Erik Yetiştiriciliği

erik nasıl yetişir - erik nasıl yetiştirilir - erik bakımı
DÖLLENME BİYOLOJİSİ


Erik çiçekleri o yılın sürgünleri veya yaşlı spurlar üzerindeki lateral (yan) tomurcuklarda oluşurlar Her tomurcuktan 1 veya 3 çiçek meydana gelir


Bir kısım P cerasifera çeşidi kendine verimli bazılarıda kendine kısırdır Bazı P domestica kültür çeşitlerinden kendine verimli, kısmen kendine verimli ve kendine kısır olanları vardır Kendine verimli çeşitlerin kendi çiçek tozu ile tozlanmaları durumunda meyve tutma oranı % 30' a kadar yükselmektedir Fakat Kendine kısır çeşitler kendi çiçek tozları ile tozlandıkları zaman meyve bağlama oranı % 15 lara kadar düşer Genellikle Avrupa erikleri ile japon erikleri birbirine uyuşmazlar Japon eriklerinin bir kısmı kısmen kendine verimli, bir kısmı da kendine kısırdır

İKLİM İSTEKLERİ


Erik türleri, iklim istekleri yönünden farklılık gösterir Japon erikleri (P salinica) soğuk geçmeyen bölgelerde yetişir Avrupa erikleri (P domestica)kışı nisbeten soğuk geçen soğuk ılıman iklime uygundur Mevcut türler içerisinde değişik iklim koşullarına en iyi uyabilen P cerasifera'dır Kış mevsiminde soğuklara dayanıklı olan eriklerde Çiçeklenme devresinde soğuğa karşı duyarlılık artarKış dinlenme süresi bakımından Avrupa erikleri +72 OC 'nin altında 1000 saatten fazla bir soğuklama süresine ihtiyaç duyarlar japon eriklerinde ise bu süre 600 saat

kadardır

DİKİM ŞEKLİ VE ZAMANI


Kendine kısmen verimli veya kendine kısır çeşitlerle bahçe kurulacağı zaman çeşitlerin birbirini tozlayacak şekilde dikilmesi gerekir ve bu durumda Tozlayıcı oranı 1/9 oranında olmalıdır İkiden fazlaçeşitlerle kurulacaksa çeşitler 2'şer 3'er sıra halinde dizilmelidirKendine verimli çeşitlerle bahçe

kurulacağı zaman eğer bahçede birkaç çeşidin yer alması isteni yorsa her çeşitin bir blok halinde bahçeye yerleştirilmesi gerekmektedir En uygun tozlayıcı çeşit seçilirken Birçok özellik gözönünde bulundurulmalı ,meyvenin özellikleri yanı sıra çiçek açma zamanlarının birbirlerini tozlayacak şekilde uygun gelmesine, çiçek tozlarının yüksek çimlenme gücüne sahip olmasına ve karşılıkı tozlanma sonucu yüksek oranda meyve tutumu meydana getirecek çeşitlerin seçilmesine özen gösterilmelidirBahçe kurulurken birden fazla çeşit kullanılması meyve miktar ve kalitesini olumlu yönde etkilediğinden her zaman tercih edilmelidirTozlayıcı ağaç sayısı tozlayıcı çeşidin istenen bir çeşit olup olmamasına göre ayarlanma

lıdır istenen bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması halinde, 2 sıra ana çeşide 1 sıra tozlayıcı yeterlidir Üretim amacına uygun olmayan bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması zorunluluğu varsa 8 ana ağaca 1 tozlayıcı olacak şekilde bahçe kurulmalıdırKışı yağışlı veya soğuk geçen bölgelerde dikim ilkbahar mevsiminin başında yapılırKışı ılıman geçen ve az yağış alan bölgelerde fidanlar Kasım- Aralık ayından itibaren dikilebilirler Dikim ilkbahar gelişme devre sinin başlamasına kadar sürebilir


TOPRAK İŞLEME

Az yağış alan bölgelerde, erik bahçeleri devamlı olarak yabancı otlardan temizlenmeli Böyle bölgelerde bahçeler sonbaharda ve sonra İlkbaharda toprak tava gelince ,Şubat sonu veya mart içinde bir kez daha sürülür Mayıs ayında yapılan üçüncü sürümden sonra ise sulama kanalları açılıp, Ağaçların dipleri çapayla işlenir Yağışlı bölgelerde ise çayır bitkileri kullanarak bahçelerde devamlı bir örtü bitkisi bulundurulmalıdır Erik kökleri toprak yüzeyine yakın olarak gelişti ğinden toprağın derin işlenmemesi gerekir


