 5/6, VI, 60) tahrîc ettiler Müslim ile Nesâî'nin rivayetlerinde ayrıca "kimisi de: "Asla et yemeyeceğim" dedi" ibaresi ziyâde kılınmıştır
160-Asl-ı senedi şöyledir: Müslim Ebû'd-Duhâ an Mesr-k an Âişe
Bunu Buhârî (edeb 72, VII, 96; i'tisâm 5, VIII, 145) ve Müslim (fadâil no 127-8, s 1829) tahrîc ettiler
161-Bu hadisin asl-ı senedi: Muh b İshâk an Hişâm b Urve an ebîhî an Âişe
Bu hadisi Ahmed (VI, 268), Ebû Dâvud (no 1369) ve Bezzâr (Keşf no 1457) tahrîc ettiler
164-Bu hadis Sahîh-i Buhârî'den alınmıştır Asl-ı senedi şöyledir: Abde an Hişâm an ebîhî an Âişe
Sahîh'te îmân kitabında (bâb 13, I, 10) geçmiştir
165-Asl-ı senedi: Avn bin ebî Cuheyfe an ebîhî
Bunu Buhârî (teheccüd 15, II, 47; savm 51, II, 243; edeb 86, VII, 104) ve Tirmizî (no 2423) tahrîc ettiler
166-Bu hadisi İbn Amr'dan Ebû Seleme bin Abdirrahman rivayet etmiştir
Bu hadisi Ahmed (II, 187, 188, 198, 200), Buhârî (savm 54, II, 244; savm 56, II, 246; nikâh, VI, 114; edeb 84, VII, 103), Müslim (savm no 181-4, s 812-814), Ebû Dâvud (no 1388, 2427) ve Nesâî (siyâm 45, IV, 211) tahrîc ettiler
167-Bu metin farklılığı Şuayb ani'z-Zührî an Saîd bin el-Müseyyeb ve Ebî Seleme an İbn Amr tarikiyle tahrîc olunan Buhârî hadisinde (savm 56, II, 246) geçmiştir
168-Bu rivayetin tariki şöyledir: İkrime bin Ammâr an Yahyâ bin ebî Kesîr an Ebî Seleme
Bu hadisi Müslim (savm no 182, s 813) tahrîc etti
169-Bu rivayetin iki tariki vardır Amr bin Dînâr ve Habîb bin ebî Sâbit an Ebî'l-Abbâs es-Sâib b Ferrûh an İbn Amr
Bunu bu tarikten Ahmed (II, 164, 188, 190, 195, 212), Buhârî (savm 20, II, 49; enbiyâ 37/3, IV, 134), Müslim (siyâm no 187, s 815, no 188, s 816), Tirmizî (no 770), Nesâî (IV, 213, 214) ve İbn Mâce (no 1706) tahrîc ettiler
170-Bu metin parçası Mücâhid'in İbn Amr'dan rivayeti ile gelen hadis metninin başından bir bölümüdür
Bunu Ahmed (II, 158, 188, 198), Buhârî (savm 58, II, 146; fadâilu'l-Kur'ân 34, VI, 113) ve Nesâî (siyâm 76, IV, 209-210) tahrîc ettiler
171-Bu hadisin asl-ı senedi: Saîd el-Makburî an Ebî Seleme an Âişe
Bu hadisi Ahmed (IV, 40), Buhârî (ezân 81, I, 178; libâs 43, VII, 50), Müslim (salâtu'l-musâfirîn no 215, s 540), Ebû Dâvud (no 1368), Nesâî (II, 68) ve İbn Mâce (no 942) tahrîc ettiler
172-Sözkonusu bu ziyâde Muhammed bin Aclân'ın el-Makburî'den yaptığı rivayette geçen bir ibaredir Müslim ve Nesâî'nin tahrîc ettiği hadislerde vârid olmuştur
173-Bu hadisin asl-ı senedi: Mûsâ bin Ukbe an Ebî Seleme an Âişe
Bunu Ahmed (VI, 125, 273), Buhârî (rikâk 18, VII, 182), ve Müslim (sıfatu'l-münâfikîn no 78, s 2171) tahrîc ettiler
174-Bu hadisin asl-ı senedi şöyledir: Mansûr an İbrâhîm an Alkame b Kays an Âişe
