Badem Yetiştiriciliği

Badem Yetiştiriciliği - Badem Yetiştiriciliği Hakkında Genel Bilgiler



BADEM YETİŞTİRİCİLİĞİ


Bademin anavatanı Çin ve Orta Asya'dır Asya ile Avrupa arasındaki İpek yolunda bademin seyyahlar tarafından yendiği bilinmektedir Seyyahlar bademi bu yol vası tasıyla Yunanistan, Türkiye ve Orta Doğuya getirilmişlerdir Uzun yıllardır Akdeniz kıyılarında özellikle İspanya ve İtalya'da badem yetiştiriciliği yapılmaktadır

Botanik açıdan kiraz, erik ve şeftali ile aynı familyada yer almaktadır

Badem, kayısı ve şeftali gibi bazı meyve türleri binlerce yıl önce Türkiye'ye getiril miştir Yıllarca sadece tohumla üretilmesinden dolayı, çok geniş bir çeşitliliğe sahip tir Bunun, yanı sıra diğer ülkelerden yurdumuza Teksas, Nonpareil gibi badem çeşit leri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır Türkiye'de Doğu Karadeniz'inkıyı bölgesiile çok yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem yetiştirilmektedir Badem yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesinde yoğunlaşmış olup, bunu Akdeniz, İç Anadolu ve Mar mara Bölgeleri izlemektedir Özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem üretiminin üçte ikisi üretilmektedir Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge Ege Bölgesi, burada da Datça Yarımadasıdır İKLİMBadem için, yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi idealdir Bununla beraber, odun kısmının kış soğuklarına dayanıklı olması nedeniyle, kış soğuklarının fazlaca olduğu yerlerde de yetişebilmektedir Ağacının odun kısmı -20°C, -30°C'ye kadar soğuğa dayanabilir Çiçek tomurcuklarının kışa dayanıklılığı şeftali çiçek tomurcuklarından daha azdır Ülkemizde kış soğuklarının fazla olduğu yerlerde ekonomik olarak badem yetiştirici liği yapılamaz

Kış dinlenme ihtiyacı diğer meyve ağaçlarına göre daha kısadır +5°C' nin altında 90-400 saatlik bir soğuklama yeterlidir Badem yetiştiriciliği için, ilkbahar başlangıcındaki durgun olmayan hava şartları bü yük önem taşır İlkbaharda don olayları bakımından en kritik dönem çiçek ve körpe çağla dönemidir Çiçeklenme zamanında -4°C, -5°C'ye dayanabilen çiçekler, körpe çağla döneminde -1°C, -O,5°C'lerde zarar görürler Dona dayanım bakımından çeş itler arasında büyük farklar görülmektedir


TOPRAK

Toprak istekleri bakımından seçiciliği fazla olmayan bir meyve türüdür Hafif, derin, süzek ve alüvyal topraklarda iyi ürün verir Bu gibi topraklarda kökler 3-5 m derine gider


AĞAÇ ÖZELLİKLERİ

Ağaç : 6-8 m boylanır Bazı hallerde ağaçların yüksekliği 12 m'ye kadar boylanabilir Yıllık dallar üzerindeki tüm tomurcuklar aynı mevsimde büyür ve ikinci dallar meyda na gelmesi halinde ağaç yayvan olur Badem ağaçları ortalama olarak 50 yıl kadar yaşarlar 100 yaşma kadar yaşayan ağaçlara da rastlamak mümkündür Kök : Kazık kök tipindedir Saçak kök az olduğundan fidanlar yer değiştirme sırasın da çok kayıplar verirler Yapraklar : Çeşitlere göre iri, orta iri ve küçüktür Renk açık ve koyu yeşil arasında değişir Yaprağın kenarları dişlidir Tomurcuklar : Çiçek tomurcukları, farklı yaştaki dallarla bunlar üzerindeki 2-13 cm uzunluğundaki buket denilen kısa meyve dalcıklarında bulunur


TOPRAK HAZIRLIĞI

Toprak öncelikle derin olarak sürülür Kuvvetli topraklarda dikim aralığı 8-9 m, zayıf ve az derin topraklarda ise 5-6 m olmalıdır Ayrıca yağış miktarı azaldıkça, dikim aralıklarını artırmak gerekir Kurak koşullarda bademlik kurulması, yerinde çöğür yetiştirip aşılamak sureti ile yapılır Çöğürler ancak 2-3 yıl sonra aşılanabilecek düzeye ulaşırlar


BAHÇE TESİSİ

Yetiştiricilerimizin büyük bir kısmı bademi tohumla üretmektedir Diğer meyve türlerinde olduğu gibi, badem de aşı ile üretilir Badem için en çok uygulanan aşı yöntemi bir yaşlı çöğürler üzerine durgun göz aşısıdır Ancak, Datça yöresinde çoğunlukla sürgün göz aşısı yapılmaktadır Ayrıca kıraç yerlerde bahçeye çekirdek (tohum) ekerek yerinde aşı yapma yoluna gidilebilir Kalem aşısı da badem üreticiliğinde kullanılabilir Yarma aşıdan ziyade kabuk altına yapılan çoban aşısı tercih edilmelidir


