Sincan Uygur Özerk Bölgesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-26-2012

Sincan Uygur Özerk Bölgesi Coğrafyası - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Nerededir - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Hakkında - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Nüfusu

Sincan Uygur Özerk Bölgesi

Çince : 新疆维吾尔自治区
Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū

Kısaltmalar: (pinyin: )

Adın kökeni 新 xīn – yeni
疆 jiāng – bölge
"yeni bölge"
İdari birim türü Özerk Bölge
Başkenti

(ve en büyük şehri) Urumçi
ÇKP Komitesi Sekreteri Zhang Chunxian
Vali Nur Bekri
Yüzölçümü 1660001 km² (1)
Nüfusu (2009)

- Nüfus yoğunluğu 21

590

000 (24

)

11

8 kişi/km2 (29

)
GSYİH (2009)

- kişi başına CNY 427

4 milyar (25

)

CNY 19

798 (21

)
İGE (2008) 0774 (orta) (21)
Başlıca etnik gruplar Uygur – 45%
Çinli – 41% Kazak – 7% Hui – 5% Kırgız – 09% Moğol – 08% Dongxiang – 03% Pamir – 02% Şibe – 02%

İl düzeyi 14
İlçe düzeyi 99
Belde düzeyi† 1005
ISO 3166-2 CN-
Resmî websitesi
http://www

xinjiang

gov

cn (Çince) (Çince)

[b]Sincan Uygur Özerk Bölgesi, (Çince: 新疆维吾尔自治区/新疆維吾爾自治區, pinyin: Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū; Uygurca:شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni), Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içerisindeki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Doğu Türkistan olarak da adlandırılır

Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur

1

828

418 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin en geniş idari bölgesidir

Başkenti Urumçi, resmi dilleri Uygurca ve Standart Çince'dir

[kaynak belirtilmeli]Mançuların kurduğu Qing Hanedanı Qianlong (Çince: 乾隆帝, pinyin: Qiánlóngdì, Wade-Giles: Ch'ien-Lung-Ti, Moğolca: Tengeriin Tetgesen Khaan) döneminde Yeni Topraklar anlamına gelen "Shinkyang (Xinjiang)" (Mançu dilinde "Ice Jecen") adı verilmiştir

Ancak bu isim kimi zaman eleştirilmekte, Doğu Türkistan ya da Çin Türkistan'ı gibi isimlerin kullanılması savunulmaktadır

[kaynak belirtilmeli] Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti ise bu tür isimlerin kullanılmasını ayrılıkçılık veya Pan-Türkizm olarak nitelemektedir

Bu bölgede Uygurlardan başka Kazak ve Kırgız gibi Türkî topluluklar da vardır

Zaten 20

yüzyılda Türkiyeye göç etmiş Orta Asya Türk halklarının da çoğu Çin esaretinden kaçmıştır

Bu bölge Doğu Türkistan olarak adlandırılır ve Türklerin anavatının hemen

Tarih

Hiung-nu Han Hanedanı Çatışması

Çin’in Han Hanedanı (MÖ 206 – MS 220) döneminde bölge merkezi Moğolistan steplerinde bulunan Hiung-nuların hakimiyeti altında bulunmaktaydı MÖ 2 yüzyılda Çin bölgedeki yerel devletlerle Hiung-nu karşı ittifak oluşturmak amacıyla ilk defa Zhang Qian adında bir elçiyi batıya göndermiştir Bundan sonra bölgenin hakimiyeti için Han Hanedanı ve Hiung-nu'lar arasında başlayan uzun mücadele Çin'in lehine sonuçlandı MÖ 60 yılında Han Hanedanı bugünkü Bayin'gholin Moğol Özerk İli yakınlarındaki Vuley’de (乌垒/烏壘) kurulan Batı bölgeleri genel valiliği'ne (西域都护府/西域都護府) bağlanarak Çin himayesine girmiştir; Çin buradan başlayarak batıdaki Pamir Dağlarına kadar uzanan bölgeyi kontrolü altında tutmaktaydı

Çin’de Wang Mang (王蒙) karışıklıklarının yaşandığı dönemde Vilayette isyanlar başgösterdi ve MS 13 yılında bu bölge tekrar Hun hakimiyetine döndü Daha sonra bölgeye defalarca sefer düzenleyen Han Hanedanı 74-76, 91-107 yılları arasında, ve 123’ten sonra vilayet yönetimini tekrar kurdu Han Hanedanı’nın devrilmesinin ardından Batı bölgeleri genel valiliği Vey Hanedanı (265’e kadar) ve Batı Jin Hanedanı (265’ten sonra) tarafından devam ettirildi

