Prof. Dr. Sinsi
|
Türkiyedeki Sanayi Bitkileri
Türkiyedeki Tarım Ürünleri - Türkiyede Sanayide Kullanılan Tarım Ürünleri - Türkiyedeki Sanayi Bitkileri Ve Yetiştiği Bölgeler
Türkiye Topraklarından Yaralanma Oranları:
Topraklarımızdan faydalanma oranı daha çok iklim ve yer şekilleri özelliklerine bağlıdır Ülkemizde yüksek dağlık kesimler geniş alan kaplar Dik yamaçlar çoktur Buralarda topraktan faydalanma çok kısıtlıdır Buna göre ülkemiz arazisinin % 36 ‘sı ekili-dikili alan, % 32’si çayır ve otlak, % 26 ‘sı orman ve % 6’sı diğer alanlar (yerleşim birimleri , tarıma elverişsiz çıplak kayalıklar gibi) dır
Not: Tarımdaki makinalaşmanın etkisiyle çayır ve otlakların alanı daralırken, tarım alanlarımız genişlemektedir
Bölge Yüzölçümüne Göre Ekili Dikili Alanların Oranları:
1 Marmara Bölgesi: %30
2 İç Anadolu Bölgesi: %27
3 Ege Bölgesi: %24
4 G Doğu Anadolu Bölgesi: %20
5 Akdeniz Bölgesi: %18
6 Karadeniz Bölgesi: %16
7 Doğu Anadolu Bölgesi: %10
Türkiye’de Tarımı Etkileyen Faktörler:
1 Sulama: Türkiye tarımında en büyük sorun sulama sorunudur Tarımda sulama ihtiyacının en fazla olduğu bölgemiz G Doğu Anadolu Bölgesi iken , bu sorunun en az olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesidir
Akarsularımızın derin vadilerden akması ve rejimlerinin düzensiz olmasından dolayı sulamada yeterince faydalanamıyoruz Bunun için mutlaka akarsular üzerindeki baraj sayısı artırılmalıdır
Sulama Sorunu Çözüldüğünde;
Üretim artar
Nadas olayı ortadan kalkar
Tarımda iklime bağlılık büyük oranda azalır
Üretimde süreklilik sağlanır
Üretim dalgalanmaları önlenir
Daha önce sebze tarımı yapılmayan bir yerde sebze tarımı da yapılmaya başlanır
Tarım ürün çeşidi artar
Köyden Kente göçler azalır Yılda birden fazla ürün alınabilir Bu konuda en şanslı bölgemiz Akdeniz, en şanssız bölgemiz Doğu Anadolu Bölgesidir
2 Gübre Kullanımı: Tarımda sulama sorunu çözüldükten sonra üretimi daha da artırmak için gübre kullanımı artırılmalıdır
Ülkemizde hayvancılığın gelişmiş olması tabii gübre imkanını oluşturmaktadır Ancak yurdumuzda tabii gübrenin yakacak olarak kullanılması bu olumlu durumu ortadan kaldırmaktadır Ülkemizde üretilen suni gübre yeterli olmadığı için ithal (Fas, Tunus, Cezayir gibi ülkelerden) etmekteyiz Bu da maliyeti artırdığından çiftçilerimiz yeterince gübre kullanamamaktadır
Gübre ihtiyacı, tabii gübrenin yakacak olmaktan kurtarılması ve gübre fabrikalarının artırılması ile karşılanabilir
3 Tohum Islahı: Sulama ve gübre sorunu çözüldükten sonra verimi daha da artırmak için kaliteli tohum kullanılmalıdır Ülkemizde kalite tohum üretme konusunda devlet üretme çiftlikleri ve tohum ıslah istasyonları çalışmalar yapmaktadır Ancak kaliteli tohum ithali devam etmektedir
4 Makine Kullanımı: Ürünün zamanında ekimi, hasadı ve yüksek verim için makine kullanımı şarttır Ancak makine kullanımı yurdumuzda yeterli ölçüde gelişmemiştir Sebepleri:
Makine kullanıma elverişsiz alanların varlığı,
Makine kullanımının ekonomik olmadığı küçül alanların varlığı,
İş gücünün bazı bölgelerde daha ucuz olması,
Makine fiyatlarının çiftçinin alım gücünün üstünde olması
5 Zirai Mücadele: Tarımdaki hastalıkların, yabani otların ve haşerelerin meydana getireceği üretim düşüklüğünü önlemek için ilaçlı mücadele şarttır Zirai mücadelede daha çok ilaç kullanılmaktadır
