Çimento Nasıl Elde Edilir?

Ev yapımında kullanılan çimentonun nasıl elde edildiğini ve özelliklerini hiç merak ettiniz mi? Çimentonun nasıl üretildiği, formülü ve çimento hakkında tüm bilgileri bu yazımızda bulacaksınız



Çimento (İtalyanca "cemento" kelimesinden alınmıştır[1]), esas olarak, doğal kalker taşları ve kil karışımının yüksek sıcaklıkta ısıtıldıktan sonra öğütülmesi ile elde edilen hidrolik bir bağlayıcı malzeme olarak tanımlanır
Çimento tanelerinin göz açıklığı 5 ila 90 mikron arasındadır


Diğer bağlayıcı maddeler gibi çimentolar da, CaO, MgO gibi alkalin öğeler ve SiO2, Al2O3 ve Fe2O3 gibi hidrolik öğelerden oluşur Çimento bağlayıcılık görevini su ile tepkimeye girdikten sonra kazandığı için hidrolik bağlayıcı olarak adlandırılır Alkalin ve hidrolik öğelerin oranları bağlayıcı maddenin niteliğini belirler


Çimento, su ile karıştırılıp plastik hamur durumuna geldikten bir süre sonra havada ya da su içinde yavaş yavaş katılaşır bu katılaşma olayına piriz adı verilir Normal şartlar altında ( 28 derece sıcaklık ve yağmursuz havada ) bu katılaşma olayı ilk on dakikada başlar ve adına Yalancı Priz denir, bir saat civarında ise donma ve mukavemet artar Ancak bu olay içinde bulunulan koşullara bağlı olarak değişiklik gösterebilir, herhangi bir kimyasal priz geciktirici kullanılmadıysa ve hava sıcaklığı çok düşük değilse yaklaşık 10 saat gibi bir süreçte donma gerçekleşir


Çimento türleri


Portland Çimentosu: Betonarme yapılarda kullanımı en yaygın çimento türüdür Portland çimentosu belirli oranda kalkertaşı (CaCO3) ve kilin (SiO2 ve Al2O3) karıştırılıp klinkerde pişirilmesinden sonra bilyali degirmende öğütülmesiyle elde edilir Çimentonun sertleşmesini geciktirmek üzere klinkere bir miktar alçı taşı da eklenir
Yüksek Fırın Cüruf Çimentosu: Granüle yakın fırın cürufu ile Portland çimentosu klinkeri karışımının az miktarda alçıtaşı ile öğütülmesi ile elde edilir Genelde, bu tür çimentolar deniz suyu ve diğer sülfatlı ortamlarda portland çimento suna kıyasla daha yavaş dayanım kazanırlar ve daha yüksek bir dayanıma sahip olurlar Ancak geçirimlilikleri daha düşüktür
Traslı Çimentolar: Traslar silisli ve alüminli maddeler içeren volkanik tüflerdir Kendi başlarına bağlayıcılık özellikleri olmamasına rağmen, çimentoda mevcut kireçle bu özelliği kazanırlar Bu tür çimentolar imalat aşamasında portland çimentosu klinkerine aktif volkanik tüfler veya benzeri traslar katılarak, bunların öğütülmesiyle elde edilir Karışımda ki tras oranı %20-%40 düzeyinde tutulur Bu tür çimentoların geçirimliliği az hidrasyon ısıları düşük olduğundan genellikle su yapılarında kullanılırlar
Katkılı Çimentolar: Portland çimentosu klinkerinin ağırlıkça en fazla %19'nun puzolanik malzeme ile değiştirilmesi ve alçı taşı eklenmesiyle elde edilir Katkılı çimento tarslı çimento için belirtilen özelliklere sahiptir fakat traslı çimentodan farkı puzolan oranının daha fazla olmasıdır
Diğer Çimento Türleri :
Uçucu Küllü Çimento
Süper Sülfat Çimentosu
Sülfata Dayanıklı Çimento
Erken Dayanımı Yüksek Çimento
Düşük hidratasyon ısılı çimento: 28% (C3S), 49% (C2S), 4% (C3A), 12% (C4AF), 18% MgO, 19% (SO3) birleşiminden oluşur (C2S) ve(C4AF) oranları yüksek and (C3S) ve (C3A) oranları oldukça düşüktür


C3A için üst sınır %7 ve C3S için üst sınır 35% dir Düşük hidratasyon ısısının sağladığı avantajlar sayesinde baraj inşaatlarında kullanılır Yazın yüksek sıcaklıklı günlerde karışım sıcaklığını düşürmekte önemli bir katkısı yoktur Günümüzde yerini puzolan (granüle yakın fırın cürufu) katkısı ile sunulan normal çimentoya bırakmaktadır Son dayanım değeri açısından normal çimentodan güçlüdür


Çimento Ana Hammaddeleri


Kalker (Kireçtaşı)


Oldukça geniş bir kullanım alanı bulunan kalker (kireçtaşı) sedimanter bir kayaç olup, çimento üretiminde çok büyük bir önem teşkil etmektedir


Kimyasal bileşiminde en az %90 CaCO3 vardır Kalkerin sertlik derecesi, Mohs sertlik skalası'na göre 3, özgül ağırlığı ise 2,5-2,7 gr/cm3'tür


Marn


Kil ve kalker karışımı bir maddedir Özgül ağırlığı 2,0-2,9 gr/cm3'tür Çimento sanayi için, kalker ve kilin beraber bulunduğu tek doğal hammaddedir


%50-70 kalker ve %30-50 kilden oluşmuş kayaca marn denir Klinker, kil ve kalker içeren hammaddenin öğütüldükten sonra pişirilmesiyle elde edilir Marn ise bu ikisini doğal olarak içerdiğinden ve kalkere kıyasla daha kolay öğütülmesinden dolayı, uygun bir hammaddedir


Kil


Killerin ana maddesi alüminyum silikat hidratlardır Çimentodaki alkalilerin ana kaynağı da kil bileşenleridir Kil minerallerinin temel özelliği kimyasal bileşiminde Al2O3 bulunması ve sulu alüminyum silikattan oluşmasıdır



Türkiye'de Çimento Standartları


Türkiye'de çimento üretimine ilişkin ilk geliştirlen standat 1959 yılının 6/640 numaralı standardıdır Bu standart'ta değişik portland çimento, yüksek fırın cüruf çimentosu gibi çimento türlerine ilişkin üretim standartları belirlenmiştir 1975 ve 1985 yılları arasında eski standartları iptal eden ve çimento çeşitlerini 6'dan 11'e çıkaran 6 farklı standart geliştiren Türkiye, 2000 yılında Avrupa standartlarını norm haline getirmiş ve EN 197[1] standardını benimsemiştir Bu standart çerçevesinde CEM I, CEM II, CEM III, CEM IV ve CEM V tipleri tanımlanmıştır Ayrıca yeni katkı maddelerinin standartları ile yeni kimyasal, fiziksel, mekanik test metot ve uygulamaları da EN 197 kapsamındadır