4

– 6

yüzyıllar arası

4 yüzyıldan başlayarak kuzeyden gelen göçebe akınlarına maruz kalan Batı Jin Hanedanı yıkılınca Kuzeybatı Çin’de Beş Barbar Onaltı Krallık denilen dönemde Han Çinlisi olmayan halklar tarafından çeşitli krallıklar kuruldu Bunlardan Qian Liang, Qian Qin, Hou Liang ve Batı Liang, Batı bölgeleri genel valilği egemenliği altına almaya çalıştı Sonunda Kuzey Çin’i egemenliği altında birleştiren Kuzey Vey Hanedanı bugünkü Doğu Türkistan’ın güneydoğusunu hakimiyeti altına aldı Batı bölgeleri ise Shule, Yutian, Guizi ve Qiemo gibi yerel devletlerin elinde kalmıştı; buna karşılık Turpan çevresindeki orta bölgeler Kansu merkezli Kuzey Liang krallığının ardılı olan Gaochang’ın kontrolu altındaydı

Sincan Uygur Özerk Bölgesi Başkenti Urumçi

Doğu Türkistan'da Diller

Hotan'da bir Uygur kız çocuğu

Göktürk Kağanlığı

5 yüzyılın sonlarına doğru bölgeye giren Tuyuhun ve Rouran boyları bu bölgedeki Çin egemenliğine son verdi 6 yüzyılda Rouran hakimiyeti altındaki Altay bölgesinde Göktürkler tarih sahnesine çıktı 1 yüzyıl içerisinde Rouranları yenerek nüfuzu batıda Aral Denizi, doğuda Baykal Gölünü aşan ve tüm Orta Asya’yı kapsayan geniş bir Göktürk İmparatorluğu kurdular Kağanlığı 583'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı; bu bölge Batı Göktürk Kağanlığı'nın egemenliğinde kaldı 609 yılında Çin'in Sui Hanedanı Tuyuhunları yenerek güneydoğu Doğu Türkistan'ı ele geçirdi

Tang Hanedanı ve Hanlıklar

Çin’de 618 yılında kurulan Tang Hanedanı bölgede hızlı bir yayılma göstermiştir 620'ler ve 630'lardan başlayarak Göktürkler üzerinde baskısını arttıran Tang Çin’i 657’de Batı Göktürk Kağanlığı’nın yıkılmasına yol açmıştır Bu dönemde Anxi genel valiliği'ne (安西都护府/安西都護府; "huzurlu + batı şehir + koruma + merkez") bağlanmıştı Ancak bu vilayet Tang Hanedanının sonuna kadar varlığını sürdürememiştir 8 yüzyıldaki Anshi İsyanı döneminde, Tibet Tang Hanedanı'nın bu bölgeden Yunnan’a kadar olan geniş bir bölümünü ele geçirmişti Bundan sonra Doğu Türkistan’ın güneyi Tibet’in kontrolüne girerken, bölgenin kuzey kısımı Uygur Kağanlığı’nın hakimiyetine girdi

9 yüzyılın ortalarında Tibet ve Uygur Kağanlığı zayıflamaya başladı Çeşitli Türk boylarının oluşturduğu Karahanlılar 10 ve 11 yüzyıllarda Batı Xinjiang’ın kontrolünü ele geçirdi Bu arada 840’da Uygur Kağanlığı'nın Kırgızlar tarafından parçalanmasından sonra kimi Uygur boyları bugünkü Turfan ve Urumçi çevresine yerleşir Burada kurulan Uygur devleti kimi zaman çeşitli devletlerin himayesine girse de 13 yüzyıla kadar Doğu Türkistan’ın doğusuna hükmetmiştir Kimi araştırmacılar Karahanlılar ve Uygurların arasındaki benzerliklere değinmektedirUygurlarda islam dinini seçerek doğuda yaşayan halkların dinlerine girmediler çünkü onların dinlerini seçerlerse kendi öz benliklerini yitireceklerini biliyorlardıkendisi gibi Türk olan bu Karahanlılara uymuşlardır