6 Toprak Bakımı: Tarla yağışlardan önce sürülmeli , yabancı otlardan arındırılmalıdır Erozyona karşı korunmalıdır
7 Toprak Analizi: Toprak analizleri ile en iyi verim alınabilecek ürün belirlenir Ayrıca toprağın ihtiyacı olan mineraller tespit edilerek kullanılacak gübre belirlenir
8 Destekleme Alımı ve Pazar: Verimi etkilemez Üretim miktarını etkiler Çiftçi ürettiği malı pazarda zarar etmeden satabilmelidir Çiftçinin elverişsiz piyasa şartlarından olumsuz etkilenmemesi için devlet bazı ürünlerde destekleme alımı yapmaktadır (Destekleme alımı: Devletin çiftçinin malını belirli bir taban fiyat üzerinden alması olayıdır ) Destekleme alımı yapılan ürünler: Pamuk, tütün (2002 yılından itibaren kaldırıldı), Ş Pancarı, buğday,çay, fındık, K Üzüm, K İncir, K Kayısı, Haşhaş gibi dayanıklı ve sanayiye dayalı ürünlerdir
***Destekleme alımı yapılan ürünlerin üretiminde dalgalanmalar az olur ve fiyatı sürekli artar
9 Çiftçi eğitilmeli ve kredi desteği sağlanmalıdır
TARIM İŞLEME METODLARI
1 İntansif (Modern-Yoğun) Tarım Metodu: Nüfusa göre ekili dikili alanların sınırlı olduğu ülkelerde uygulanır Birim alandan alınan verim çok yüksektir Ör Hollanda, Danimarka, Japonya, İsveç ve İsrail gibi ülkelerde bu tür tarım metodu uygulanmaktadır Yurdumuzda ise Akdeniz ve Ege Bölgelerinde uygulanan seracılık faaliyetleri intansif tarım metoduna örnektir
2 Ekstansif (ilkel-Kaba-Yaygın ) Tarım Metodu: Nüfusa göre tarım alanlarının fazla olduğu ülkelerde uygulanan tarım metodudur Birim alandan alınan verim düşüktür Üretim miktarında iklimin etkisi vardır Yurdumuzda uygulanan tarım metodu genelde bu şekildedir
Not: İntansif tarım metodu ile ekstansif tarım metodu arasındaki en önemli fark birim alandan alınan verimdir
3 Nadas Tarım Metodu: Verimi en düşük tarım medodudur Tamamen iklime bağlılık gösterir Yağışın az, sulamanın yetersiz olduğu alanlarda uygulanır Türkiye'de nadas tarımının en fazla uygulandığı bölge İç Anadolu Bölgesidir Nadas olayı en az Karadeniz bölgesinde uygulanır
Nadas, toprağın su ve mineral kazanmasını sağlamak amacıyla boş bırakılmasıdır
4 Plantasyon Tarım Metodu: Tropikal kuşakta ticari amaçla çok geniş alanlarda bir veya bir kaç çeşit ürün yetiştirmeye dayalı tarım metodudur Ör: Brezilya'da; çay, kahve ve muz, Seylan (Srilenka)'da; çay , Malezya'da; kauçuk gibi
TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
iklim (Sıcaklık, Yağış miktarı, Yağış rejimi)
Yükselti (Sıcaklığı etkilediği için)
Denize göre konum (iklimi etkilediği için ) :Yağış isteği fazla olan ve düşük kış sıcaklıklarına karşı dayanıksız bitkiler deniz etkisindeki yerlerde yetişir
Toprak şartları
Beşeri faktörler
TARIM ÜRÜNLERİ
BUĞDAY
İlk yetişme döneminde (ilkbaharda) yağış ister Olgunlaşma ve hasat döneminde kuraklık gerekir Bu özelliğinden dolayı Karadeniz kıyılarında tarımı yapılamaz Ayrıca düşük sıcaklılardan dolayıDoğu Anadolu Bölgesinin yüksek yerlerinde tarımı yapılamaz Bunların dışında bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir
Buğday üretimi iklimdeki karasızlıktan dolayı bazı yıllar artarken, bazı yıllar düşer Üretimin en fazla olduğu bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir İl olarak en fazla Konya,Ankara ve Adana’dır
