Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri

ya arkadaşlar bilgisayarıma ne oldu bilmiyorum ancak google açılmıyor bu yüzden arama yapamıyorum bugünde yetiştirmem gereken çok önemli bir araştırma var çok partili döneme geçişle ilgili bilgileri paylaşabilir misiniz :s

1*- CUMHURİYET HALK FIRKASI(PARTİSİ) : 9 EYLÜL 1923

CHF yeni Türkiye Devleti’nin ilk siyasal partisidir TBMM’de IIGrubun giderek güçlenmeye başlaması ve Müdafaa-ı Hukuk grubu liderlerini ( başta MKemal) yönetimden uzaklaştırmak istemesi üzerine, MKemal Müdafaa-i Hukuk grubunun siyasal partiye dönüştürülmesini istedi

ARMHM Grubunun Halk Partisine dönüştürülmesindeki ana amaç meclis çoğunluğunu grubun yayınladığı “ 9 Umde-ilke” etrafında toplamak ve ülkeyi “ulusal egemenlik” doğrultusunda bir siyasal kuruluşa kavuşturmaktır

Partinin kuruluş çalışmaları sırasında (Ağustos 1923) hazırlanan “Parti Tüzüğü” CHF’nin ihtilalci- devrimci bir yapıya sahip olduğunu ve yeni Türkiye Devleti’nin çağdaş ve modern bir devlet yapısına kavuşturulmasını esas aldığını belirlemektedir

Parti, 1931 yılına kadar ekonomide liberalizmi benimsemiştir 1931’den sonra devletçilik ilkesini benimsedi

1927’deki II Büyük kongresi ile birlikte, daha sonra Atatürk İlkeleri olacak olan, altı temel ilke önce CHF tüzüğüne, daha sonra da Anayasa’ya (1937) girerek yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin temel dayanaklarından biri olacaktır



2- TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (TPCF) (17 KASIM 1924- 5 HAZİRAN 1925)

TBMM’de Müdafaa-i Hukuk grubunun karşısında yer alan IIGrup önde gelenleri tarafından CHF’nin uygulamalarına ve yapılan devrimlere karşı oluşturuldu Kurucuları arasında Kurtuluş Savaşı komutanlarından Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar gibi önemli isimler yer almaktadır

TPCF, CHF gibi devrimci bir yapıya sahip değildir Parti, devrimlerin evrimci bir çizgide ve kendiliğinden gelişmesi gerektiğini savunmuş, Cumhuriyet’e karşı tavır almıştır

Parti programında yer alan “Partimiz dini inançlara saygılıdır” ilkesi, CHF’nin dini inançlara saygılı olmadığı gibi bir anlayışın ortaya çıkmasına yol açmış ve devrimlerden zarar görenlerin ve eski teokratik yapının devam etmesini isteyenlerin bir araya gelerek örgütlendikleri bir partiye dönüşmüştür

TPCF ekonomide liberal sistemi benimsemiştir

Parti, Şeyh Sait İsyanının çıkmasına neden olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925’te Takrir-i Sükun Kanunu gereğince kapatıldı Parti ileri gelenleri İstiklal Mahkemelerince yargılandılar Suçlu görülenler cezalandırıldı


SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (SCF) : 12 AĞUSTOS - 18 ARALIK 1930

Takrir-i Sükun döneminin toplumda, basında ve TBMM’de oluşturduğu ve giderek yaygınlık kazanmaya başlayan huzursuzlukların çözümünün çok partili siyasal yaşama geçmekle bulunabileceğinin anlaşılması üzerine Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) kuruldu Böylece, cumhuriyetin en belirgin nitelikleri olan halk egemenliğine ve laikliğe bağlı kalma koşuluyla ılımlı ve güvenilir kişilerin öncülüğünde kurulacak ikinci bir partinin kimi sıkıntıları gidereceği ve CHF’nin olduğu kadar hükümetin de daha etkin bir biçimde denetlenebileceği düşünülüyordu Bu nedenle, Atatürk yeni bir partinin kurulması için doğrudan harekete geçerek bu sırada Paris Büyükelçisi olarak görev yapan Fethi OKYAR’ı SCF’yi kurmakla görevlendirdi Okyar’ın dile getirdiği endişeleri de ortadan kaldırmak için kardeşi Makbule (Atadan) Hanım’ın da bu partinin kurucu üyeleri arasına katılmasını sağladı

SCF, kuruluş bildirgesinde devrimlere bağlı kalacağını ve laikliğe aykırı davranmayacağını ilan ediyordu Ancak, devrimlere karşıt olan kişiler Takrir-i Sükun Kanunu’nun yarattığı baskı ortamı nedeniyle büyük bir suskunluğa girerek etkinliklerini gizlice yürütmeye çalışmışlardı SCF’nin kuruluşuyla birlikte bu kesim kolayca örgütlenebilecekleri bir ortama kavuşmuş oldular Ve kısa bir süre sonra parti içinde etkin olmaya başladılar Bu süreçte parti yönetimi ile taşra teşkilatı arasındaki bağ kopmaya başladı ve rejim karşıtları parti yönetimini dinlemez oldular Fethi Bey’in yurt gezileri rejim karşıtları tarafından kısa bir süre içinde cumhuriyete ve devrimlere karşı bir gövde gösterisi haline getirilmeye başlandı Bunun üzerine Fethi Bey, Parti’yi kontrol edemeyince, 18 Aralık 1930’da Partinin kapatıldığını ilan etti

SCF, ekonomik model olarak liberal sistemi benimsemiştir