SULAMA


Yıllık yağış miktarı 750 mm'yi geçen bölgelerde sulama yapılmayabilir

fakat, Yağış miktarı bu rakamın altına düşen yerlerde sulamanın yapıl

ması zorunludur Erikler saçak köklü olduklarından ve kökler yüzeysel

geliştiklerinden derin köklü meyve türlerine göre daha fazla suya ihtiyaç gösterirlerEge bölgesinde erik bahçeleri mayıs ayının ikinci yarısından itibaren sonbahar yağışlarınakadar geçen süre içinde 8-12 günde bir sulanır Sulama çeşitli şekillerde yapılırBunlar;karık usulüçanak usulü, tava yöntemi veya karık-çanakkombinasyonları şekilleri olarak sayılabilir Sulama sistemi toprağın özelliğine, su kaynağının zenginlik durumuna göre seçilir Damlama ve mini yağmurlama sistemleri de günümüzde uygulamaya girmiştirMevcut türler arasında P cerasifera türleri kuraklığa en fazla dayanan türlerdir


GÜBRELEME


Verilecek gübre miktarının toprak ve bitki analizine göre belirlenmesi en doğru uygulama olacaktırGübre miktarı,toprağın tipineağaçların yaşına, topraktaki besin maddeleri durumuna, alınan ürün miktarına iklime ve ağaçların gelişme durumuna bağlıdır Azotlu gübreler kış sonunda ilkbahar gelişmesi başlamadan önce verilmelidir Erik ağaçları azotun hem sülfat, hem de nitrat formuna cevap verirler Ancak pH'ı 65'un altında olan topraklarda amonyum sulfat kullanılmamalıÜre ise toprak pH'ı 50'in altında olan topraklarda kullanılmalıdır Azotlu gübrenin haziran ortasından sonra uygulanması önerilmez Genç ağaçlarda ağaç başına her yaş için 113-226 gr aktif azot uygulanır Bu miktarlar arzu edilen büyüme durumuna göre azaltıp çoğaltılabilir

Meyve veren ağaçlarda 85-112 kg/dekar aktif azot uygulaması önerilebilir


Fosforlu ve potaslı gübreler kış başında, meyve veren ağaçlarda sıralar

arasına, genç ağaçlarda ise taç izdüşümleri çevresine gelecek şekilde

serpilmelidir


Sunni gübrelerin yanında ,2 yılda bir ağaç başına 50 kg iyi yanmış çiftlik gübresi (meyve veren ağaçlar için) verilmelidir İlave olarak yeşil gübreleme yapılması da yararlı olacaktır

ANAÇLAR


Meyve yetiştiriciliğinde kullanılan anaçlar üretilme şekline göre generatif ve vejatatif olarak iki grupta toplanırErikler için anaç olarak muhtelif erik türlerinin çöğür ve klon anaçları ile şeftali, kayısı ve badem çöğür anaçları kullanılmaktadır


Erik Çöğür Anaçları:


Pceresifera(myrobolan kiraz eriği): Kökeni Kafkasya ve yakınındaki Asya ve Avrupa ülkeleridirYurdumuzda ve Dünya’da geniş ölçüde kullanılan erik anaçıdır Özellikle Avrupa grubu (Pdomestica) erik çeşitler için istenen anaç olmakla birlikte Japon grubu (Psalicina) erikler için uygundur bunun yanında President, Kelsey gibi bazı çeşitlerin bu anaç ile tam uyum gösteremediği belirtilmektedir

Pceresifera anaçları ABD ve Avrupa’da Myrobolan erikleri diye tanınıp

Yurdumuzda can eriği olarak bilinir Değişik toprak ve iklim şartlarına

uyabilen can eriği;Kök ur nematoduna hassas fakat kök boğazı çürüklüğüne

karşı dayanıklıdır Hafifkumlu topraklarda çok iyi gelişir Kuvvetli bir

anaç olup, bu anaç üzerine aşılı fidanlar 7x7 m şeklinde dikilmelidir


Pbesseyi (Kum eriği): Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur Çok bodur bir anaçtır 1-15 m boyunda ağaçlar meydana getirir Aşıdan sonra ilk yıl ürün vermeye başlar Kumlu topraklara uyumu iyidir


Ppersica(şeftali): fazla derin olmayan, Kumlu ve hafif topraklarda eriğe anaç olarak kullanılmaktadır Yarı kuvvette ağaçlar oluşturur ve erkencilik sağlar Nematodun sorun olduğu yerlerde tercih edilmelidir Japon eriklerinin hemen hepsi ile iyi uyuşma gösterir, ancak Avrupa eriklerinin bazıları ile uyuşmalık görülebilir En çok kullanılan şeftali anaçları;


Prunus persica (Lovall)

