Mikro Ve Mini Üretim Nedir Fidanlık Tekniği

Fidanlık Tekniğinin Önemi - Mikro Ve Mini Üretim - Mikro Ve Mini Üretim Hakkında


MİKRO (MİNİ) ÜRETİM YÖNTEMİNİN BUGÜNÜN FİDANLIK TEKNİĞİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ*
Bu yöntemde üretimin planlanması ve pazara ayak uydurmasının kolay oldu ğu, ileri memleketlerde bazı fidanlıkların yaptıkları uygulamalarla kanıtlanmış tır Yöntem kitle halinde ekonomik bir üretime imkan vermekte ve üretim maliyetlerini düşürebilmektedir Bu yöntemde üretim diğer tradisyonel üretim yön temlerinde olduğu gibi belirli mevsim ve zamanlara bağlı olmadan, pazara göre ayarlanarak istenilen zaman yapılabilmektedir Zira mini fıdeciklerin tüpler için de soğuk hava depolarında 18 ay kadar depolanabilmesi mümkün olmaktadır Buradan pazarın isteklerine uygun olarak istenilen zamanda istenilen miktar materyal üretime sokulabilmektedir Ancak 1000 adedin altındaki üretimin çok pahalıya malolması nedeniyle ekonomik olmayacağı vurgulanmaktadır
Bu yöntemle üretilen fidanlar diğer vejetatif üretme yöntemlerinde olduğu gibi ana kültivann bütün önemli peyzaj niteliklerini aynen muhafaza etmektedir Ayrıca gelişimi de daha hızlıdır Genellikle 1-2 yılda bitki pazarlanabilmektedir Örneğin satılabilecek yaşa normal şartlar altında 7-10 yılda gelen Rhododendron kültüvarları bu yöntemle 3-4 yılda satışa hazır olabilmekte dirler
Gene bu yöntemde doku kültürü yoluyla yetiştirilen fi danlar hastalık ve virüsten ari- dir Zira üretme materyali, has talık ve özellikle virüslerin ya vaş ilerlemesi dolayısıye henüz ulaşamadıkları sürgünlerin en ucundaki meristem dokulardan alındığından, bunlardan yetişti rilen fidanlar hastalık ve virüs ten aridir Halbuki klasik yoldan vejetatif üretmede yeni üretilen fidan hastalıktan daha önce nasi bini almış olarak hastalıkla bir likte çoğalmış ve hastalığı da ta şıyan yeni bir fidana dönüşmüş olur Gerçekte doku kültüründe üretim bu nedenle modern ta rımda (asmalar, çilek, patates ve birçok meyvalar bu konuda ön cülük yapmış olup) çok geniş bir yer tutmuştur Bu yolla hastalık larla mücadele çok etkin bir ola nak kazanmış bulunmaktadır Karanfil, Krizantem,Yıldız çiçe ği gibi birçok SÜS bitkisinde de Resim: 203 Mini fıdecikler tüpler içinde üretime hazır, aynı yol başarı ile izlenmiştir Nonis, cAdan
Fakat fidanlar bu üretim tekniği ile sağlıklı bir başlangıç yaptıkları için, sağlıklı bir kök ve gövde gelişimi yaparak hastalıklara daha dayanıklı olacak bir hale ge lirler
Bununla beraber gelecekte bugünden büyük ümitler vaad eden gen mühen disliği ve moleküler biyoloji teknikleri sayesinde hastalıklara dayanıklı genler, hızlı büyümeyi sağlayan genler veya peyzaj bakımından önemli örneğin koku, renk vb bakımından ilgi çeken niteliklere ait genler aktarılarak istenilen nitelik lere sahip ağaç, çalı ve diğer süs bitkileri yetiştirmek mümkün olabilmektedir Bunun ilk işaretleri alınmaya başlanmıştır Örneğin günümüzde hastalığa daya nıklı gen tütüne aşılanabilmektedir
Yaşlı fakat üstün, güzel niteliklere sahip bir ağaçtan klasik yolla alınan çelikler topofızis etkiler (örneğin yaşlılıktan kaynaklanan fizyolojik etkiler) dolayısıy la istenilen nitelikte iyi fidan veremez Buna karşılık yüzlerce sene yaşlı bir ağa cın bir tomurcuğu her zaman anaç olan iyi nitelikli gerçekten genç görünümlü fidanlar verirler Bu suretle çok yaşlı ağaçlarda istenilen nitelikte üretimi, in vitro yöntemleri mümkün kılar
Gene aynı şekilde klasik vejetatif yöntemleri ile üretilmesi güç olan türler için de bu yöntem geniş imkanlar vadetmektedir Nitekim sonbaharda güzel yap rak renklenmesi yapan Amerikan sığlasından alınan çeliklerin köklendirilmesi ve ya daldırma yoluyla üretilmesi zor olmaktadır Özellikle bu türde en güzel sonba har renklenmesi yapan ve yapraklarını uzun süre bu durumda muhafaza eden ba zı klonlann üretime sokulmasında bu doku kültürü yöntemiyle çok başarılı sonuç lar alınmış ve çalışmaya alınan bütün genotipler rahatlıkla köklendirilmiştir
