Analiz İçin Toprak Örneği Alınması

Toprak Örneği - Toprak Örneği Nedir - Toprak Örneği Nasıl Alınır - Toprak Analiz - Gübreleme Toprak Örneği - Gübreleme

Bitkisel üretimde daha kaliteli daha bol ürün almak için gübre kullanımı önemli bir faktördürGübre; bitkinin beslenmesinde, toprağı besin maddeleri bakımından zenginleştirmek için uygulanır


Toprak canlı bir varlıktır Her canlı gibi onunda beslenmeye ihtiyacı vardır toprağı beslerken gübreyi toprağa en uygun zamanlarda, bitkinin isteği olan cinsten ve en uygun miktarlarda atmalıyız ki


- Faydalı olsun


- Ekonomik olsun


Bu dersimizde tarlamıza meyve bahçemize atacağımız gübrenin cinsini, miktarını belirlemek için toprak örneğinin nasıl alınacağını göreceğiz


Toprak bizi besliyor öyleyse bizde toprağı beslemeliyiz


TOPRAK ANALİZLERİNİN AMACI


Topraklarda bulunan bitkiye yarayışlı besin maddesi miktarlarını bularak o topraklarda yetiştirilecek bitkilerin isteği olan gübre cins ve miktarlarını ortaya koymaktır Çiftçinin kafasında daima tarlasında yetiştirdiği ürün için hangi gübrenin, NE KADAR, NE ZAMAN ve NASIL kullanılacağına dair sorular vardır


Resim 1 Gübreleme yapılmadan önce hangi gübreden, ne kadar, ne zaman ve nasıl kullanılacağını öğrenmek gerekir


Kârlı bir gübreleme ancak, bitkinin isteği olan gübre cins ve miktarını bilmek ve bu gübreleri en uygun zamanda ve şekilde toprağa uygulamakla yapılabilir Burada önemli olan diğer bir hususta gübreye en az parayı vererek en fazla ürünün nasıl kaldırılacağını bilmektir Fazladan atılan gübre fazla para demektir En kazançlı gübrelemeyi yapabilmek için öncelikle toprağımızdaki besin maddesi miktarını bilmemiz gerekir İşte bunun için toprak analizi yaptırmalıyız


Toprak analizleri bu amaçla kurulmuş laboratuvarlarda kimyasal yollarla analiz edilir Bu analizler sonucu toprak içerisindeki bitkiye yarayışlı besin maddesi miktarları ortaya konur Ve böylece o toprakta yetiştirilecek bitkinin büyümesi ve iyi bir ürün alınması için hangi besin maddesinin eksik olduğu bilindiğinden, topraktaki bu eksiği tamamlayacak miktarda gübrenin atılması en kazançlı olanıdır


Resim 2 Toprak analiz laboratuvarı


TOPRAĞI ANALİZ ETTİRMEDEN GÜBRE KULLANIRSAK NE OLUR?


- Bitkinin ihtiyacından daha az gübre kullanılabilir Bu durumda bitkiler yeterince beslenemediklerinden iyi gelişemezler ürün azalır, alınan ürün gübre parasını bile karşılamayabilir


- Bitkinin ihtiyacından daha fazla gübre kullanılabilir böylece fazladan attığımız gübrenin parası ziyan olduğu gibi fazla gübre toprağa ve ürüne olumsuz etkiler yapabilir


- Yanlış cins gübre kullanılabilir Bunun bir sonucu olarak ürün azalabilir, yatabilir veya kuruyabilir En azından üründe bir artış olmayabilir Böylece de gübreye verilen para boşa gitmiş olur


- Yanlış zamanda ve yanlış şekilde gübre kullanılabilir Bunun sonucu olarak gübreden beklenilen yarar sağlanamayabilir


Eksik veya fazla, yanlış cins ve zamansız gübre kullanmamak için gübre kullanmadan önce toprağın mutlaka analiz ettirilmesi ve laboratuvardan alınacak toprak analiz raporu sonucuna göre gübre kullanılması gerekir


Ancak toprak analizi sonuçlarının beklenen faydaları sağlayabilmesi ve yukarıda açıkladığımız hatalara düşülmemesi için toprak örneklerinin mutlaka usulüne uygun olarak alınması gereklidir Eğer usulüne uygun toprak numunesi alınmamışsa bunun sonucu hiçbir anlam ifade etmediği gibi emek, para ve zaman kaybına neden olacaktır


TARLADA NEREDEN TOPRAK ÖRNEKLERİ ALINIR?


