Saf Üretme Ve Yetiştirme Ortamları

Kompost ve çürümüş yaprak toprağı - Yosun ve diğer bataklık bitkilerin Yetişme Ortamı - Saf Üretme ve Yetiştirme Ortamları



Toprak: Üretme ortamında daha az ölçüde kullanılmakla beraber, yetiştirme ortamının esas yapısını toprak oluşturur Toprağı oluşturan iri taneler onun iske letini meydana getirmekte, kolloidal kısmı ise bitkiler tarafından absorbe edilen besin maddelerini depo etmektedir Toprağın organik kısmı bir taraftan humus, çürüntü materyali gibi su ve besin maddelerinin tutulmasına yardım ederken, canlı organizmalardan olan kısmı ile de mikroorganizma faaliyeti yoluyla bitkile rin beslenmesinde etkili olur Toprak, toprak derslerinde geniş olarak okunduğu şekilde karışımdaki oranlarına göre kum, balçıklı kum, kumlu balçık, balçık, killi balçık, kil vb toprak türlerini oluşturur Biz bunları kaba, orta, ince tekstürlü top raklar olarak da daha basit şekilde ayırabiliriz Bunlar bitkilerin beslenmesi, ha valanması veya drenaj sorunları bakımından da ayrı ayrı özellikler taşırlar Bu konuda edindiğiniz bilgilerin bitki üretme ve yetiştirme ortamlarında toprağı kul lanırken büyük ölçüde değerlendirilmesi gerekir Bu itibarla biz karışımları (harçları) verilen balçık, kumlu veya killi toprak gibi genel değimleri kullanmak la yetineceğiz Bazı hortikültür kitaplarında da organik materyalce zengin, hava lanması ve su tutma kabiliyeti normal olan balçık toprakları "bahçe toprağı" ola rak adlandırılmaktadır Ayrıca bazı soğan ve yumrulu süs bitkilerinin bilhassa ka ranfil yetiştiriciliğinde adı geçen ağır ve sert bir toprak türü olarak "üzerinde ça yır yetişen killi toprak" gibi değimler de kullanılmaktadır

Kum: Esas materyali silis olan kuvars kumu, genellikle üretme ortamlarında kullanılmaktadır Bu konuda ülkemizde iri taneli olan (2 mm civarında çaplara sahip) dere kumu kaba değimiyle sıvacılıkta kullanılan tuz ve organik madde içer meyen kum en çok kullanılan bir ortamdır Buna karşılık Davidson, ti ve arka daşları kaplarda 005-10 mm irilikte kum kullanılması önerilmektedir29

29 Bkz s 20, Dipnot 5


Perlit: Topraktan çıkarılan bu volkanik menşeli materyal, fırınlarda ısıtılarak suyunu patlayarak buharlaştırır Geriye de küçük süngerimsi yapıda patlamış kü çük mısır taneleri gibi beyaz renkte bir ortam materyali ortaya çıkar Perlit çok hafiftir (40-65 g/lt), sterildir ve pH'ı normaldir Su tutar ve toprağın gayet iyi ha valanmasını sağlayarak köklenmede çok yardımcı olur

Vermülit: Hafif, nötr tabiatta, su tutma gücü yüksek bir mineraldir Perlit gi bi elde edilir, o da perlit gibi süngerimsi yapıdadır Ancak ülkemizde çıkan perlit vermülitten beklenen hizmetleri karşılar Bu ortam materyali tek başına kullanı lırsa kök gelişimi çok zayıf olur Turba veya kum ile ilerde verilecek oranlarda ka-rıştınlabilir

Turba (Torf): Yosun ve diğer bataklık bitkilerinin su altında kalmış, çürümüş ve kalın yataklar meydana getirmiş oluşumlardır Besin maddelerince fakirdir, asit reaksiyonludur (35-45 pH), çok geçirgen ve gevşek yapıdadır, su tutma ka pasitesi çok yüksektir Kahverenginden siyaha kadar değişen kısmen lifli, topak halinde veya taneli bir yapıdadır Süs bitkileri ve salon bitkileri yetiştiriciliğinde çok kıymetli bir materyaldir Bu ortamda çelikler veya bitkiler çok iyi köklenme ve gelişme sağlar Turba veya torf kuzey memleketlerinde turbiyer denilen derin likleri 2-3 m'yi aşan turba sahalarında birkaç m3'lük sabun gibi kalıplar halinde kesilerek kalıp şeklinde veya öğütülmüş olarak ihraç edilmektedir Türkiye 'de de henüz yeterince olgunlaşmamış olmakla beraber bir ölçüde Abant, Kayseri çev resi, Bolu-Yeniçağ (Reşadiya gölü) ve Giresun çevresinde de rastlanmaktadır Ül kemizde büyük çimento torbaları cesametinde torbalarla piyasada satılmaktadır