ARPA
Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır Bundan dolayı buğdayın yetişebildiği her yerde yetişir Ayrıca düşük sıcaklıktan dolayı buğdayın yetişemediği Doğu Anadolu’nun yüksek yerlerinde de tarımı yapılabilir Üretim en fazla İç Anadolu Bölgesinde gerçekleşir
MISIR
Yetişme döneminde bol su ister Bundan dolayı yurdumuzda sulama imkanı olan bütün her yerde tarımı yapılabilir Yağ elde edilmeye başlandıktan sonra tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir Bugün mısır üretimimizin yarısına yakını Akdeniz Bölgesinden elde edilir (Adana çevresi başta gelir) Üretimde 2 bölge Karadeniz Bölgesidir (Buğdayın yerine tarımı yapılmaktadır ) Bölge halkının temel besin maddesi olduğundan ticarette değeri yoktur
ÇELTİK (PİRİNÇ)
Çeltik ilk çimlenme döneminde bol su ister Hasat döneminde kuraklık gerekir Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir Fakat su sorunu vardır Bu sebeple tarımı akarsu kenarlarında gelişmiştir Çeltik tarım alanlarında sivrisinek çok geliştiğinden ekim alanları devletin kontrolündedir (yerleşim birimleri çevresinde tarımına müsaade edilmemektedir
Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz Marmara Bölgesidir Başta Edirne ilimiz gelmektedir Ayrıca Balıkesir , Çanakkale ve Bursa çevrelerinde de tarımı yapılır
Üretimde ikinci bölge Karadeniz Bölgesidir Başta Samsun olmak üzere, Çorum, Sinop, Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir
Akdeniz bölgesinde Silifke ve Amik ovaları önemli çeltik ekim alanıdır
Üretimimiz yeterli olmadığından ithal etmekteyiz
ÇAVDAR
Serin yayla iklimi ister Yem sanayisinde kullanılır En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir
BAKLAGİLLER
NOHUT
İlk yetişme döneminde yağış ister Hasat döneminde kuraklık gerekir Yurdumuz iklim şartları genelde nohut tarımına elverişlidir En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesinde yapılmaktadır Bu bölgemizi Akdeniz ve Ege Bölgeleri takip etmektedir
MERCİMEK
Kuraklığa dayanıklı olduğu için en fazla tarımı G Doğu Anadolu Bölgesinde gelişmiştir Mercimek üretimimizin yarıdan fazlası bu bölgeden karşılanır (kırmızı mercimek) Üretimde ikinci bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir(yeşil mercimek)
FASULYE
Yurdumuzda sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz İç Anadoludur
SANAYİ BİTKİLERİ
TÜTÜN
Kıraç arazilerde yetişebilir İlk yetişme döneminde su ister Daha sonra mutlaka kuraklık olmalı Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir Ancak kaliteli tütün yetiştirilmesi amacıyla ekim alanları devlet tarafından sınırlandırılmıştır
Üretimde 1 Ege Bölgesidir ( Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli ve Uşak çevresi)
2 G Doğu Anadolu Bölgesi 3 Karadeniz Bölgesidir
ŞEKER PANCARI
Yurdumuzda tarımı 1925 yılında Uşak’ta başlamıştır (ilk fabrika Uşak’ta 1926 yılında kuruldu) Bugün fabrikaların kurulduğu her yerde tarımı yapılmaktadır Belirli iklim ve toprak isteği yoktur Sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir Üretimde 1 İç Anadolu Bölgesidir
