İspanak Nedir - İspanak Yetiştiriciliği

ISPANAK YETİŞTİRİCİLİĞİ


Toprak İsteği: Tüm topraklarda başarıyla yetiştirilebilir Ancak toprağın asitli olması olumsuz yönde önemli ölçüde etki yapar Yayvan gelişen ve elle hasat edilen çeşitlerin killi topraklarda yetiştirilmemesi tercih edilmelidir Yüksek organik madde verim ve kaliteyi artırır


Başarılı bir ıspanak yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için toprak pH’sının 6,5-7,5 arasında olması gerekir


Toprak Hazırlığı: Ana ve ikinci ürün olarak yetiştiriciliği yaygındır Yaz ortalarında ve yaz sonlarında tohum ekilişi yapılan ıspanak üretiminde kuruya ekilip sonra sulanması uygulaması başarılı bir uygulama değildir Bu nedenle ekilecek tarlaya salma sulama yapılır ve toprağın tava gelmesi beklenir


Sürümden önce çiftlik gübresi toprağa serilir 20-25 cm derinliğinde sürüm yapılır Ticari gübreler sürümden sonra toprak yüzeye verilerek kazayağı ve diskaro ile toprağın 8-12 cm derinliğine karıştırılır Genel olarak dekara 10-12 azot, 8-10 fosfor ve topraktaki miktarına göre potasyum verilmek üzere hesaplamalar yapılmalıdır Fosfor ve potasyumun tamamı ile azotun yarısı ekimden önce, diğer yarısı hasattan en az bir ay önce toprağa verilmelidir


Ekim: İlimiz Kazova şartlarında 10 Eylül’de tohum ekimi yapılmaktadır Genelde serpme ekim yapılmaktadır


İyi hazırlanmış tavlı toprağa dekara 1-1,5 kg tohum gelecek şekilde ekim yapılır Ekim yaparken tüm alan için ayrılmış tohum ikiye ayrılır İlk kısmı alanın tamamına bir yönde ekilir Diğer kısmı ekim yönünün dikine istikamette serpilerek yeknesaklık sağlanır


Tohumların toprağa karışmasını sağlamak amacıyla çapraz verilmemiş diskaro ile işlenir


Daha sonra sürgü çekilerek tohumla toprağın sıkıca teması sağlanmış olur Mibzerle ekim imkanı var ise sıra arası 20-25 cm, sıra üzeri 3-5 cm gelecek şekilde tohum sıklığı sağlanır Tohum ekimlerini 2-3 cm ye gelecek şekilde ekilirler Dekara 0,7-1 kg tohum kullanılır


Bakım İşleri:Yetiştirme sırasında zaman zaman tarladaki kaba otların alınması gerekirVerecek olduğumuz azotun ikinci yarısı nitrat formun da serpme yöntemiyle verildikten sonra yağmurlama sulama yapılmalıdırBitkinin gelişmesi için sulamanın düzenli yapılması gerekir


Önemli hususlardan biri yaprak uçlarında meydana gelen sararmalardır Bunun üç sebebi vardır 1-Hızlı bir gelişme döneminin ardından şok şeklinde soğuklarla karşılaşma 2-Toprakta yeterli azot bulunmaması durumunda 3-Yüksek sıcaklık şartlarında susuz kalma durumunda ,bu sararmalar görülebilir Böyle durumlarda verim düşer, kalite bozulur Üretilen ürün pazarlanamaz hale gelir

Bilhassa soğuk havaların yaklaştığı dönemlerde bitki gelişmesinin hızlandırılmaması, başarılı bir yetiştiricilik açısından önemlidir


Doğasında bir serin iklim sebzesidir Soğuklara genellikle dayanıklı olmakla birlikte çeşit özelliğine bağlı olarak üzeri karla kaplı olmadığı durumlarda soğuktan zarar görürler


Ayrıca erken ekilmiş ıspanaklar geç ekilen ıspanaklara göre kıştan daha çok zarar görürler Fazla azotlu gübreleme de ıspanakların kıştan kolayca zarar görmelerine neden olur


Ispanak yetiştiriciliğinde yabancı ot büyük sorunlar yaratır Besin maddeleri ile takviye edilmiş olan topraktaki yabancı otlar hızla gelişerek ıspanağı baskı altına alabilir Bu nedenle yabancı ottan temiz tarlalar tercih edilmeli veya selektif yabancı ot ilacı tohum ekiminden sonra, çimlenmeden evvel uygulanmalıdır