Nemaguard

S-37

Eğer erik bahçesi daha önce şeftali bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa anaç olarak şeftali kullanılmamalıdırParmeniaca (Kayısı): Nematotlu bölgelerde kumsal topraklar için uygun bir anaçtırJapon erikleri ile Avrupa eriklerine nazaran iyi uyuşma gösterir Bu anaç kullanılacağı zaman kalem anaç ilişkilerinin önceden bilinmesi gerekir Kayısı anacı erik için

ancak nematodun söz konusu olduğu durumlarda düşünülebilir


Pamygdaus (Badem): Kumlu topraklarda erik yetiştiriciliği için bu anaçlar tercih edilirTüm çeşitlerle iyi uyum sağlamayabilir French gibi bazı erik çeşitleri badem anacı üzerine başarılı bir şekilde yetiştirilmektedir Badem üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatar Bol verimli yüksek kaliteli meyve veren ağaçlar oluştururlar Meşe kök mantarı, vertisilyum solgunluğuna ve nematoda duyarlıdır Bakteriyel kansere orta derecede dayanıklıdır


Psalcia:Kumlu topraklara adapte olduğu için bu tür topraklarda bodur erik anacı olarak kullanılabilir Japon ve Avrupa grubu eriklerle uyuşur ve bodur ağaçlar meydana getirirler

Erik Klon Anaçları


Myrobolan B: drenajı kötü, hafif,Kireçli, ağır ,kuvvetli ve zayıf gibi çeşitli topraklara iyi uyum sağlar, üretilmesi kolaydır Kuvvetli ve verimli ağaçlar oluşturur


RCd’Althan, RCQuillus,Stanley, Prune Martin, çeşitleri ile uyuşmazlık gösterir bakteriyel kanser ,Nematot, ve vertisulyuma duyarlı, kök boğazı çürüklüğüne orta derecede dayanıklıdırMarianna: Prunus munsoniana ve Prunus cerasifera’nın tozlanması sonucu elde edilmiş ve vegetatif olarak üretilebilen bir anaçtırAğır ve çok rutubetli topraklarda yetişebilir Kök ur nematoduna bağışık olup, kök boğazı çürüklüğü ve kök kanserine dayanıklıdır Avrupa ve Japon grubu erikleri ile uyuşmaktadır Marianna anaçlarının değişik klonları bulunmaktadırMyrobolan Gl931-6: PH yüksek topraklardaki yetiştiricilik için kullanılan bir anaçtır Diğer anaçların iyi sonuç vermediği asitli topraklarda iyi sonuç vermektedir


Marianna GF8-1; Kuvvetli ağaç oluşturup vegetatif olarak üretilmesi kolaydır Çok değişik topraklara rahatlıkla uyum sağlar RCd’Althan çeşidi ile uyuşmamaktadır Marianna 2624 Klonu; Üretilmesi kolaydır Değişik toprak tiplerine uyumludur Kökleri ilk yıllarda yüzeysel gelişir Orta kuvvette ağaçlar oluşturur Nematoda dayanıklı, kök boğazı çürüklüğüne ve vertisilyuma orta derecede dayanıklı, bakteriyel kansere ise çok duyarlıdır


Myrobolan 29-C:Kök gelişimi İlk yıllarda yüzeysel olup, sonraki yıllarda derinlere gider Kuvvetli ağaçlar oluşturur Nematoda dayanıklıdır Kök boğazı çürüklüğü, vertisilyum ve bakteriyel kansere orta derecede duyarlıdır


Prunus domastica: Bu anaçlar İngiltere’de kullanılmaktadır Bodurdan gelişmişe kadar değişik tipte konları vardır


Brompton Klonu; Yarı kuvvetli ağaçlar oluşturup bu ağaçlar kaliteli ve bol meyve verirler Kültür çeşitleri ile uyumlu, Vegetatif olarak üretilmesi zordur Bu durumun hormonla ve sisleme ile düzeltilmesi halinde çok iyi bir anaçtır Common plum Klonu; Yarı bodur ağaçlar oluşturur

Daldırma ve odun çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir Her çeşitle uyuşması iyidir

Pershore Klonu; Orta kuvvette ağaç oluşturup, Çeşitlerle uyuşması iyidir Vegetatif olarak üretilmesi zordur Ancak dip sürgünleri ve daldırma ile çoğaltılabilir

Brussel klonu; Yarı kuvvetli ağaç oluşturur Üretimi ancak daldırma ile yapılabilir