**Ş pancarı tarladan söküldükten sonra kısa bir süre sonra işlenmesi gerektiğinden tarımı fabrikalar çevresinde yapılır Ayrıca pancar küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için buralarda besi hayvancılığı da gelişmiştir
***Kıyı bölgelerimizde tarımı yapılmaz Sebebi buralarda daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik verilmesidir
PAMUK
Alüvyal toprakları sever Ayrıca yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar Yetişme döneminde bol su, hasat döneminde kuraklık gerekir Üretimde 1 Güneydoğu Anadolu Bölgesir(En fazla Ş Urfa Çevresi) Gap ile birlikte tarımı hızla gelişmektedir 2 Ege Bölgesi (kıyıdaki bütün çöküntü ovalarında), 3 Akdeniz Bölgesi (başta Adana olmak üzere Hatay, İçel, Antalya Çevresi), Ayrıca Marmara Bölgesinde Balıkesir, Bursa ve Çanakkale çevresi ile Doğu Anadolu Bölgesinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda tarımı yapılır(Elazığ ve Iğdır çevresi)
ÇAY
Tropikal iklim bitkisidir Bol ve düzenli yağış ister Bulutlu gün sayısı fazla olmalıdır Kışlar ılık geçmelidir Yurdumuzda en iyi yetişme şartlarını Doğu Karadeniz Bölümünde bulmuştur Bugün Rize başta olmak üzere Ordu’dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı kesimde tarımı yapılmaktadır Yurdumuzda çay tarımı Cumhuriyetin ilanından sonra başlamıştır (1924) Çay tarımının tamamı Karadeniz bölgesindedir
HAŞHAŞ
Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir Ancak uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet kontrolündedir Bugün başta Afyon olmak üzere Kütahya, Uşak, Denizli, Burdur, Isparta, Konya çevresinde tarımı yapılır Gıda sanayisinde ve tıpta narkoz yapımında kullanılır Son yıllarda tütün bitkisine altarnatif bitki olsun diye Manisa'nın kırsal kesimlerinde (Gördes, Demirci, Kula ,Selendi gibi) haşhaş tarımına müsade edilimiştir
KETEN KENEVİR
Lifleri dokuma sanayisinde , ip ve halat yapımında kullanılır Yurdumuz üretiminin tamamına yakını Karadeniz Bölgesinden karşılanır Başta Kastamonu olmak üzere Samsun ,Amasya ve Çorum çevresinde tarımı yapılır Ege Bölgesinde ise kütahya çevresinde tarımı yapılmaktadır Kenevirden uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir
YAĞ BİTKİLERİ
AYÇİÇEĞİ
İlk yetişme döneminde su , hasat döneminde kuraklık ister Bundan dolayı Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde sulama ile tarımı yapılır Üretimde 1 Marmara Bölgesi (Ergene Bölümü) 2 Karadeniz Bölgesi (Orta Karadeniz) 3 İç Anadolu Bölgesi’dir
***Son yıllarda Akdeniz ve Ege Bölgelerinde tarımı hızla gelişme göstermektedir Sebebi pamuk bitkisine göre daha az masraflı olmasıdır
ZEYTİN
Akdeniz iklim bitkisidir Ancak Akdeniz Bölgesinde tarımı fazla gelişmemiştir Daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik tanınmasından dolayı Bugün üretimde 1 Ege Bölgesi (Kıyı Ege Bölümündeki ova ve kenarlarında- Manisa, Aydın, İzmir, Muğla , Denizli çevresi) 2 Marmara Bölgesi-Güney Marmara kıyıları (en kaliteli sofralık zeytin bu bölgeden Gemlik çevresinden elde edilir) 3 Akdeniz Bölgesi (Antalya çevresi en fazla)
Ayrıca Doğu Karadeniz’de Çoruh vadi oluğunda (Artvin) ve Goğu Anadolu Bölgesi’nde G Antep çevresinde tarımı yapılır
Zeytinin devirli üretim özelliğinden dolayı; üretim bir yıl fazla , bir yıl azdır