Hasat: Pazar fiyatları etkilidirİlk dönemde fiyatlar yüksek ise 15-18 cm boy ve 5-6 yaprak bulunması halinde hasada başlanabilir


Fiyatlar düşük ise bitkinin büyüyerek yaprakların etli bir yapı kazanması beklenirhasat el ve bıçak ile yapılırToprağın 2-3 cm derininden bıçakla kesilir


Kapalı ve havadar olmayan kaplara kızışmaması için konulmamalıdır Yetiştirme, hasat şekli ve çeşide bağlı olarak 1,5-3 ton/da veri alınabilmektedir

Ünlü çizgi film kahramanı Temel Reis sayesinde çocukların en sevdiği sebze durumuna gelen Ispanağı veren, Ispanakgiller'in örnek bitkisidir Anayurdu Kafkasya, Iran, Afganistan ve Türkmenistan olan ıspanağın yabani örneklerine o bölgelerde rastlanmakta ve bunlar yerli halk tarafından yemeklik olarak kullanılmaktadır


Ispanak, dünyada ve ülkemizde bol bol üretilen ve tüketilen sebzelerden biridir Pek çok çeşidi bulunan ve oldukça kolay yetiştirilen ıspanak, biryıllık otsu bitkidir Güçlü bir kazık kökü ile buna bağlı toprağın yüzeyine yakın gelişen ince saçak kökleri vardır Yapraklarının biçim, renk, etliliği bakımından ve bir de yaprak ayasının düz ya da kıvırcık olması yönünden ıspanaklar çeşitli tiplere ayrılır


Bitkinin çiçekleri salkım şeklinde olup her salkımda, sayısı 6-12 arasında değişen çiçekleri yer alır Ispanağın tohumları da, dikenli ya da pürüzsüz olmak üzere iki tipte olur Türk mutfağında önemli yeri bulunan ıspanağın körpe olanları, salatalara katılarak çiğken yenildiği gibi çorbası, kavurması, püresi, sotesi, kıymalısı, kuşbaşı etlisi, yumurtalısı ve börekleri pişirilip beğenilerek yenilir Ispanak dondurularak İleriki kullanımlar için saklanabilir


BESİN DEĞERLERİ


100 gr taze sebze ıspanağın içerdiği besin değerleri şunlardır: 25 kalori; 3 gr protein; 3,6 gr karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,3 gr yağ; 21 gr lif; 38 mgr fosfor; 170 mgr kalsiyum; 22 mgr demir: 50 mgr sodyum; 500 mgr potasyum: 8100 IU A vitamini: 0,07 mgr B l vitamini; 0,14 mgr B2 vitamini; 05 mgr B3 vitamini: 150 mcgr folik asit; 28 mgr C vitamini ve 1,7 mgr E vitamini


SAĞLIĞIMIZA YARARLARI


Yukardaki değerler dikkatlice incelendiğinde ıspanağın insanlar için ne denli önemli ve mükemmel bir besin kaynağı olduğu ortaya çıkar Bunun yanı sıra;


o Ispanak, bedenin kansere yakalanma rizikosunu azaltır: Yapılan araştırmalar ıspanağı bolca tüketen kişilerde deri, akciğer, prostat ve idrar torbası (mesane) kanserlerine yakalanma oranlarının çok düşük olduğunu göstermiştir


o Ispanak, yüksek oranda A, C ve E vitamini gibi antioksidan maddeleri içerdiğinden, kişilerin kalp krizi geçirme, felç olma ve katarakt illetine yakalanma tehlikesini de azaltmaktadır


o Ispanak, 'Yaşlılık Körlüğü' de denilen Makula dejeneresansına iyi gelmektedir: Ispanağı bolca tüketen kişilerde, sonu körlükle noktalanan bu tür görme bozukluğu hastalığının en aza indirgendiği saptanmıştır Son zamanlarda ıspanağın proteiniyle l voltluk bir elektrik akımı üretilmekte ve bununla gözlere canlılık kazandırılmaktadır Bu konuda fareler üzerinde deneylere başlanmıştır Olumlu sonuçların insanlar için de bir umut kaynağı oluşturması en büyük dileğimizdir