Ahmed (VI, 43, 55, 174, 188, 278), Buhârî (siyâm 64, II, 248; rikâk 18, VII, 182), Müslim (salâtu'l-musâfirîn no 217, s 541) ve Ebû Dâvud (no 1370) tarafından tahrîc olunmuştur
175-Buhârî'nin (rikâk 18/3, VII, 181-2) tahrîc ettiği bu Ebû Hureyre hadisi şöyle başlamaktadır:
"Sizden hiç kimseyi ameli kurtaramayacaktır" Dediler ki: "Seni de mi, Ey Allah'ın Resûlü?" dediler "Beni de; ancak Allah beni rahmeti ile örttü" buyurduktan sonra zikri geçen hadisi irâd buyurdu
176-Asl-ı senedi: Ma'n b Muh an Saîd el-Makburî an Ebî Hureyre olan hadisi Buhârî (îmân 29, I, 15) ve Nesâî (îmân 28, VIII, 121-2) tahrîc ettiler
Hadis metni 174 nolu parça ile devam etmektedir
177-Sahih olan bu hadisin asl-ı senedi: Şu'be an Ebî't-Teyyâh an Enes
Bu hadisi Ahmed (III, 131, 209), Buhârî (ilm 11, I, 25; edeb 80, VII, 101) ve Müslim (no 1734, s 1359) tahrîc ettiler
178-Asl-ı senedi: Abdülvâris bin Saîd an Abdilazîz bin Suheyb an Enes
Bu hadisi Buhârî (teheccüd 18, II, 48), Müslim (salâta'l-musâfirîn no 219, s 542), Nesâî (III, 218) ve İbn Mâce (no 1371) tahrîc ettiler
180-Hadis muhtelif tariklerden ve çeşitli metin farklılıkları ile tahrîc olunmuştur Hişâm ve Zührî'nin Urve'den, onun da Âişe'den rivayeti ile gelen hadisi Ahmed (VI, 247), Buhârî (teheccüd 18/2, II, 48), Müslim (salâtu'l-müsâfirîn no 220-221, s 542) ve Nesâî (kıyâmu'l-leyl 17, III, 218) tahrîc ettiler
Mâlik'in sözkonusu tahrici İsmaîl bin ebî Hakîm'den belâğ yolu iledir; yani Mâlik, Âişe'ye vasletmemiştir (salâtu'l-leyl no 4, s 118)
181-Asl-ı senedi: Muh b Aclân ani'l-Kâ'kâ' an ebî Sâlih an Ebî Hureyre olan hadisi tahrîc eden Tirmizî (no 2453), "hasen garîb" hükmünü vermiştir
185-el-Heysemî: "İsnâdında yer alan Ebû Akîl Yahyâ bin el-Mütevekkil, hadis uydurur" demektedir Beyhakî bu hadisi oldukça karışık (ızdırâblı) rivayetlerle tahrîc etmiştir Öyle ki hadis mevsûl, mürsel, merfû-, mevkûf olduğu gibi rivayet eden sahâbinin Câbir mi, Âişe mi yoksa Ömer mi olduğu belirliğe kavuşamamıştır Ancak Buhârî, Ta'rîh'inde mürselini tercîh etmektedir (Feyd I, 544; Mecma' I, 62)
186-İsnâdı şöyledir: Zeyd b el-Hubâb an Amr b Hamza an Halef Eb-'r-Rebî' an Enes
Ahmed (III, 199) tahrîc etmiştir Halef dışındaki râviler güvenilir kimselerdir Halef ise Heysemî'ye göre Enes'i görmemiştir (Mecma' I, 62)
187-İsnâdında yer alan Abdullah b Sâlih Kâtibu'l-Leys hakkında ihtilaf olan bir kişidir (Mecma' I, 62)
188-Söz konusu hadisin isnâdı şöyledir: Ahmed b Sâlih an İbn Vehb an Saîd b Abdirrahman b ebî'l-Umyâ' an Sehl bin ebî Umâme an Enes
Ebû Dâvud (no 4904) tahrîc etmiştir
189-Bu hadisin asl-ı senedi şöyledir: Kâbûs bin ebî Zibyân an ebîhî an İbn Abbâs
Ahmed (I, 296) ve Ebû Dâvud (no 4776) tarafından tahrîc edilmiş olup Kâbûs zayıf addedilen râvilerdendir