Değişik tarlaların topraklarında farklı miktarlarda bitki besin maddesi bulunmaktadır Bunun için her tarladan ayrı ayrı toprak örneği alınması gerekir


- Aynı tarla içinde, değişik özellik gösteren kısımlar bulunabilir Mesela tarla toprağının bir kısmı açık renkli, diğer bir kısmı koyu olabilir Bu renk farklılığı bize tarlanın bu iki kısmında organik madde demir gibi birçok madde bakımından farklılıklar olduğunu gösterir


- Tarlanın bir kısmı düz bir kısmı eğimli olabilir veya tarlanın bir kısmı çorak, diğer bir kısmı nispeten daha verimli olabilir Eğer aynı tarlanın içinde böyle farklı yerler varsa bu alanlardan da ayrı ayrı toprak örneği alınmalıdır


NERELERDEN TOPRAK ÖRNEĞİ ALINMAZ


Toprak örneğinin alınacağı alan belirlendikten sonra toprak almak için küreğin batırıldığı nokta eğer;


- Harman yeri veya hayvan yatmış yer ise, - Önceden gübre yığılmış yer ise,


- Sap kök veya yabani otların yığın halinde yakıldığı yer ise,


- Hayvan gübresinin bulunduğu nokta ise,


- Tarlanın tümsek veya su birikmesi olan çukur noktaları ise,


- Dere, orman, su arkı ve yollara yakın arazi kısımları ise,


- Sıraya ekim yapılan ürünlerde sıra üzeri ise,


- Binalara yakın alanlar ise,


- Özellikle meyvecilik, kavakçılık gibi ağaç yetiştirmek için ayrılan araziler hariç, tarlada bulunan birkaç ağacın altından, toprak örneği alınmamalıdır


TOPRAK ÖRNEĞİ NASIL ALINIR?


1 Tek Yıllık Bitkiler İçin:


Tek yıllık bitkilerde gübreleme amacıyla toprak örneği almak için; bir küreğe, alınan toprak örneklerini karıştırmak için bir kaba (kova, leğen, geniş bir naylon) ve temiz bir naylon veya bez torbaya ihtiyaç vardır Bu malzemeleri kullanmadan önce küreğin iyice temizlenmiş ve üzerinde başka artıkların kalmamış olması gerekir Toprak örneklerini içine koyup laboratuvara analize göndereceğimiz naylon veya bez torba ise 1 kg kadar toprak alabilecek bakkallarda satılan temiz bir naylon olabileceği gibi, aynı büyüklükte yıkanmış çok iyi durulanmış ve temiz bir yerde kurutulmuş bez torbada olabilir


Örnek alma:


Toprak örneği olmak için hazırlanan araç gereçleri alarak tarlanın başına gidilir Tarlanın bir ucundan girerek öbür ucuna kadar örnekler alınarak ilerlenir Ancak bu örnekler tarlanın bir ucundan öbür ucuna doğru düz bir çizgi üzerinde ilerleyerek dosdoğru olmayıp zig-zaglar yaparak alınmalıdır Yani ekim yapacağımız alanın her tarafından örnek almaya dikkat etmeliyiz


Resim 3 Karışık toprak örnekleri tarlanın bir ucundan diğer ucuna doğru şekildeki gibi zig-zak'lar çizilerek açılan çukurlardan alınmalıdır


Bu şekilde tarladan alınan toprak örnekleri elimizdeki kovaya konarak ilerlenir ve tarlanın öbür başına çıkılır


Burada tarladan aldığımız ve kovaya üst üste koyduğumuz bütün toprak örnekleri iyice karıştırılır (paçal yapılır) Sonra kova içerisinde iyice karıştırılmış olan topraktan yanımızda götürdüğümüz naylon veya bez torbaya 1 kg kadar toprak örneği konur


Etiketleme :


Hazırlanmış ve torbalanmış olan toprak örneğinin kime ait olduğunu hangi tarladan alındığı belirlemek için yapılır


Bunun için bir kağıda kurşun kalemle:


- Adını soyadını


- Toprak örneğinin nereden alındığını (tarlanın adını veya aynı tarladaki değişik yerlerin adını)


- Önümüzdeki ekim döneminde bu tarlaya hangi bitkiyi ekeceğini


- Geçen yıl bu tarlaya hangi bitkiyi ektiğini


- Kendin için gerekli başka bir bilgi varsa yazılır


Hazırlanan bu kağıt torbanın içine konur Eğer yapılabilirse aynı kağıttan bir tane de torbanın dışına bağlanır


Resim 4 Aldığın örneği etiketlemeyi unutma


TOPRAK ÖRNEKLERİ NASIL VE NEREYE GÖNDERİLİR?


Arazinin 10-20 yerinden alınarak bir kovaya doldurulan ve sonra karıştırılarak (paçal yapılan) bu topraktan torbalara konulan ve içine ve üzerine hazırlanan etiketten konulan bu toprak örnekleri çiftçiler tarafından tek tek, veya arazisinden toprak örneği almış bütün çiftçilerin toprak örnekleri topluca Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı laboratuvarlara iletilir


Bu laboratuarlarda analizler parasız olarak yapılmaktadır Yapılan analiz sonuçları çiftçilerimize bir rapor halinde bildirilmektedir


TARLADA ÖRNEK NASIL ALINIR?


Tarlada toprak örneği alınacak noktaya gelindiğinde


- Bu yerin toprak örneği alınmaya uygun bir yer olup olmadığı kontrol edilmelidir


- Eğer bu yer örnek almaya uygunsa toprağın üzerindeki ot, sap gibi şeyler el ile temizlenir


- Temizlenen bölgede kürek toprağa 20 cm derinlikte (pulluk sürüm derinliği) daldırılır


- Alınan bu toprak olduğu gibi açılan çukurun hemen yanına konulur


- Sonra açılan çukur içine kenarlardan toprak dökülmüş ise el ile temizlenir


- Sonra kürek 3-5 cm kalınlıkta toprak alacak şekilde 18-20 cm derinliğe kadar daldırılır ve yavaşça kaldırılır


- Alınan örnek kürek üzerinde yalnızca yan taraflarından düzeltilerek kovanın için konulur Böylece bir adet toprak örneği alınmış olur


Yaklaşık 40 dekar tarla için 10-20 adet örnek alınarak kovaya konur ve kovadaki bu topraklar karıştırılarak örnek alınır


ÖRNEKLERİN TORBALANMASINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİ?


Toprak örnekleri eğer naylon torbalara konulmuşsa naylonlar birkaç yerinden kalemle delinir Böylece topraktan çıkacak nemin bu deliklerden uçması sağlanır Aynı zamanda içine koyduğumuz kağıt etiketin nem dolayısıyla parçalanması engellenmiş olur


Resim 5 Toprak numunesi almak için sonda, burgu, kürek gibi birçok alet kullanılır




Resim 6 Toprak numunesi alınırken V harfi şeklinde bir çukur kızılır Sonra çukurun düzgün yüzeyinden 3-4 cm kalınlığında 18-20 cm boyunda bir toprak dilimi alınır


Toprak örneği alındıktan hemen sonra laboratuvara gönderilmeyecekse, toprağın evde kurutularak gönderilmesi daha erken analiz sonucu almanızı sağlar Çünkü toprağın nemli olması analizlerin yapılmasına engel olduğundan laboratuvarlarda nemli toprak kurutulmak için muayyen bir süre bekletilir


Eğer mümkünse alınan toprak örnekleri evde veya uygun bir yerde, oda sıcaklığında, toz almayacak bir şekilde temiz naylon veya dosya kağıtları üzerinde serilerek kurutulup sonra laboratuvara gönderilmelidir Böylece laboratuvarda nemli toprağın kurutulması için geçen süreyi beklemeden toprak analize alınır ve daha erken analiz sonuç raporunun alınması sağlanmış olur


UYGULAMADA YAPILAN HATALAR


Gübreleme amacıyla toprak örneği almak gübrelemenin temelidir Bunun için dikkatli olmak gerekir Özellikle uygulamada önemli hatalarla karşılaşılmaktadır En çok yapılan hatalardan bir kaçı şöyledir:


- Toprak örnekleri kürekle 20 cm'e kadar olan derinlikten alınmayıp toprağın hemen yüzeyinden ve çoğu zaman elle alınmaktadır


- Alınan toprak miktarı 1 kg kadar değil de 100-150 gr kadar alınmakta ve bu nedenle gönderilen toprak laboratuvarda analize yeterli olmamaktadır


- Alınan toprak örnekleri uygun olmayan kaplara örneğin o anda bulunan konserve kutularına veya makarna naylonlarına konulmaktadır


- Etiketler kurşun kalemle yazılmayıp tükenmez kalemle yazılmakta ve naylona konup ağzı kapatılınca toprak terleme yaptığından mürekkep bulaşınca etiketteki yazılar okunmaz olmaktadır


- Topraklar naylon torbaya konulduktan sonra naylon torbalar birkaç yerinden delinmediğinden içine konan etiketler toprağın neminden dolayı naylon içerisinde ıslanarak parçalanmaktadır


- Çiftçinin aynı mevkide birden fazla tarlası olduğunda, toprak örnekleri alındıktan sonra etikette hangi toprağın hangi tarlaya ait olduğu belirtilmemekte ve böylece laboratuara gönderilen topraklar analizleri yapılıp rapor gönderildiğinde çiftçi tarafından tarlalar karıştırılmaktadır


2 Çok Yıllık Bitkiler İçin:


Çok yıllık bitkilerden gübreleme amaçlı toprak örneği alınması da tek yıllık bitkilerde olduğu gibidir Tek yıllık bitkilerden farkları toprağın sadece 20 cm derinliğinden (pulluk sürüm derinliğinden) değil toprağın derinlemesine de örnek alınması gerekir


Çok yıllık bitkilerde genellikle 0-20, 20-40, 40-60 cm derinlikten örnek almakla birlikte gerekli görülürse 60-90 veya 90-120 cm derinliklerden de toprak örneği alınır Tabi ki bu derinliklerden toprak örneklerinin alınmasında kürek yeterli değildir Bu örnekler çeşitli tipte burgularla alınabileceği gibi tarlada bu derinliklere kadar bir çukur (boy çukuru) kazılarak bu çukurun düzgün bir kenarından örnekler alınabilir


Alınan örnekler tek yıllık bitkiler bölümünde anlatıldığı şekilde etiketlenir, torbalanır ve laboratuvara gönderilir


Resim 7 Fosforlu ve gerekiyorsa potasyumlu gübre erken ilkbaharda ağaç tacının altına (izdüşüme) açılacak 15-20 cm genişlik ve 15-20 derinlikte daire şeklindeki hendeğe, verilerek üzeri toprakla doldurulur




Resim 8 Toprak işlemenin traktörle yapılabileceği hallerde gübreler ağaç sıralarına paralel geçen 15-20 cm derinlikte açılan hendeklere verilebilir 1 numaralı sıralar bir sene 2 numaralı sıralar ertesi sene gübrelenir


Kaynak:

Tarım Bakanlığı Yayınları

TEKNİK METİN YAZARLARI

Doç Dr İbrahim GEDİKOĞLU


Zir Yük Müh Fikret EYÜPOĞLU


Doç Dr Naci KURUCU


Dr Süleyman ALTINTAŞ


Editör Zir Yük Müh Erdem ÖNER