1132'de, Mançurya’daki Kitan’nın ardılları Kuzey Çin'deki Jurchen'lerin baskısından kaçarak bu bölgeye girmiştir Burada Karahıtay Hanlığı’nı kurarak Tarım Havzasının büyük bölümünü 13 yüzyıla kadar hakimiyetleri altında tutmuşlardır

Moğol Dönemi [değiştir]

Moğolistan’ın hakimiyeti altında birleştiren Cengiz Han batıya doğru ilerlemeye başladığında Uygur devleti 1209’da Moğollara ittifak teklif eder Cengiz Han’a vergi ve asker vermeyi öneren Uygurlar, buna karşılık Turfan - Urumçi bölgesinin egemenliğini elinde tutmayı başarır 1218'de Cengiz Han Kara Hıtay devletini yıkar Kara Hıtay'ın İslamiyete karşı baskıcı tutumları nedeniyle Cengiz Han Kaşgar bölgesinde bir kurtarıcı olarak karşılanır

Cengiz Han’dan sonra Moğol İmparatorluğu oğulları arasında paylaşılır Bu bölge ise Çağatay Hanlığı’nın payına düşmüştür Ancak Moğolistan ve Çin'deki Yuan Hanedanı diğer Moğol Hanlıkları burada hak iddia eder 15 yüzyılda Çağatay Hanlığı parçalanır; Gulca, Yarkand ve Turfan'da hükûmdarlık kurulur

17 yüzyılda Cungarlar (Oyratlar, Kalmıklar) bölgede bir İmparatorluk kurar Bunlardan Kalmıklar egemenliklerini Çin Seddinden Don Nehrine, Himalayalar’dan Sibirya’ya kadar genişletir

Mançu İmparatorluğu

Çin’de Mançular tarafından kurulan Qing Hanedanı 18 yüzyılın ortalarında bölgenin hakimiyetini Cungarlar’ın elinden alır Qing Hanedanı Tarım Havzası ve Çungarya bölgesinde kendine bağlı küçük hanlıklar oluşturmak ister Ancak 1758-1759 yıllarında çıkan isyanlar üzerine bu planını değiştirerek direk merkeze bağlı bir askeri yönetim kurar İki bölge birleştirilerek Gulca’daki İli Generali'nin yönetimine verilir

Dungan İsyanı

19 yüzyılın ortalarında Rus Çarlığı Çin’in kuzey bölgelerine baskısını arttırır Afyon Savaşı, Taiping İsyanı gibi karışıklıkların içinde bulunan Çin’in uç karakollardaki etkinliği büyük ölçüde kısıtlanmıştır 1864’te Doğu Türkistan’da Çinli Müslümanların (Huiler) ve Uygurların başlattığı geniş çaplı isyanlar bölgede Çin egemenliğinin kalkmasına neden olur

Kaşgar Emirliği

1865’da komşu Hokand Hanlığından Yakub Beg Kaşgar’a girer ve ardından gelen altı yıl boyunca neredeyse tüm Doğu Türkistanı’ı ele geçirir Ancak 1871’de kargaşadan yararlanan Ruslar Gulca dahil olmak üzere zengin İli nehri vadisini işgal eder Qing Hanedanı generali Zuo Zongtang 1875-1877 arasında bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirerek Yakub Beg'in hakimiyetine son verir

Sincan Eyaleti

1881’de diplomatik çabalarla Gulca bölgesini geri alınır 1884’te Qing Hanedanı Sincan Eyaleti'ni (新疆省) kurarak burayı Çin idari sistemine bağlar

Qing Hanedanının Ardından

1912’de Çing Hanedanının yerini Çin Cumhuriyeti alır Sincan’daki Qing valisi Yuan Dahua kaçarak yerini Yang Zengxin (杨增新/楊增新)'e bırakır Sincan’ın Çin Cumhuriyetine devrini gerçekleştiren Yang Zengxin 1928'daki ölümüne kadar bölgenin valisi olarak kalır

Kök Bayrak Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nde kullanılan bayrak, günümüzde Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin sembolü olarak kullanılmaktadır Kullanımı Çin'de yasaklanmıştır

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti

1930’larda patlak veren isyanlar 1933’de Kaşgar’da Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti)'nin ilanıyla sonuçlanır Kısa süreli Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nin ardından Çinli bir savaşbeyi olan Sheng Shicai (盛世才) Doğu Türkistan’ın kontrolünü ele geçirir