Sfagnum yosunu: Sfagnum yosunlarının kurutulmuşu üretme ortamlarında kullanılmaktadır Sterildir, hafiftir ve su tutma kabiliyeti çok yüksektir Kendi ağır lığının 10-20 katı su tutabilir Yosun, üretme materyali olarak kullanılmadan ev vel genellikle el veya makine ile şerit şeklinde küçük parçalara ayrılır Yosun için de bitkiler köklendirilirken bu ortamın besleyici karakteri olmadığından besin maddelerince takviyesi gerekir

Kompost ve çürümüş yaprak toprağı: Süs bitkileri yetiştiriciliğinde kullanı lan kompost besin değeri olan her türlü organik artıklardan (otlar, yapraklar, ib re, ahır gübresi, diğer bitkisel her türlü artık, çöpler vs) hazırlanabilir Özellik le bu konuda Sonbaharda dökülen yapraklar komposun en önemli kaynağını teş kil eder Bu taktirde kompost "çürümüş yaprak toprağı" adı altında çok geniş kul lanımı olan yalnız yapraktan meydana gelen bir ortam oluşturur Kompost, orta mın hem fiziki niteliklerini, havalanmasını, asiditesini ıslah eder ve hem de besin değerini yükseltir Zira iyi bir kompost yüksek oranda humus içerir Komposun yapılış şekli kısa olarak fidanlık faaliyetleri içersinde verilecektir Bir komposun

olgunlaştığı, organik artıklar tanınmayacak hale gelmesi ve gevşek bir yapı kaza narak gri-siyah bir renk almasıyla anlaşılır Bu olgunlaşma, kullanılan materya le göre 6 ay ile 3 sene sürebilir Bir kompostda gübre gibi bitkiyi yakma riski yok tur Kompost ve çürümüş yaprak toprağı hazırlamada, fazla tanen içeren Meşe yaprakları kullanılmamalıdır Buna karşılık Kayın ve Gürgen yaprakları bu konu da en iyi yaprak çürüntülerini oluşturur

Kestane toprağı: Kestane ağaçları altından, kök ve çevresinden, çürümüş kı sımlarından alınan bol humuslu topraktır Özellikle Açelya ve Kamelya gibi tak-sonları yetiştirmede ve çeliklerini köklendirmede çok etkindir

Funda toprağı: Erica, Calluna, Arbutus ve Cistus gibi çalımsı vejetasyonun çürümüş kısımları ve çevre toprağından oluşan bu materyal, besin maddelerince fakir, kumca zengin, geçirgen ve hafif bir topraktır

Parçalanmış veya öğütülmüş odun talaşı: Uzun yıllar fidancılar bu odun ürünlerini, fidan büyümesini engelleyen bazı toksit maddeler içeriyor diye kullan maya yanaşmamışlardır Fakat bugün bazı veriler ortaya koymuştur ki, destere to zu ve diğer odun artıklarında büyümeyi etkileyen toksik maddeler azdır Özellikle dinlendirilmiş destere toz talaşı fevkalade iyi bir karışımdır, hafiftir, iyi su tutar, iyi havalanma yeteneğine sahiptir Fazla miktarda azot ilavesini gerekli kalmaz, nispeten de sterildir Ancak torf kadar çürümeleri hızlı değildir Bununla beraber torfun yeterli ölçüde bulunmadığı memleketimizde onun boşluğunu büyük ölçüde doldurabilecek, temini kolay bir materyaldir

Parçalanmış ve öğütülmüş ağaç kabukları: Ağaç kabuklarının gelişmiş memleketlerde kaplı fidan üretiminde yeri çok büyüktür Ancak turbaya kıyasla su tutma kapasitesi daha küçük olmakla beraber havalanma kapasitesi daha yüksek tir pH değeri de elde edildiği türe göre değişir Genellikle iğne yapraklı ağaç tür lerinin kabuklan asit reaksiyonlu, yapraklı ağaç kabukları ise bir ölçüde alkalen reaksiyönludur Kabuklarda potasyum ve fosfor asidi miktarı yüksekçe olup kom post içinde kullanılması halinde içlerinde bitkilere zarar veren bazı maddeler da ha kolay etkisiz hale gelir Bu konuda sert ve yumuşak odunlu ağaç türlerinin ka buklarını ayrı ayrı değerlendirmeye tabi tutmalıdır