Hastalıklara duyarlı olmakla birliktepek pek çok çeşit ile uyum göstermektedir Günümüzde hemen hemen kullanılmamaktadır Prunus instita: Bu türün değişik klonları da eriğe anaç olarak kullanılmaktadırPixy; İngiltere’de East Malling Araştırma İstasyonu tarafından St Julien d’Orleans klon populasyonu arasında bodur anaç olarak elde edilmiştir Vegetatif olarak (odun çelikleri ile) üretilen bu anaç üzerine aşılı erik çeşitleri erken meyveye yatmakta, daha iri meyveli ve şeker oranı yüksek meyve oluşturmaktadır Pixy, StJulien anacına göre % 30 oranında bodurluk sağlamaktadır Ferlanin (P2038): Fransa’da elde edilmiş melez bir anaç olup, vegetatif olarak üretilebilir ve Pixy anacı kadar veya ondan biraz daha bodurdur Verim, erkencilik ve meyve iriliği yönünden oldukça iyidir Nematot ve kök kanserine dayanıklıdır Kış soğuklarına dayanıklı bir anaç olup, d’Agen hariç tüm çeşitlerle aşı uyuşması iyidir

Common mussel klonu;Uygun ve elverişli toprakları sever ve kuvvetli ağaç oluşturan

bir anaçtır Odun ve kök çelikleri ile kolaylıkla üretilebilir Pek çok çeşit ile başlangıçta iyi bir uyuşma göstermesine rağmen ilerki yıllarda bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda ağacın gelişmesi durmakta ve meyveler iyi gelişememektedir Bazı çeşitlerle olan kombinasyonunda gözlenen bodurluk gerçek ve sağlıklı bir bodurluktan çok, fizyolojik zayıflık nedeni ile gelişme yetersizliğinden ileri gelen bodurluktur Black damas klonu; Değişik toprak tiplerine

kolaylıkla uyum sağlayabilen ve kuvvetli ağaç oluşturan bir anaçtır Kültürel bir

çeşidi ile uyuşması iyidir Saint Julien A klonu; Bu anaç yarı bodur ve bol verimli ağaçlar oluşturur Bu ağaçlar erken meyveye yatar Değişik toprak tiplerine özellikle kireçli topraklara uyumu çok iyidir Bir çok çeşit ile uyuşması iyidir Sıcak iklimlerde gelişmesi iyidir Vegetatif olarak üretilmesi zordur


Ferciana/Ishtora: St Julien A ile aynı büyüklükte olup, verim erkencilik ve meyve iriliği yönünden üzerine aşılanmış olan çeşide olumlu etkisi vardır Nematodlara dayanıklı, Armillaria’ya toleranslı ve kireçli topraklara hassas olup, vegetatif yolla çoğaltılmaktadır

MEYVE SEYRELTMESİ


Japon erikleri ile bazı can eriklerinde bir çiçek tomurcuğundan 1-3 çiçek meydana geldiğinden aşırı yüklenme olmaktadır Seyreltme elle yada kimyasal maddelerle yapılırErik meyveleri küçük olduğundan elle seyreltme oldukça masraflıdır Geç olgunlaşan çeşitlerde elle seyreltme haziran dökümünden sonra uygulanır Diğerlerinde ise genç meyve dökümü sona erince

yapılmalıdır Yeşil olarak tüketilen can erikleri de ağaçlardaki meyveler aralıklı olarak hasat

edildiğinden her meyve toplama, seyreltme yerine geçer


Eriklerde kimyasal maddelerle seyreltme elmalardaki kadar başarılı olamamıştır Kimyasal maddelerin bir kısmı DNOC'li bileşiklerdir Bu etkili maddeye sahip Elgetol, ağaçlara %70-80 çiçeklenme devresinde püskürtülür Bundan başka bu amaçla kireç sülfür de denenmiştir Bu kimyasal madde %6-7 konsantrasyonunda ve % 50-60 çiçeklenme safhasında ağaçlara

atılır


HASAT


En iyi toplama olgunluğu; meyvelerin tam tatlılaştıkları ağaçta tam iriliklerini, renklerini aldıkları, ve eti gevrek olduğu zamandır Ana ağaç üzerindeolgunluğun bu kadar ilerlemesi yakın pazarlar için toplanacak meyvelerde söz konusudur Uzak pazarlar için ise hasat daha erken yapılmalıdır


Eriklerde hasat zamanı, üst ve zemin renkteki değişime meyve eti sertliğine, suda eriyen kuru madde miktarına bakılarak veya tam çiçekten hasada geçen süreye bakılarak tayin edilir


Kurutmalık erik meyveleri ise ağaçlar üzerinde aşırı derecede olgunlaşıp bir miktar suyunu uçurup, buruştuktan sonra hasat edilirlerBuruşan eriklerin bir kısmı ağaçların dibine düşer Bunlar yerlerden toplanır Ağaçta kalan meyvelerde elle veya makine ile hasat edilirler

DEPOLAMA


Erikler en uygun olarak 00C veya -05 0C'de saklanırlar Bu sıcaklık derecesinde Avrupa eriklerini 3-4 hafta, Japon eriklerini de 7-8 hafta saklamak mümkün olur Düşük sıcaklık derecesinde iç kararması yapan erikleri kontrollü atmosfer koşullarında 4-8 0C de yukarıda belirtilen sürelerde saklamak mümkündür