Dünya zeytin üretiminde İtalya , İspanya ve Yunanistan'dan sonra 4 sıradayız
SOYA FASULYESİ
Önceleri daha çok Doğu Karadeniz’de Ordu-Giresun çevresinde tarımı yapılırdı 1982 yılından sonra yağ sanayisinde kullanılmaya başlanılınca tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir Kısa sürede geliştiği için bölgede ikinci ürün olarak yetiştirilir Adana başta olmak üzere İçel, Hatay çevresinde tarımı gelişmiştir Türkiye üretiminin % 92 ‘sini Akdeniz Bölgesi karşılar
YER FISTIĞI
Akdeniz iklim şartlarında iyi yetişmektedir En fazla tarımı bu bölgede Adana çevresinde gelişmiştir(%91) Ayrıca G Doğu Anadolu Bölgesinin batısında, Ege Bölgesi’nde Muğla Manisa ve Aydın çevresi, G Marmara Bölümü’nde Balıkesir, Çanakkale çevresinde tarımı yapılır Çerez olarak tüketildiği gibi yağ da elde edilir
SUSAM
Sıcak iklim bitkisidir Yurdumuzda başta G Doğu Anadolu Bölgesi olmak üzere Akdeniz ve Ege Bölgelerinde tarımı yapılır Yağ elde edilir Ayrıca helva yapımında kullanılır
MEYVECİLİK
Üzüm
Kışın –4oºC ye kadar dayanabilir Bundan dolayı meyveler içinde yetişme alanı en geniş olanıdır Üzüm üretiminde başta Ege Bölgesi (Manisa, İzmir, Denizli ) gelir 2 G Doğu Anadolu Bölgesidir 3 İç Anadolu Bölgesidir
Dünya kuru üzüm üretimde birinciyiz ve ihracat yapmaktayız
ELMA
Üzümden sonra yetişme alanı en geniş olan meyvedir Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir Niğde, Nevşehir, Amasya, Tokat, Kastamonu, Bursa, Burdur, Isparta, Antalya önemli elma üretim merkezlerimizdir
İNCİR
Akdeniz iklim bitkisidir Kış ılıklığı ister ve yaz kuraklığı ister En fazla tarımı Ege Bölgesi’nde gelişmiştir (Başta Aydın gelir ) Üretimin %80 i bu bölgeden karşılanır Ayrıca Akdeniz Bölgesi, G Marmara ve G Doğu Anadolu Bölgesinin batısı ile Karadeniz kıyılarında (Doğu Karadeniz kıyıları hariç) tarımı yapılabilir Türkiye Dünya kuru incir üretiminde ilk sırada yer alır ve önemli ihracat ürünümüzdür
FINDIK
Anavatanı Türkiye’dir En iyi yetişme şartları Karadeniz iklim bölgesidir Yurdumuz üretiminin %90 ‘ını Karadeniz bölgesi karşılar En fazla Ordu- Giresun olmak üzere Karadeniz kıyılarında tarımı yapılmaktadır Ayrıca Marmara Bölgesinde Sakarya çevresinde tarımı yapılır
Türkiye dünya fındık üretiminde ve ihracatında ilk sırada yer alır (%60-70)
ANTEP FISTIĞI
En iyi yetişme şartlarını G Doğu Anadolu Bölgesinde bulmuştur (% 90) Başta Ş Urfa ve G Antep gelir Ayrıca Akdeniz ve Ege Bölgelerinde çitlembik ağaçlarının aşılanması ile de tarımı yapılabilmektedir Önemli ihracat ürünümüzdür
TURUNÇGİLLER (Narenciye) (Portakal , mandalina, limon , greyfurt ve turunç)
Tropikal iklim bitkisidir Yurdumuzda tarımı en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir (%88) Antalya başta olmak üzere bütün Akdeniz kıyılarında tarımı yapılabilmektedir Ayrıca Ege Bölgesinde İzmir’e kadar olan güney kıyılarında, G Marmara Bölümünün soğuktan korunmuş kıyılarında, Doğu Karadeniz Bölümünde Rize çevresinde ve G Doğu Anadolu Bölgesinin batısında tarımı yapılmaktadır
*** Ege Bölgesinde kıyıdan 200 km içerilere kadar tarımı yapılabilmektedir Sebebi bölgede dağların kıyıya dik uzanması sonucu deniz etkisinin iç kesimlere kadar sokulabilmesidir
*** Doğu Karadeniz Bölümünde yetiştirilebilmesi kış ılıklığı ile ilgilidir
|