Sert odunlu ağaç kabuklarından yapılan kompostlar kaplı fidan üretiminde geniş şekilde kullanılmaktadır Hafiftirler, azot ilavesiyle çok iyi bir yetişme orta mı oluştururlar Kabuk eser elementleri içerdiği gibi esas elementleri de önemli ölçüde içerir Yalnız sert odunlu ağaçlar arasında meşe kabuğu içerdiği fazla ta nen dolayısıyle önerilmez Ancak genellikle bazı sert odunlu ağaçların içerdikle ri büyümeye zarar veren bazı toksik maddeler de asgari 30 günlük bir kompost halinde bekletme sonucunda bu zararlı maddelerden tamamen arınırlar Öğütme kalınlığı 1-3 mm arasında olması önerilir Ancak kabuk materyalinin % 35'inin 1 mm'den ince ve % 10'unun da iyi bir drenaj ve havalanma için 3 mm'den daha kalın materyal halinde karışıma katılması isabetli olur Kabuğun genel karışıma iştirak oranının % 20 olması uygundur Bu kabuklar yeterli ölçüde azot içerirler Taze halde sert odunlu ağaç kabuklarının reaksiyonu 52 pH'dır, bekletildikçe bu nispet yükselir Bekletme halinde sürfiir ve demirsülfat ilave edilerek pH ayarla nabilir Kalsiyum ve maynezyum ilavesine lüzum yoktur Kompost olarak bekleti lirken 1 m3'üne 12 kg triple süper fosfat karıştırmak isabetli olur

Yumuşak odunlu ağaç kabukları özellikle öğütülmüş çam kabukları, yalnız olarak veya ince kum, turba, perlit ile karıştırılarak kaplı fidan üretiminde geniş olarak kullanılmaktadır, iyi bir yetiştirme ortamıdır Bilhassa Orman gülleri, Açelya ve Kamelyaların yetiştirilmesinde kökler için asit bir ortam oluşturur pH'ı 3-4 'dir Kullanılmadan önce 2 yıl kadar bekletilmeleri tercih edilir Yakın yıl larda yapılan araştırmalar ortaya koymuştur ki çam kabuğu ortamına kireç ve sü per fosfat katmaya lüzum yoktur30 Zira kâfi derecede kalsiyum, fosfat ve maynez yum içerir Her tip kaplı fidanlarda pH'ı ayarlamak üzere kumla karışık olarak kullanılabilir

Saman da çok kolay ayrışabilen bir organik madde olarak karışımlarda de ğerlendirilebilir Ortamın havalanma kapasitesini yükseltir Azot bağlaması kuv vetlidir Ayrışma sırasında sıcaklık verir Küçük parçalar halinde ortama katkı maddesi olarak ilave edilebilir

Üretme ve yetiştirme ortamlarında gübre kullanımı

Seralarda çimlendirme ve çeliklerin köklendirilmesini amaçlayan üretme yastıklarında gübre kullanımı önem taşımaz Ancak yetiştirme yastıklarında ve kaplarında gelişmeye alınan süs bitkilerini, belirli zaman ve miktarlarda belirli gübre çeşitleri ile gübreleme gerekir Bu suretle süs bitkileri daha çabuk büyür, yaprak ve çiçekleri daha cazip, canlı bir görünüm kazanır, çeşitli hastalıklara kar şı da dirençleri artar Bu konuda bitki beslenmesi ve toprak verimliliği derslerin de gerekli temel bilgileri edinmiş bulunuyorsunuz Biz ilerde bu konuda sera ve fidanlıktaki uygulamaya yönelik kısa bazı uyanlarda bulunacağız Ancak burada şu kadarını belirtmek gerekir ki, bugün sera işletmeciliğinde gübreleme daha zi yade suda erimiş halde yağmurlama sistemiyle bitkilere verilmektedir Bu konu da modern seralarda, yetiştirilen türlere ve gelişme safhalarına göre hazırlanmış besin reçeteleri bilgisayara verilerek otomatik olarak ayarlanmakta ve bitkilere

30 Davidson, H ve arkadaştan: 1988 (Bkz s 20 Dipnot 5)

intikal ettirilmektedir Seralarda hormon kullanımı konusunda da üretme teknik leri verilirken yeterli bilgi verilecektir