o Potasyum yönünden çok zengin olan ıspanak, yüksek tansiyonu düşürmektedir


o Demir yönünden de zengin olan ıspanağın yüksek oranda oksalat içermesi demir alımını engeller gibi görünürse de, yapılan araştırmalar iki günde bir ıspanak yiyenlerde demir oranının başlangıçta biraz düştüğünü, ancak altı haftadan sonra yükselen düzeylere ulaştığını göstermiştir


o Yüksek oranda folik asit içeren ıspanak, gebe kadınların spina bifida (omurganın bir yanının açık olması) hastalığıyla sakat çocuklar doğurma rizikosunu en aza indirir


o Ispanak, zengin oranlı lifiyle peklik (kabızlık) çekenlere iyi gelmektedir


o Ayrıca ıspanağın, idrarı artırıcı, müshil, tonik (bedeni güçlendirici) ve yatıştırıcı etkileri de bulunmaktadır


Bu denli çok dirimsel önemi bulunduğu halde yüksek oranda oksalat içermesi nedeniyle ıspanağın her gün değil, haftada iki kez yenilmesi yararlı olur Taze olmayan ıspanakları yemektense, dondurulmuş ıspanakların tüketilmesi daha iyidir Ancak, teneke kutularda saklanan ıspanak, folik asidini yitirmektedir


Dikkat: Gut hastalığı, safra ve böbrek taşı rahatsızlıkları çekenler yüksek oranda oksalat içeren ıspanağı yememelidir


BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ


Ispanak bitkisi tohumlarıyla çoğaltılır Ülkemizde genellikle ilkbahar ve sonbaharda, ıspanak tohumları doğrudan doğruya bitkinin yetiştirileceği toprağa ekilmektedir Ekim, ya serpme yöntemiyle ya da toprakta hazırlanan sıralara yapılır Serpme yönteminde, daha sonra çimlenen bitkiler seyreltilir Sıra üzerinde tohumlar 10-12 cm aralıkla ve toprak yüzeyinin 2-3 cm altına ekilir Bu aralıklar bırakıldığında bitkinin seyreltilmesi de gerekmez


BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ


İklim isteği: Ispanak, ılık ve ılıman serin iklimlerin bitkisidir Serin hava koşullarıyla birlikte uygun bir nem ortamının bulunmasını ister 10-15 derece sıcaklıklarda iyi sonuç ve ürün verir Kışı yumuşak geçen yerlerde mükemmel yetiştirilir Bitki fazla sıcaklıkları sevmez, bu durumda hemen tohuma kalkar


Toprak isteği: Ispanak bitkisi, toprak bakımından fazla seçici olmamakla birlikte geçirgen, gevşek bünyeli, organik madde yönünden zengin tınlı topraklarda en iyi sonucu verir Bitki için en uygun toprak pH'ı 6-7 arasıdır Asit karakterli topraklara karşı duyarlı olan ıspanağın, bu gibi yerlerde yetişebilmesi için toprağa sönmüş kireç verilmesi gerekir


Toprak işleme: Tohumlarının ekiminden 10-15 gün sonra çimlenen ıspanak bitkilerinin yaprakları tümüyle toprak yüzünü örtene kadar, yabani otları ayıklamak, topraktaki kaymağı kırmak ve yüzeyi kabartmak için birkaç kez toprağı çapalama işi yapılır


Sulama: Havaların yağış durumuna göre, ıspanak bitkisinin aksatılmadan sulanması gerekir


Gübreleme: Ispanak kısa gelişme döneminde topraktan oldukça fazla besin çeker Bu nedenle yeterli derecede olmak üzere iyi yanmış çiftlik gübresi ile azot, fosfor ve potasyum içeren kompoze fenni gübre verilmesi gerekir Eğer çiftlik gübresi sağlanamazsa, yerine yeşil gübreleme yapılmalıdır


Hasat (Derim): Ispanak bitkisinin hasadı, tohumlarının ekiminden 2-2,5 ay kadar sonra başlar Ülkemizde hasat işi genellikle bitkilerin bahçede seyreltilmesi, istenilen niteliğe erişmiş bitkilerin topraktan olduğu gibi çekilip çıkarılması şeklinde yapılır Böylece bahçede kalan öteki bitkiler daha rahat bir gelişme ortamına kavuşmuş olur


Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Ispanak bitkisine dadanacak zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir