Ses Egzersizleri Nasıl Yapılır?

Tüm gün konuşarak çalıştığınız bir mesleğiniz varsa ses rahatsızlıklarını da mutlaka yaşıyorsunuzdur Ses egzersizlerinden ve uzmanların tavsiyelerinden yardım alarak sağlıklı bir sese sahip olmada önemli adımlar atabilir, ses sağlığınızı koruyabilirsiniz


Her yıl 16 Nisan? da, tüm dünyada, Kulak-Burun-Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanları, Dil ve Konuşma Patoloğları/Terapistleri ile diğer ses sağlığı uzmanları Dünya Ses Günü? nü kutlamak amacı ile iş birliği yaparlar Dünya Ses Günü? nün kutlanıyor olması kadın, erkek, genç, yaşlı tüm insanların ses sağlıklarını gözden geçirmeleri ve sesleri ile ilgili doğru alışkanlıkları devam ettirmeleri ya da edinmeleri konusunda duyarlı olmalarını sağlar 2002 yılında kutlanmaya başlayan Dünya Ses Günü Amerikan Otolarengoloji ?Baş ve Boyun Cerrahisi Akademisi de dahil olmak üzere dünyadaki pek çok profesyonel kuruluş tarafından izlenmekte ve desteklenmektedir Ülkemizde 2008 yılında Ses-Konuşma-Yutma Bozuklukları Derneği? nin kurulması ile birlikte bizler de yıllardır dünya çapında yürütülmekte olan Dünya Ses Günü kutlamalarına katılmaktayız Bu amaçla Ses Sağlığı konusunda kamuoyunda duyarlılık sağlama ve bilgilendirme amacı ile Amerikan Otolarengoloji ?Baş ve Boyun Cerrahisi Akademisi? nin de katkılarıyla Ses-Konuşma-Yutma Bozuklukları Derneği tarafından hazırlamış olduğumuz belgeleri inceleyebilirsiniz








İnsan sesi, iletişim ve inançların güçlü bir sembolüdür, fakat aynı zamanda günlük hayatımızın fiziksel parçalarından da biridir
Ses Nasıl Çalışır?


Bizler hergün diğer kişilerle ilişki kurabilmek için sesimize ihtiyaç duyarız ve sağlıklı bir ses anlaşılır şekilde iletişim kurabilmemiz için gerekli olan en önemli unsurdur Buna rağmen bizler hiç farkında olmadan ses çıkartıp konuşurken vücudumuzun bunu nasıl mümkün kıldığını da hiç düşünmeyiz Aslında sesin nasıl ortaya çıktığı konusunda bilgi sahibi olmamız ses sağlığımızı ve etkenliğini korumamız için önemlidir İşte u sebeple bu yıl 16 Nisan Dünya Ses Günü? nde sesinizin nasıl çalıştığını anlayabilmek için birkeç dakikanızı ayrımanızı rice ediyoruz Aşağıda konuşmak ve şarkı söylemek üzere ses üretmemiz sırasında birarada iş gören vücut bölümlerini ve işlevlerini açıklayan bir özet yer almakta


Ses oluşumunun ana bölümleri:


* Kuvvet Kaynağı: Akciğerleriniz
* Titreşim Kaynağı: Gırtlağınız (ses kutusu)
* Rezonans kaynağı: Gırtlakta ses tellerinizin üzerinde kalan kısım, burnunuz, ağzınız ve yüz boşluklarınız (sinüsleriniz)


Kuvvet Kaynağı: Sesinizin kuvveti dışarıya verdiğiniz nefesten gelir Bizler nefes alıdığımızda diyafram kası aşağıya doğru hareket eder ve göğüs boşluğumuz genişleyerek akciğerlerin hava ile dolmasını sağlar Nefes verdiğimizde ise bunun tam tersi olur, hava akciğerlerden dışarıya boşalır ve bu sırada trakea? da bir hava akımına yol açar İşte bu hava akımı gırtlaktaki (ses kutusundaki) ses tellerinde sesin oluşması için enerji verir Hava akımı ne kadar güçlüyse ses de o kadar güçlü olacaktır Sesinizi daima iyi bir nefes gücü ile destekleyin, düzgün ve kuvvetli hava akımı oluşturun, sesinizin doğru ve net çıkmasını sağlayın