Aşı ile üretmede fidanların aşı yerinde heterovejetatif üretimden kaynaklanan bazı problemler ortaya çıktığı halde in vitro yöntemde aşılı fidan nitelikleri aynen sağlandığı halde kök de tepe gibi kendi asıl genotipini temsil etmektedir Aynı za manda örneğin gül fidanı yetiştiriciliğinde yabani gül fidanı yetiştirme ve aşılama külfeti de söz konusu değildir
Ayrıca bu yöntemde diğer vejetatif üretme yöntemlerinde olduğu gibi çok sa yıda ve geniş sahalar gerektiren anaçlık bitki bulundurmaya ve bunlardan hassas olanları seralarda geniş yer Zıplayarak uzun süre saklamaya lüzum yoktur Örne ğin süs bitkileri yetiştiren ve geleneksel üretim yapan bir fidanlıkta anaç parselle ri fidanlık alanının yarısından çoğuna kaplarken aynı büyüklükteki fidanlıkta in vitro yöntemle üç kat daha fazla fidan üretilebileceği bildirilmektedir Elde bir tek küçük kültüvar olsa bile bundan bu yöntemle yüzbinlerce fidan elde edilebi lecektir Örneğin tradisyonel kök çelikleri ile bir bitkiden türe ve büyüklüğüne gö re yılda 50 fidan elde edilebilmesine karşılık in vitro kültür ile 50000 fidan elde edilebilmektedi Böylece herbir kültivar 1-2 anaçlık bitki ile temsil edilmek üzere yüzlerce kültüvan küçük bir sahada anaç olarak bulundurmak çok daha ko lay olur Bu suretle birçok nadir ve yeni bitkinin veya nesli tükenmekte olan bit kinin süratle fidanlarını yetiştirip piyasaya önceden rakipsiz olarak sürme olana ğı sağlanabilir Ayrıca yeni bir mutasyondan da süratle büyük miktarda fidan ye tiştirip bitki konservasyonuna olanak sağlanabilir
Bazı çiçekli bitkilerde in vitro ortamlarda üretilen fidanlar daha fazla çiçek verirler Örneğin in vitro mahsulü güller aşılı güllerden % 20 daha fazla çiçek oluşturur
Ayrıca bu yöntemde tüp içinde görünen mutasyonlan kullanarak yeni varye teler elde etmek mümkün olmaktadır
Son olarak yaşlı, tohum vermeyen ve üretilmeyen bitkileri bu yöntem ile üretmek ve üretilenleri konserve etmek mümkündür
Bütün bu olanaklar mikro veya mini üretim tekniğini son zamanlarda hızla yaygınlaştırmaktadır Nitekim 20 yıl evvel bazı otsu bitkiler ve Orkidelerde baş latılan doku kültürü ile ilk üretmeler bugün odunsu bitkilere de yansımış bulunmaktadır Örneğin Orman gülleriyle başlayan ilk odunsu bitkilerdeki uygulama lar bugün konifer ve geniş yapraklı daimi yeşil türler üzerinde de yaygınlaşmaya başlamıştır Daha önce belirttiğimiz bu tip üretimin Amerika'da öncülüğünü ya pan Briggs fidanlığı halen Orman gülü üretiminin % 50'sini, Azelya ve Defne üretiminin de % 20'sini bu yöntemle yapmaktadır Bu fidanlığın toplam üretimin de de yöntemin oranı bugün % 20'ye ulaşmış olup yıllık bu tip üretim aynı fidan lıkta 1 milyar fidanı bulmaktadır
Ancak bugün yöntemin monokültürü yaygınlaştırarak genetik çeşitliliğe karşı bir tehdid oluşturması nedeniyle, son yıllarda bu tip üretimde bazı koşul ve sınırlamalara hatta yasaklamalara gidilmesi de söz konusu edilmektedir
Bununla beraber gene de bütün bu avantajlar dikkate alınarak bugün tüpler de yapılan bölerek çoğaltma (Vegetative multiplication) mikro üretim veya in vit- ro tekniği en gelişmiş üretim tekniği olarak gittikçe yaygınlaşmaktadır
In vitro kültüründe 2 imkan sözkonusudur
Meristemden yapılan üretme ve Fransızların "Le micro bouturage " dedikle ri mikro çelikleme yoluyla yapılan üretme Bu son yöntem dış ortamda yetiştir meyi esas alır
Meristem hücreleri bilindiği gibi sürgün uçlarında, kök uçlarında, gövdede kambiyumda, kallus dokusunda, yaprak kenarları ve yaprak koltuğunda bulunur Hücre bölünmeleri esas itibariyle bu meristem hücrelerde sözkonusudur Bu me ristem hücrelerin ince zarlı, plasması bol, çekirdeği hücre hacmine kıyasla büyük olan en genç bölümüne "promeristem " denilir Bunlardan en hızlı bir üreme sağ lanabilir