Doğu Türkistan Cumhuriyeti

1944-1949 arasında Sincan’ın kuzeyinde bugünkü İli Kazak Özerk Bölgesi'nde Sovyetler Birliğinin desteğiyle İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti kurulur Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1949’da Halk Kurtuluş Ordusu’nun Sincan’a girmesiyle birlikte sona erer

1954'de kurulan Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu bölgenin Hanlaştırmasına yardımcı olmaktadır 1 Ekim 1955'te Sincan Eyalet statüsünden çıkarılarak Özerk Bölge olarak ilan edilir

Süregelen Gerginlikler

[b]Çin Halk Cumhuriyeti’nin Doğu Türkistan politikaları çeşitli çevreler tarafından eleştirilmektedir

Uluslararası İnsan Hakları örgütleri ve bağımsızlık taraftarları Çin Halk Cumhuriyeti’nin bölgedeki Han Çinlisi olmayan kültürleri baskı altında tutuyor olmasını eleştirirler

Buna karşılık Sincan’da yaşayan birçok Han Çinlisi yerli etnik grupların kayrıldığı, kendilerine karşı ayrımcılık yapılmakta olduğunu söyler

1949’dan beri bölgede birçok defa etnik çatışmalar meydana gelmiştir

Ayrıca Çin'in Lop Nur gölü (Lop-Nur nükleer test alanı) civarlarında nükleer denemeler yaptığı söylenmektedir

1990’ların sonundan 2008 başına kadar olan dönemde durum göreceli olarak sakin olmuştur

2008 yılı Mart ayında Doğu Türkistan'daki Müslümanlar ve Tibet'teki Budistler, Ağustos ayında Pekin'de yapılacak 2008 Yaz Olimpiyatları dolayısıyla, kendilerinin Çin işgali altında olduklarını çeşitli eylemlerle Dünya halklarına hatırlatmaya başlamışlardır

Coğrafya ve jeoloji

Sincan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin en büyük idari bölgesidir; Çin’in toplam yüzölçümünün altıda birinden fazlasını kaplar Bölge Tianshan Dağları (Tanrı Dağları) tarafından iki havzaya bölünmüştür: Çungarya Havzası ve Tarım Havzası Sincan’ın (aynı zamanda Çin’in) en alçak noktası deniz seviyesinin altında 155 metredir En yüksek noktası ise, 8611 metre ile Keşmir sınırında yer almaktadır