Titreşim Kaynağı: Larenks (gırtlak/ses kutusu) nefes borusunun hemen üzerine oturmuş durumdadır Burada nefes alış sırasında açılıp yutma ve ses çıkartma sırasında kapanan iki adet ses teli bulunur Biz ses çıkarttığınızda her iki ses teli biraraya gelmiş ve kapalı durumdadır, hava akımı da bu kapanmış olan ses tellerinin arasından geçer Ses telleri yumuşak yapıdadır ve aralarından geçen hava akımı sayesinde titreşmeye başlarlar Ses tellei çok hızlı titreşirler (oluşturduğumuz sesin tonuna göre bir saniyede 100 ila 1000 kez) Sesin tonu gırtlak kaslarının hareketleri ile sağlanan ses tellerinin uzunluğuna ve gerginliğine göre belirlenir


Rezonans Kaynağı: Kaynakta, tek başlarına ses tellerinin kendisinde oluşan ses bir vızıldama gibidir Ses tellerinin üzerinde kalan tüm yapılar, boğaz, burun ve ağız rezonans sisteminin birer parçasıdır Bu yapıları bir korno? nun ya da trompet? in rezonans yapısına benzetebiliriz Ses tellerinin titreşimi ile üretilen vızıldama sesi rezonans yolu tarafından değişkliğe uğratılıp şekillendirilir ve kişiye özel olan insan sesini bize kazandırır


Sesimiz sağlıklı olduğunda yukarıdaki bu üç sistem ahenk içinde çalışarak konuşma ve şarkı söyleme sırasında çaba sarfetmeden ses çıkartabilmemizi sağlar


Sesinizi dinleyin! Size birşeyler söylemeye çalışıyor olabilir!


Ses sağlığınız için bazı öneriler:
*Bol miktarda su için Nem sesiniz için iyidir Nem ses tellerinizi kayganlaştıran sekresyonların ince kalmasına yardım eder
*Bağırmamaya veya çığlık atmamaya çalışın Bunlar sesinize zarar veren davranışlardır ve ses tellerinizin üzerinde büyük bir gerilim yaratır
*Yoğun kullanım öncesi sesinizi ısıtın Sesin ısıtılması, değişik sesli harfler kullanarak yavaşça alçak tonlardan yüksek tonlara çıkma, dil veya dudak trili (genellikle çocukların çıkardıkları motor sesine benzer seslerdir) yapma şeklindeki egzersizlerden oluşan basit uygulamalardır
*İyi bir nefes desteği kullanın Nefes sesin güç kaynağıdır Konuşmaya başlamadan önce akciğerlerinizi hava ile doldurmak için zaman ayırın ve sesin gücünü veren nefesleri almadan önce bir önceki nefesin hemen hepsini kullanın
*Mikrofon kullanın Konuşma veya sunum yapacağınız zaman sesinizdeki gerginliği azaltmak için mikrofon kullanmayı düşünün
 Eğer sesiniz kısılmaya başlamışsa ses tellerinizin iyileşmesi için ses kullanımınızı azaltmanız ve modifiye etmeniz gerektiğini bilin Sesinizde kısıklık varken konuşmak için sesinizi zorlamanız ciddi problemlere yol açabilir Eğer sesiniz sık sık kısılıyorsa veya uzun süre kısık kalıyorsa bir Kulak-Burun-Boğaz Hekimi tarafından değerlendirilmeniz gerekir


Genel olarak ses ve ses bakımı konusunda bilgi ve eğitim alma sağlığınız için kritik önem taşır
En iyi sesinizi öne çıkartın: Ses ısıtma egzersizleri


Dünya ses günü için ve her gün en iyi sesinizi ön plana çıkartmanız önem taşımakta Sesinizin dış görünüşünüzün bir parçası olduğunu unutmayın Etkili bir sözlü iletişim sadece söylediklerinizin içeriğine değil aynı zamanda bunları söylerken sesinizin kulağa nasıl geldiğine de dayanır


Konuştuğunuz sırada larenkste yani gırtlağınızda ses telleriniz aracılığı ile ses oluşturursunuz Ses telleriniz kas, ligaman ve mukozal kılıftan oluşan yumuşak doku kıvrımlarıdır


Hiç şüphesiz egzersiz yaptığınızda, koştuğunuzda ya da spor yaptığınızda iyi bir ısınma programı spora hazırlık, performansınızı arttırmak, sakatlanmayı önlemek için gereklidir Aynı şey ses kullanımı için de geçerlidir Kısa bir ses ısıtma programı ses kalitenizi arttırır, ses hasarını önler, sesinizin sağlığını korur ve çıkan sesinizle ilgili olarak kendinizi iyi-rahat hissedersiniz Sesin yoğun kullanımını gerektiren halk önünde konuşmak, şarkı söylemek, sınıfta ders anlatmak gibi durumların öncesinde ses ısıtma egzersizlerini uygulamalısınız


Sesi ısıtmanın pek çok yolu vardır Aşağıdakiler sesinizi ısıtmaya başlamanız için seçilmiş bazı örneklerdir

*Isınma 1: Nefesin Gevşetilmesi:


Genellikle etkili ses üretimini bozmaktan sorumlu tutulan nefes alış-veriş mekanizmasındaki gerginliği ortadan kaldırır Nefes alış-verişle ilgili bir gerilim söz konusu ise bu gerilim genellikle ses ve gırtlak kaslarına yansır Normal bir nefes alın ve sonra nefesi verin Omuzlarınızın ve göğüs kafesinizin gevşek ve yukarı yükseltilmemiş olduğundan emin olun Nefes alırken hareketin karın bölgenizde gerçekleşmekte olduğunu hissedin ve göğüs-boyun ya da omuzlarınızda herhangibir gerilim olmadığından emin olun Dikkatinizi omuzlarınızdan ve göğüs kafesinizden uzakta tutup karnınıza yönlendirmek için elinizi karnınızın üzerine yerleştirerek burada oluşan nefes hareketini hissedebilirsiniz Nefesi verirken tıslar gibi ?sss? sesini çıkartın

*Isınma 2: Çenenin Gevşetilmesi:


Konuşma ve şarkı söyleme sırasında ağız ve çenede oluşan gerilimi önler Her iki elinizin de avuç içinde bileğe yakın olan kısımlarını çenenizin altında her iki yana yerleştirin Ellerinizi içeri ve aşağı doğru bastırarak yüz kaslarınıza avuç içlerinizle masaj yapın Bu sırada çenenizin pasif olarak açılma ve kapanma hareketleri yapmasına izin verin Bu hareketi ard arda pek çok kez tekrar ederek uygulayın

*Isınma 3: Dudakların Titretilmesi:


Dudak kaslarındaki gerilimi ortadan kaldırır ve nefes ile konuşma arasındaki bağlantıyı sağlar Ses telleri üzerindeki gerilimi ortadan kaldırır Dudaklarınızı gevşek bırakarak birbirlerine birleştirin Sonra dudaklarınızın arasından hava akımının geçişine izin vererek dudaklarınızı ?bırrr? sesini çıkaracak şekilde titretin (araba sesi gibi ya da bebeklerin yaptığı gibi) Bunu önce ?üfff? sesini çıkartır gibi deneyin sonra dudaklarınızın birbirine çarpmasını sağlayarak?bırrr? sesini çıkartacak şekilde uygulayın Ses tonunuzu değiştirmeden sabit tutun ve dudaklar arasından hava çıkışının devam etmesini sağlayın Daha sonra aynı uygulamayı yaparken ses tonunuzu mırıldanırken olduğu gibi kalın tondan ince tona sonra tekrar kalın tona kaydırarak değiştirin Ton kaydırırken bunu sesinizin en rahat olduğu ton aralığı içinde yapın, çok tiz ya da çok pes sesleri gırtlağınızı zorlayacak şekilde çıkartmayın

*Isınma 4: Dili Titretme:


Dili gevşetir ve nefes ile sesin birbiriyle olan bağlantısını sağlar Dilinizin ucunu üst ön dişlerinizin hemen arkasına yerleştirin Diliniz bu pozisyondayken dışarıya doğru kuvvetlice sesi vererek ?rrr? sesiyle dil ucunuzun titremesini sağlayın Ses tonunuzu değiştirmeden sabit tutun ve nefes akımının sürekliliğini sağlayın Daha sonra aynı uygulamayı yaparken ses tonunuzu mırıldanırken olduğu gibi kalın tondan ince tona sonra tekrar kalın tona kaydırarak değiştirin Ton kaydırırken bunu sesinizin en rahat olduğu ton aralığı içinde yapın, çok tiz ya da çok pes sesleri gırtlağınızı zorlayacak şekilde çıkartmayın

*Isınma 5: İki Oktavlı Skala Çalışması:


Ses tellerinde maksimum düzeyde esnemeyi sağlar ?Mmiii? sesiyle en kalın sesinizden en ince sesinize doğru kayarak ses çıkartın Ses aralığınızın alt ve üst sınırlarını (en pes ve en tiz sesleri) zorlayacak şekilde çalışmayın ancak her denemede sesi daha fazla esneterek daha geniş bir ses aralığında uygulama yapmayı ve daha tiz seslere rahatça çıkabilmeyi hedefleyin Sonrasında ?iii? sesiyle en ince sesinizden en kalın sesinize doğru kayarak geri dönün Bu hareketi ?ooo? sesini kullanarak da uygulayabilirsiniz

*Isınma 6: Rüzgar Sesi:


Sesin rezonans bölgesine yani yüzün ön kısmına odaklanmasını ve ses tellerinin maksimum esnekliğini sağlar Dudaklarınızı sanki kamışla/pipetle birşey içiyormuşsunuz gibi öne doğru iyice büzerek uzatın, bu pozisyonda önce nefesi içeri çekin sonra nefesi verirken ?huuu? sesini çıkartın Rüzgar sesine benzer bir ses duyacaksınız İlk 2-3 sefer için ses tonunuzu sabit tutun, sonraki denemelerde ses tonunuzu değiştirerek kalından-inceye sonra tekrar kalına doğru kaydırarak çalışın

*Isınma-Soğuma 7: Mırıldanma:


Ses çıkartırken dudaklarda, dişlerde ve yüz kemiklerinde oluşan öne odaklı titreşimleri ortaya çıkartır Dudaklar gevşek ancak kapalı, çene tamamen gevşek ve çene kemikleri aralık pozisyondayken dışarıya doğru burundan nefes vererek ?hmmm? sesini çıkartın İlk 2-3 sefer için ses tonunuzu sabit tutun, sonraki denemelerde ses tonunuzu değiştirerek inceden kalına doğru iç geçirir gibi kaydırarak çalışın Bu şekilde hafifçe mırıldanıp sesi yüzün ön kısmına odaklayarak yapacağınız ses hareketi sesiniz ve ses kaslarınız için mükemmel bir soğutma eğzersizidir Yoğun konuşma ve şarkı söyleme sonrasında bu egzersizi kullanarak mutlaka sesinizi soğutun Bu ses oluştuğu sırada burun ve dudak bölgelerinde hafif bir titreşim ve bir gıdıklanma oluştuğunu hissetmelisiniz

*Isınma 8: Sesin Soğutulması:


Yoğun konuşma ve şarkı söyleme sonrasında sesinizi soğutmayı asla unutmayın Hafifçe mırıldanıp sesi yüzün ön kısmına odaklayarak yapacağınız ses hareketi sesiniz ve ses kaslarınız için mükemmel bir soğutma eğzersizidir?Hmmm? sesini çıkartarak kalından-inceye sonra tekrar kalına doğru ses tonunuzu kaydırarak sırada burun ve dudak bölgelerinde hafif bir titreşim ve bir gıdıklanma oluştuğunu hissetmelisiniz


Kişisel bir ses egzersiz programının oluşturulabilmesi için ses uzmanınızla (Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti) görüşün Eğer sesinizde değişiklik veya yorgunluk oluştuğunu hissediyorsanız en kısa zamanda bir Kulak-Burun-Boğaz Hekimi ile görüşün