Anaçlar

Badem : Badem çöğürleri, kireçli ve kurak şartlar için idealdir Şeftali : Bademe göre daha yüzeysel köklüdür ve daha kısa ömürlüdür Erken meyveye yatar Kireç oranı düşük yerlerde kullanılır Nemotodlu yerlerde nemaquard anaç olarak kullanılmalıdır Erik : Su tutan, kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılır Ancak tüm çeşitlerle uyuşması iyi değildir


BAHÇELERİN KURULMASI

Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğu için sık dikimden kaçınılmalıdır Bahçelerde kare dikim tercih edilmelidir Meyilli arazide ise çapraz (kontur) dikim yapılmalıdır Ağaçlar dikimi takip eden yaz aylarında birkaç kez sulanmalıdır Kışları soğuk geçmeyen bölgelerde fidan dikimi Ocak ayında yapılır Soğuk bölgelerde ise Mart ayını beklemekte yarar vardır Fidan çukurları 70-80 cm derinlik ve genişlikte olmalıdır Dikilen aşılı fidanların aşı yerlerinin toprak içinde kalmamasına özen gösterilmelidir Badem çiçekleri kendine uyuşmazdır Bu nedenle t<ozlayıcı başka bir çeşit olmadan bahçe kurulması halinde y^a hiç ürün alınmaz veya çok az ürün alınabilir Bu nedenle esas çeşit ile birlikte 8-10 ağaca bir adet o çeşidi tozlayabilen çeşidin dikilmesi gereklidir


MEYVE

Sert kabuklu meyveler grubuna girer Olgunlaşmış ve k:urutulmuş bademlerde dış yeşil kabuk kuruyarak kendiliğinden sert kabuktan ayrılır Bademler, kabuk özelliklerine göre 4'e ayrılır

l El bademleri :El ile kolayca kırılırlar

2-Diş bademleri iş ile kolay el ile zor kırılırlar

3-Sert bademler: Çekiçle kolay, diş ile zor kırılırlar

4Taş bademleri: Kabuk ancak çekiçle kırılır


Önemli Badem Çeşitleri


Nonpareil: Kaliforniya'da (ABD) mevcut çeşitlerin en iyisi olarak kabul edilir Ağacı kuvvetli ve verimlidir Çabuğu ince, iç badem kalitesi yüksektir İç randımanı % 60-70, çift badem oranı ise % 5-10'dur Tozlayıcıları Ne plus Ultra ve Teksas çeşitleridir


Teksas: Kaliforniya'da (ABD) yetiştiricilik açısından Nonpareil'dan sonra gelir Ağacı çok kuvvetli, dış şartlara dayanıklı ve verimliliaği yüksektir Kabuğu yumuşak, iç badem kalitesi ortadır İç randımanı %45-50, çift badem oranı ise %15-30'dur


Tuono : İtalya orjinlidir Geç çiçeklenir En önemli özelliği kendine verimlidir Mahsul verme durumu iyidir İç randıman %40 civarındadır İkiz badem oranı %15-30 civarındadır Çok iri olan

iç bademlerinin kalitesi oldukça iyidir


Ferragnes : Fransa orjinli bir çeşittir Dallanma seyrektir Çabuk meyveye yatar Bol ve kararlı ürün verir Kabuklar serttir İç randıman %35-40 ‘dır Çift badem oranı %2-3’ tür Tozlayıcısı Cristomorto'dur


Ne plus ultra: Ağacı orta kuvvette, verimliliği orta ile yeterli arasındadır Kabuğu yumuşak ve açık renkli olduğundan özellikle kabuklu olarak satış için tercih edilenbir bademdir İç randımanı % 50-60, çift badem oranı ise % 15-30'dur



YILLIK BAKIM İŞLERİ

Dikilen fidanların tepesi 70-80 cm'den vurulur Dikimi müteakip yaz budaması mutla ka yapılmalıdır Badem ağaçları genellikle modifiye lider veya goble şekillerine göre terbiye edilir ler

Sulama : Ülkemizde badem yetiştiriciliği kuru şartlarda yapılır Ancak, sulandığı tak tirde verim 2-4 kat artmaktadır

Gübreleme : Badem bahçelerine her yıl azot takvi yesi yapılmalıdır Uygulanacak olan azot, fosfor, potasyum ve diğer mikro element lerin miktarı ise yapılacak toprak ve yaprak analizi sonucunda en doğru şekilde belirlenir