Önemli nehirler

İli Nehri
Tarım Nehri

07-26-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Sincan Uygur Özerk Bölgesi Sincan Uygur Özerk Bölgesi Coğrafyası - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Nerededir - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Hakkında - Sincan Uygur Özerk Bölgesi Nüfusu Sincan Uygur Özerk Bölgesi Çince : 新疆维吾尔自治区 Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū Kısaltmalar: (pinyin: ) Adın kökeni 新 xīn – yeni 疆 jiāng – bölge "yeni bölge" İdari birim türü Özerk Bölge Başkenti (ve en büyük şehri) Urumçi ÇKP Komitesi Sekreteri Zhang Chunxian Vali Nur Bekri Yüzölçümü 1660001 km² (1) Nüfusu (2009) - Nüfus yoğunluğu 21590000 (24) 118 kişi/km2 (29) GSYİH (2009) - kişi başına CNY 4274 milyar (25) CNY 19798 (21) İGE (2008) 0774 (orta) (21) Başlıca etnik gruplar Uygur – 45% Çinli – 41% Kazak – 7% Hui – 5% Kırgız – 09% Moğol – 08% Dongxiang – 03% Pamir – 02% Şibe – 02% İl düzeyi 14 İlçe düzeyi 99 Belde düzeyi† 1005 ISO 3166-2 CN- Resmî websitesi http://wwwxinjianggovcn (Çince) (Çince) [b]Sincan Uygur Özerk Bölgesi, (Çince: 新疆维吾尔自治区/新疆維吾爾自治區, pinyin: Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū; Uygurca:شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni), Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içerisindeki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Doğu Türkistan olarak da adlandırılır Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur 1828418 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin en geniş idari bölgesidir Başkenti Urumçi, resmi dilleri Uygurca ve Standart Çince'dir[kaynak belirtilmeli]Mançuların kurduğu Qing Hanedanı Qianlong (Çince: 乾隆帝, pinyin: Qiánlóngdì, Wade-Giles: Ch'ien-Lung-Ti, Moğolca: Tengeriin Tetgesen Khaan) döneminde Yeni Topraklar anlamına gelen "Shinkyang (Xinjiang)" (Mançu dilinde "Ice Jecen") adı verilmiştir Ancak bu isim kimi zaman eleştirilmekte, Doğu Türkistan ya da Çin Türkistan'ı gibi isimlerin kullanılması savunulmaktadır[kaynak belirtilmeli] Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti ise bu tür isimlerin kullanılmasını ayrılıkçılık veya Pan-Türkizm olarak nitelemektedir Bu bölgede Uygurlardan başka Kazak ve Kırgız gibi Türkî topluluklar da vardır Zaten 20 yüzyılda Türkiyeye göç etmiş Orta Asya Türk halklarının da çoğu Çin esaretinden kaçmıştır Bu bölge Doğu Türkistan olarak adlandırılır ve Türklerin anavatının hemen Tarih Hiung-nu Han Hanedanı Çatışması Çin’in Han Hanedanı (MÖ 206 – MS 220) döneminde bölge merkezi Moğolistan steplerinde bulunan Hiung-nuların hakimiyeti altında bulunmaktaydı MÖ 2 yüzyılda Çin bölgedeki yerel devletlerle Hiung-nu karşı ittifak oluşturmak amacıyla ilk defa Zhang Qian adında bir elçiyi batıya göndermiştir Bundan sonra bölgenin hakimiyeti için Han Hanedanı ve Hiung-nu'lar arasında başlayan uzun mücadele Çin'in lehine sonuçlandı MÖ 60 yılında Han Hanedanı bugünkü Bayin'gholin Moğol Özerk İli yakınlarındaki Vuley’de (乌垒/烏壘) kurulan Batı bölgeleri genel valiliği'ne (西域都护府/西域都護府) bağlanarak Çin himayesine girmiştir; Çin buradan başlayarak batıdaki Pamir Dağlarına kadar uzanan bölgeyi kontrolü altında tutmaktaydı Çin’de Wang Mang (王蒙) karışıklıklarının yaşandığı dönemde Vilayette isyanlar başgösterdi ve MS 13 yılında bu bölge tekrar Hun hakimiyetine döndü Daha sonra bölgeye defalarca sefer düzenleyen Han Hanedanı 74-76, 91-107 yılları arasında, ve 123’ten sonra vilayet yönetimini tekrar kurdu Han Hanedanı’nın devrilmesinin ardından Batı bölgeleri genel valiliği Vey Hanedanı (265’e kadar) ve Batı Jin Hanedanı (265’ten sonra) tarafından devam ettirildi 4 – 6 yüzyıllar arası 4 yüzyıldan başlayarak kuzeyden gelen göçebe akınlarına maruz kalan Batı Jin Hanedanı yıkılınca Kuzeybatı Çin’de Beş Barbar Onaltı Krallık denilen dönemde Han Çinlisi olmayan halklar tarafından çeşitli krallıklar kuruldu Bunlardan Qian Liang, Qian Qin, Hou Liang ve Batı Liang, Batı bölgeleri genel valilği egemenliği altına almaya çalıştı Sonunda Kuzey Çin’i egemenliği altında birleştiren Kuzey Vey Hanedanı bugünkü Doğu Türkistan’ın güneydoğusunu hakimiyeti altına aldı Batı bölgeleri ise Shule, Yutian, Guizi ve Qiemo gibi yerel devletlerin elinde kalmıştı; buna karşılık Turpan çevresindeki orta bölgeler Kansu merkezli Kuzey Liang krallığının ardılı olan Gaochang’ın kontrolu altındaydı Sincan Uygur Özerk Bölgesi Başkenti Urumçi Doğu Türkistan'da Diller Hotan'da bir Uygur kız çocuğu Göktürk Kağanlığı 5 yüzyılın sonlarına doğru bölgeye giren Tuyuhun ve Rouran boyları bu bölgedeki Çin egemenliğine son verdi 6 yüzyılda Rouran hakimiyeti altındaki Altay bölgesinde Göktürkler tarih sahnesine çıktı 1 yüzyıl içerisinde Rouranları yenerek nüfuzu batıda Aral Denizi, doğuda Baykal Gölünü aşan ve tüm Orta Asya’yı kapsayan geniş bir Göktürk İmparatorluğu kurdular Kağanlığı 583'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı; bu bölge Batı Göktürk Kağanlığı'nın egemenliğinde kaldı 609 yılında Çin'in Sui Hanedanı Tuyuhunları yenerek güneydoğu Doğu Türkistan'ı ele geçirdi Tang Hanedanı ve Hanlıklar Çin’de 618 yılında kurulan Tang Hanedanı bölgede hızlı bir yayılma göstermiştir 620'ler ve 630'lardan başlayarak Göktürkler üzerinde baskısını arttıran Tang Çin’i 657’de Batı Göktürk Kağanlığı’nın yıkılmasına yol açmıştır Bu dönemde Anxi genel valiliği'ne (安西都护府/安西都護府; "huzurlu + batı şehir + koruma + merkez") bağlanmıştı Ancak bu vilayet Tang Hanedanının sonuna kadar varlığını sürdürememiştir 8 yüzyıldaki Anshi İsyanı döneminde, Tibet Tang Hanedanı'nın bu bölgeden Yunnan’a kadar olan geniş bir bölümünü ele geçirmişti Bundan sonra Doğu Türkistan’ın güneyi Tibet’in kontrolüne girerken, bölgenin kuzey kısımı Uygur Kağanlığı’nın hakimiyetine girdi 9 yüzyılın ortalarında Tibet ve Uygur Kağanlığı zayıflamaya başladı Çeşitli Türk boylarının oluşturduğu Karahanlılar 10 ve 11 yüzyıllarda Batı Xinjiang’ın kontrolünü ele geçirdi Bu arada 840’da Uygur Kağanlığı'nın Kırgızlar tarafından parçalanmasından sonra kimi Uygur boyları bugünkü Turfan ve Urumçi çevresine yerleşir Burada kurulan Uygur devleti kimi zaman çeşitli devletlerin himayesine girse de 13 yüzyıla kadar Doğu Türkistan’ın doğusuna hükmetmiştir Kimi araştırmacılar Karahanlılar ve Uygurların arasındaki benzerliklere değinmektedirUygurlarda islam dinini seçerek doğuda yaşayan halkların dinlerine girmediler çünkü onların dinlerini seçerlerse kendi öz benliklerini yitireceklerini biliyorlardıkendisi gibi Türk olan bu Karahanlılara uymuşlardır 1132'de, Mançurya’daki Kitan’nın ardılları Kuzey Çin'deki Jurchen'lerin baskısından kaçarak bu bölgeye girmiştir Burada Karahıtay Hanlığı’nı kurarak Tarım Havzasının büyük bölümünü 13 yüzyıla kadar hakimiyetleri altında tutmuşlardır Moğol Dönemi [değiştir] Moğolistan’ın hakimiyeti altında birleştiren Cengiz Han batıya doğru ilerlemeye başladığında Uygur devleti 1209’da Moğollara ittifak teklif eder Cengiz Han’a vergi ve asker vermeyi öneren Uygurlar, buna karşılık Turfan - Urumçi bölgesinin egemenliğini elinde tutmayı başarır 1218'de Cengiz Han Kara Hıtay devletini yıkar Kara Hıtay'ın İslamiyete karşı baskıcı tutumları nedeniyle Cengiz Han Kaşgar bölgesinde bir kurtarıcı olarak karşılanır Cengiz Han’dan sonra Moğol İmparatorluğu oğulları arasında paylaşılır Bu bölge ise Çağatay Hanlığı’nın payına düşmüştür Ancak Moğolistan ve Çin'deki Yuan Hanedanı diğer Moğol Hanlıkları burada hak iddia eder 15 yüzyılda Çağatay Hanlığı parçalanır; Gulca, Yarkand ve Turfan'da hükûmdarlık kurulur 17 yüzyılda Cungarlar (Oyratlar, Kalmıklar) bölgede bir İmparatorluk kurar Bunlardan Kalmıklar egemenliklerini Çin Seddinden Don Nehrine, Himalayalar’dan Sibirya’ya kadar genişletir Mançu İmparatorluğu Çin’de Mançular tarafından kurulan Qing Hanedanı 18 yüzyılın ortalarında bölgenin hakimiyetini Cungarlar’ın elinden alır Qing Hanedanı Tarım Havzası ve Çungarya bölgesinde kendine bağlı küçük hanlıklar oluşturmak ister Ancak 1758-1759 yıllarında çıkan isyanlar üzerine bu planını değiştirerek direk merkeze bağlı bir askeri yönetim kurar İki bölge birleştirilerek Gulca’daki İli Generali'nin yönetimine verilir Dungan İsyanı 19 yüzyılın ortalarında Rus Çarlığı Çin’in kuzey bölgelerine baskısını arttırır Afyon Savaşı, Taiping İsyanı gibi karışıklıkların içinde bulunan Çin’in uç karakollardaki etkinliği büyük ölçüde kısıtlanmıştır 1864’te Doğu Türkistan’da Çinli Müslümanların (Huiler) ve Uygurların başlattığı geniş çaplı isyanlar bölgede Çin egemenliğinin kalkmasına neden olur Kaşgar Emirliği 1865’da komşu Hokand Hanlığından Yakub Beg Kaşgar’a girer ve ardından gelen altı yıl boyunca neredeyse tüm Doğu Türkistanı’ı ele geçirir Ancak 1871’de kargaşadan yararlanan Ruslar Gulca dahil olmak üzere zengin İli nehri vadisini işgal eder Qing Hanedanı generali Zuo Zongtang 1875-1877 arasında bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirerek Yakub Beg'in hakimiyetine son verir Sincan Eyaleti 1881’de diplomatik çabalarla Gulca bölgesini geri alınır 1884’te Qing Hanedanı Sincan Eyaleti'ni (新疆省) kurarak burayı Çin idari sistemine bağlar Qing Hanedanının Ardından 1912’de Çing Hanedanının yerini Çin Cumhuriyeti alır Sincan’daki Qing valisi Yuan Dahua kaçarak yerini Yang Zengxin (杨增新/楊增新)'e bırakır Sincan’ın Çin Cumhuriyetine devrini gerçekleştiren Yang Zengxin 1928'daki ölümüne kadar bölgenin valisi olarak kalır Kök Bayrak Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nde kullanılan bayrak, günümüzde Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin sembolü olarak kullanılmaktadır Kullanımı Çin'de yasaklanmıştır Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti 1930’larda patlak veren isyanlar 1933’de Kaşgar’da Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti)'nin ilanıyla sonuçlanır Kısa süreli Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nin ardından Çinli bir savaşbeyi olan Sheng Shicai (盛世才) Doğu Türkistan’ın kontrolünü ele geçirir Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1944-1949 arasında Sincan’ın kuzeyinde bugünkü İli Kazak Özerk Bölgesi'nde Sovyetler Birliğinin desteğiyle İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti kurulur Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1949’da Halk Kurtuluş Ordusu’nun Sincan’a girmesiyle birlikte sona erer 1954'de kurulan Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu bölgenin Hanlaştırmasına yardımcı olmaktadır 1 Ekim 1955'te Sincan Eyalet statüsünden çıkarılarak Özerk Bölge olarak ilan edilir Süregelen Gerginlikler [b]Çin Halk Cumhuriyeti’nin Doğu Türkistan politikaları çeşitli çevreler tarafından eleştirilmektedir Uluslararası İnsan Hakları örgütleri ve bağımsızlık taraftarları Çin Halk Cumhuriyeti’nin bölgedeki Han Çinlisi olmayan kültürleri baskı altında tutuyor olmasını eleştirirler Buna karşılık Sincan’da yaşayan birçok Han Çinlisi yerli etnik grupların kayrıldığı, kendilerine karşı ayrımcılık yapılmakta olduğunu söyler 1949’dan beri bölgede birçok defa etnik çatışmalar meydana gelmiştir Ayrıca Çin'in Lop Nur gölü (Lop-Nur nükleer test alanı) civarlarında nükleer denemeler yaptığı söylenmektedir 1990’ların sonundan 2008 başına kadar olan dönemde durum göreceli olarak sakin olmuştur 2008 yılı Mart ayında Doğu Türkistan'daki Müslümanlar ve Tibet'teki Budistler, Ağustos ayında Pekin'de yapılacak 2008 Yaz Olimpiyatları dolayısıyla, kendilerinin Çin işgali altında olduklarını çeşitli eylemlerle Dünya halklarına hatırlatmaya başlamışlardır Coğrafya ve jeoloji Sincan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin en büyük idari bölgesidir; Çin’in toplam yüzölçümünün altıda birinden fazlasını kaplar Bölge Tianshan Dağları (Tanrı Dağları) tarafından iki havzaya bölünmüştür: Çungarya Havzası ve Tarım Havzası Sincan’ın (aynı zamanda Çin’in) en alçak noktası deniz seviyesinin altında 155 metredir En yüksek noktası ise, 8611 metre ile Keşmir sınırında yer almaktadır Önemli nehirler İli Nehri Tarım Nehri