Hasat : Meyveler iyice olgunlaştıktan ve dış kabuk kavladıktan sonra ha şata başlanmalıdır Dış ülkelerde makine ile hasat da yapılmaktadır

badem nasıl yetişir - badem yetiştirmek
Yetiştiriciliğinin kolay olması nedeniyle Badem son yıllarda oldukça rağbet edilen kabuklu bir meyve haline gelmiştir


N i çi n b a d e m y e t i ş t i r e l i m


1-Badem taşlı, çakıllı, bitki besin maddelerince zayıf topraklarda yetişebilir


2-Susuzluğa, kuraklığa, kirece, ve alkali şartlara dayanıklıdır


3-Yüksek sıcaklık ve neme dayanıklıdır


4-Kanaatkar bir bitki olup verime kısa zamanda yatar


5- İlkbaharda piyasaya en erken çıkan ve en yüksek fiyatla satılabilen bir meyvedir (Çağla)


Badem protein ve karbonhidratca zengin olup bol miktarda fosfor ve kalsiyum minarelleri içerir Nispeten sıcak ve ılıman yerlerde geç çiçeklenen çeşitlerle kapama bahçe kurulduğunda üreticinin gelirinde ciddi artışlar meydana gelecektir


İ k l i m i s t e k l er i:


Yazları uzun, sıcak ve kışları nispeten soğuk olmayan bölgelerde ekonomik olaraküretilebilir Badem soğuklama ihtiyacı düşük olduğundan ilkbaharda erken çiçeklenirBu nedenleçiçeklenme zamanı ilkbaharın geç donlarına hassastır Çiçek tomurcukları -2,-4 C'ye açmış çiçekler -15 C'de donarBitkinin odun dokusu -25 C'ye kadar dayanabilirÇiçeklenme döneminde yağış ve sis döllenmeyi olumsuz etkilerBadem meyvelerini olgunlaştırabilmesi için yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar


T o p r a k i s t e k l e r i v e G ü b r e l e m e:


Ağır , geçirimsiz,drenajı olmayan fakir topraklar uygun değildirDerin, süzek, su tutmayan taşlı çakıllı topraklar badem için en uygun topraklardırGübreleme toprak tahlil sonuçlarına yapılmalıdır Fosforlu ve potaslı gübreler taç izdüşümüne açılan banda, azotlu gübreler üstten serpme olarak taç izdüşümüne verilmelidir


A n a ç l a r ı:


1-Tohum anacı: Ençok kullanılan anaçtır Fidan dip kurtlarına dayanıklıdır


2-Erik anacı: Ağır topraklarda anaç olarak kullanılır Bazı badem çeşitleriyle uyuşmaz


3-Şeftali-Nemaguard anacı:Nematodla bulaşık alanlarda kullanılır Ancak ağaç ömrü kısadır


4-Klon anaçlar: GF 677 Anacı yaygın olarak kulanılmaktadırBu anaca aşılı fidanlar kısa zamanda verime yatarVerticillium ve Phypthora gibi toprak kökenli hastalıklara iyi dayanır


Ü r e t i m i Ö n e r i l e n Ç e ş i t l e r :


Pazarda oldukça tutulan ve ilimiz için uygun görülen 2 önemli çeşidin özellikleri aşağıya çıkarılmıştır


1-Non Pariel: Geç çiçeklenir, iç meyve ağırlığı 12 gr Ikiz meyve oranı % 4 dürİç randımanı % 63


olup Teksas çeşidi ile döllenir


2-Teksas: Geç çiçeklenir, iç meyve ağırlığı 16 gr Ikiz meyve oranı % 25 dir İç randımanı % 50 dir Non Pariel ile döllenir


B a d e m B a h ç e s i n d e U y g u l a n a c a k K ü l t ü r e l İ ş l e m l e r:


Bahçe tesisi: Güneye bakan drenaji iyi eğimli yerler seçilmelidir Kışı sert geçen yerlerde İlkbahar dikimi, Kışı yumuşak geçen yerlerde Sonbahar dikimi yapılmalıdırDikim mesafesi 6x6,6x7m olmalıdır


Sulama:Yıllık yağış 600mmüstünde olan yerlerde sulamaya gerek yokturYaz aylarında sulamanın büyük faydası vardırEn uygun sulama damla sulamadır


Budama:Şekil verme 2 yılda tamamlanmalıdırMeyveler 1 ve 2 yıllık dallarda ve buket dallar üzerinde oluşur Buna göre budama yapılmalıdır Badem fazla sert bumayı sevmez


Çok önemli tavsiyeler:


1-Mutlaka geç çiçeklenen çeşitler tercih edilmelidir


2-Badem çıplak köklü üretildiğinde saçak kök yapma eğilimi az olduğundan tüplü fidan dikimi tercih edilmelidir


3-İyi bir meyve tutumu için her 5 dekar bahçeye 1 arı kovanı konulmalıdır


ÜRÜNÜNÜZ BOL VE BEREKETLİ OLSUN