Kaktüs Nasıl Bir Bitkidir

Kaktüs Bitkisi - Kaktüs Bitkisi Yetistirmek - Kaktüs Bakımı Nasıldır - Kaktüs Yetiştiriciligi - Kaktüs Çicegi Hakkında
Kaktüslerin anavatanı Amerika kıtası ve yöresindeki adalar olup, en çok kaktüs türüne Meksika da rastlanmaktadır


Tanımı:

Kaktüs adı Yunancar17;da r0;dikenli bitkir1; anlamına gelen r0;kaktosr1; kelimesinden gelmektedir Yaprakları hemen hemen kaybolmuş, bunların yerini dikenler almıştır Gövde genelde dilimli, köşeli, kıvrımlıdır r0;Areolr1; adı verilen kadife tüylü diken dipleri en belirgin özelliğidir Çiçekleri güneşi yansıtmak için saten gibi parlak, kısa ömürlü, maviden başka her renktir


Bitkiler dünyasında tümüyle ayrı bir yapıya ve güzelliğe sahip olan kaktüslerin bilinçli şekilde yetiştirilmeleri, onlara emek veren kişilere çok zevkli anlar yaşatabilir Birbirinden çok farklı yapı, görünüş ve umulmadık derecede renkli, güzel çiçekleriyle gerçek süs bitkisi niteliği kazanan kaktüslere, etli bitkiler (succulents) adı da verilmiştir


Amerika kıtasının kızgın çöllerinde son derecede sıcak güneş ışınları altında kuru rüzgârlara göğüs geren, gece ve gündüz ısı değişimi altında yaşamını sürdüren kaktüsler vardır Böylesine zor koşullar altında yaşayabilen kaktüslerin yaşam gücünü diğer bitkilerle kıyaslamak mümkün değildir Yapılan araştırmalara göre, kaktüsler bu tür ağır koşullara ve 60 C'a varan sıcaklığa kadar dayanabilmektedir Bu dayanaklılıkları, üzerlerinde bulunan tüy ve dikenlerin doğrudan gelen yakıcı güneş ışınlarını yansıtan, hafifleten ve etkilerini önleyen koruyucu rollerinden kaynaklanmaktadır


Kaktüslerin en önemli özelliklerinden biri de, yaşamı için gerekli olan su toplamını kendi bünyelerinde depolayarak kuruda kaldığı zaman bu yedek sudan yararlanabilmeleridir Bu tür bitkiler hafif bir yağmur ya da gece düşen çiğden bile yararlanarak en küçük fırsatları bile kullanmayı bilmektedir Diğer önemli özellikleri, kaktüslerin bünyelerinde depo ettikleri suyu oksidasyon işlemine sokarak kendi beslenmelerine yararlı olarak şeker dengesini sağlayabilmeleridir Kısaca, kaktüsler hangi şekilde olursa olsun yaşam koşullarındaki değişikliklere uyum göstermesini en iyi bilen ve bu yetenekleriyle yaşamlarını sürdürmeyi sağlayan bir bitki grubunu oluştururlar


Diğer Türleri: Doğada 5000 türü bulunan Cactaceae familyasını 3 altfamilyaya ayırmak ve bu altfamilyaları oluşturan önemli cinsleri şu şekilde sıralamak olanaklıdır


1 Altfamilya: Peireskioideae (ince ve uzun, çoğu hala yapraklı kaktüsler): Peireskia

2 Altfamilya: Opuntioideae (gelişme noktalarından sürgün veren, yassı veya sütunumsu kaktüsler)puntia

3 Altfamilya: Ceroideae (diğer top ve sütun formlu kaktüsler): Aporacactus, Astrophytum, Cephalocereus, Cereus, Chamaecereus, Echinocactus, Echinopsis, Epiphyllum, Ferocactus, Mamillaria, Melocactus, Notocactus, Rebutia, Rhipsalidopsis, Trichocereus, Zygocactus


YETİŞME İSTEKLERİ


Sıcaklık:

Büyüme ve çiçeklenme dönemlerinde sıcağı çok severler Kışın birçok kaktüs türü 6-10 oC arasında sıcaklığa gereksinim gösterir Daha ılık iklimlerde yetişen bazı türleri ise sıcaklığı 10-15 oC olan yerlerde bulundurulur Ancak, kaktüslerin iyi bir şekilde çiçeklenebilmeleri kışın su verilmeden aydınlık ve serin bir yerde tutulmaları ile sağlanır


Orantılı Nem:

Kuru havayı severler Dolayısıyla % 50-60 lık nem yeterlidir


Işık:

Etli bitki ve kaktüs türlerinin her birinin ışıkla ve güneşle ilişkileri birbirinden farklıdır Bazı türler doğ¬rudan güneş ışıklarına dayanabildiği halde, bazıları gölgede kalmayı isterler Doğrudan güneş ışığına da¬yanabilen, kızgın çöllerdeki doğanın en acımasız sı¬cak ve kuraklığında yaşayabilen türler olduğu gibi, bir kısım bitkiler güneşten sanki korkar gibidir Sıcaklığın verdiği ağır ortam içinde bitkinin su gereksinimi fazla olur Genel olarak kaktüsler aydınlık ve güneşli yerleri severler Eğer iç mekanlarda bulunduruluyorlarsa, güneşe bakan pencere önleri en uygun yerlerdir Uzun süre yoğun gölge yerlerde bırakılan kaktüslerin yeni çıkan sürgünleri anormal uzamaya başlar ve renkleri açık yeşil, giderek sarıya dönüşür Bitkiler kışın daha az aydınlık yerlerde tutulabilir Kışı gölge yerlerde geçiren kaktüsler, İlkbaharda güneşe birdenbire değil, alıştırılarak çıkarılmalıdır


Saksı Harcı:

Kumlu, süzek toprakları severler Yeterli havalanma ve drenaj sağlayabilmek için karışımların en az 1/6r17;sı kaba dişli kumdan oluşmalıdır Genel olarak kaktüs yetiştiriciliğinde kullanılan saksı toprakları hacim olarak 1 kısım tınlı toprak, 1 kısım yaprak çürüntüsü, 1 kısım kaba dişli kum ve 1 kısım odun kömürü, tuğla veya saksı kırığının karışımıyla elde edilmektedir Ayrıca, hacim olarak eşit miktarlarda tınlı toprak, yaprak çürüntüsü, kaba dişli kum ve yanmış ahır gübresinin karışımından oluşan harç da kullanılmaktadır Bazı kaktüslerin büyütülmesinde ise 111 veya 211 oranlarında perlit, turba ve yaprak çürüntüsünün karışımından yararlanılmaktadır


ÜRETİM TEKNİĞİ


Kaktüsler hem Generatif (tohum ile), hem de vejetatif (çelik, aşı, ayırma ile) yöntemlerle üretilebilmektedir Uygulamada vejetatif üretim daha kullanışlıdır Ancak, fazla miktarda üretim söz konusu olduğunda, tohumla üretim yöntemi yeğlenir


Tohum ile Üretim:

Tohumlar genellikle 1 yıl bekletildikten sonra ekilir Ancak Epiphyllum (Atlas Çiçeği) ve Zygocactusr17;un (Yılbaşı Çiçeği) tohumları taze iken ekilmelidir Çimlenme süresini kısaltmak için, iri ve sert kabuklu tohumlar ekimden önce suda ıslatılır veya mekaniksel yollarla aşındırılır Ekim İlkbaharda (Mart-Nisan aylarında) yapılır Tohumların çimlendirilmesinde, hacim olarak eşit miktarlarda orman toprağı, turba ve kumun karışımından oluşan harç kullanılabilir Bu karışıma bir miktar odun kömürü tozu eklenmesi yararlıdır Tohumlar, yine hacim olarak eşit miktarlarda yaprak çürüntüsü, dişli dere kumu ve odun kömürü karışımına da ekilebilir-ler Çimlendirme ortamının yüzeyine 3-4 mm aralıklarla ekilen tohumların üzerleri kendi irilikleri kadar harç tabakası ile örtülür Çok ince tohumların üzeri örtülmez, düzgün bir tahta parçasıyla hafifçe bastırılır Ekim işi bittikten sonra tohum yastığı süzgeçli kova ile sulanır ve üzeri camla örtülür Kaktüslerin çoğu ışıkta çimlendiklerinden, yastık veya kasalar aydınlık bir yerde bulundurulur Çimlenme süresince ortam aynı şekilde nemli kalmalı; sıcaklık gündüz 20-30 oC, gece ise 18-20 oC dolayında tutulmalıdır Kaktüs cinslerine bağlı olarak çimlenme 4 gün ile 1 yıl içerisinde olur Sözgelişi, Rebutia cinsi kaktüslerde çimlenme 4 gün içerisinde gerçekleşmektedir Fideler birbirine değinceye değin tohum yastığında bırakılmalı, daha sonra köklerine zarar vermemeye özen göstererek başka kasalara şaşırtılmalıdır Genç bitkiler 1 veya 2 yıl sonra küçük saksılara alınırlar


Çelik ile Üretim:

Çelikler olgunlaşmamış sürgünlerden tepe çeliği tarzında ve büyüme dönemi içerisinde (Haziran-Eylül ayları arasında) alınırlar Kesim işi keskin bir bıçakla kuru ve güneşli bir havada yapılır Köklerin yanlardaki diken diplerinden çıkmasını önlemek için çeliklerin alt kısımları konik bir şekilde yontulur Hazırlanan çelikler yara yerinin kuruması için sıcak, gölgeli ve havadar bir yerde 2-3 gün bekletilir Kesim yeri tümüyle kuruyan çelikler, köklendirilmek üzere bir miktar odun kömürü tozu ile karışık dişli dere kumu veya perlit içerisine dikilirler Köklendirme ortamı olarak, eşit hacimlerdeki turba (veya yaprak çürüntüsü) ve dişli kumun karışımından oluşan harç da kullanılabilir Çelikler uzun ise sallanma ve devrilmeyi önlemek için bir çubuk ile desteklenmelidir Dikilen çeliklere su verilmemeli, sık sık su püskürtülmelidir Bu koşullarda çelikler 10-15 gün ile 1 yıl içerisinde köklenirler Kökler 2-3 cmr17;lik bir uzunluğa erişince, köklenme yastığından alınarak normal kaktüs harcına dikilirler Bu durumda yine kısıtlı su vermeye devam edilir



Ayırma ile Üretim:

Bazı kaktüs türleri yavru oluştururlar Bunlar kolayca koparılabilir, ancak ana bitkiden keskin bir bıçakla ayrılmaları daha uygundur Yavruların en uygun ayırma zamanı Haziran-Eylül arası ve İlkbaharr17;dır Yavru kaktüsler, içerisinde normal kaktüs harcı bulunan küçük saksılara alınırlar


BAKIM ÖNLEMLERİ


Saksı Değiştirme:

Yavaş büyüyen kaktüslerin saksıları 3-4 yılda bir, hızlı büyüyenlerin ise 2-3 yılda bir kez değiştirilir Çok küçük saksılarda yetiştirilen kaktüslere ise, her yıl saksı değiştirme işlemi uygulanır Saksı vr toprak değiştirme işlemi genellikle ilkbaharda (Mart-Nisan aylarında) yapılmalıdır Saksısı değiştirilecek kaktüsler, köklerin zedelenmeden saksı duvarından ayrılmasını kolaylaştırmak için bir iki gün önceden hafifçe sulanırlar Kılcal kökler hafifçe zedelendiği için, saksı değişiminden sonra bir hafta süreyle kaktüslere su verilmez Su kaybını azaltmak için bitki gölge bir yerde bulundurulur ve ara sıra üzerine su püskürtülür Yeni saksı eskisinin büyüklüğünde veya ondan bir boy büyük alınır Daha büyük saksı kullanıldığı zaman, bitkinin sürgün gelişimi iyi olur, fakat çiçek açmaz Kaktüsleri küçük seramik saksılara dikmek, onlara güzel bir görünüm kazandırır Ancak, bu kapların büyük bir bölümünde akıtma deliği bulunmamaktadır Eğer dip kısımda delik açma olanağı yoksa, birkaç küçük çakılla bir drenaj tabakası oluşturulur ve seramik saksılara ilke olarak daha seyrek su verilir


Gübreleme:

kaktüslere diğer iç mekân bitkilerinde kullanılan (sözgelişi N2O5:K2O oranı 6, 4, 6 olan) gübre karışımları verilirse, gevşek dokulu ve sağlıksız olarak büyürler Bu nedenle kaktüslerin beslenmesinde kullanılan gübre karışımları daha az N, buna karşılık daha fazla P ve K içermelidir Kaktüs gübrelerinde en uygun oran 4, 7, 9 şeklindedir Kaktüsler gelişme dönemine rastlayan İlkbahardan Sonbahara değin (genellikle Mart-Ağustos ayları arası) haftada veya 15 günde bir kez 1-2 g gübre 1 lt su içerisinde eritilerek verilebilir Dinlenme dönemlerinde bitkilere gübre verilmemelidir


Genellikle gübrelemede şu kurallara uyulmalıdır:

* Bitkilerin uyku ve durgunluk döneminde beslenmesine gerek bulunmaz,

* Hastalıklı bitkilere kesinlikle gübre verilmemelidir

* Henüz köklenmemiş bitkilere de gübre verilmez

* Yeni saksı lanmış bitkilere de gübre verilmez

* Sulama, gübre verilişinden sonra yapılmalıdır Aynı zamanda istenirse sulama gübreleme ile birlikte yapılabilir


Sulama:

Kaktüslere su verilmeye dinlenme döneminin bittiği Şubat-Mart aylarında seyrek olarak (yaklaşık 15 günde bir) başlanır Ancak çiçeklenecek bitkilere tomurcuklar iyice irileşinceye değin su verilmemelidir Yazın bitkiler 4-5 günde bir bolca sulanarak saksı toprağının suya iyice doyması sağlanmalıdır Sıcak havalarda üzerlerine su püskürtülmesi yararlı bir önlemdir Sonbaharda verilen suyu yeniden azaltılmalı, kışın (dinlenme ve tomurcuk oluşumu döneminde) ise özellikle soğuk yerlerde bulundurulan kaktüslere hiç su verilmemelidir Çünkü, bitkiler bu dönemde su gereksinimlerini, gövdelerinde depoladıkları kendi özsularından karşılarlar Ancak, Kasım-Şubat ayları arasında sıcaklığın 10 oCr17;den daha yüksek olduğu yerlerde bulundurulan kaktüslere ayda bir püskürtme ile çok az su verilebilir En uygun sulama suyu pH derecesi 4,5-6,5 olan yağmur suyudur Yağmur suyu sağlanamazsa, çeşme veya kuyu suları en az 24 saat dinlendirildikten sonra kullanılabilir


Havalandırma ve Temizleme:

Kaktüslerin bulundurulduğu yerler çok sıcak günlerde sık sık havalandırılmalı-dır Böylece hastalık ve zararlıların olumsuz etkileri önlenebilir Öte yandan, bitkilerin kirlenen kısımlarını sıvı sabun damlatılmış su ile temizlemek olanaklıdır


Budama:

budama yapılmaz Yalnızca kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekler temizlenir



KAKTÜS ve SUKKULENTLER İÇİN TOPRAK KARIŞIMI


1 kısım tınlı toprak,

1 kısım yaprak çürüntüsü,

1 kısım kum,

1 kısım tuğla kırığı, odun kömürü veya saksı kırıkları


Bunlar hacim olarak karıştırılır ve karışımın her litresine 13 ml kemik unu eklenir


Karışımlara tuğla, saksı kırıkları, odun kömürü parçaları ilave etmek havalanmayı ve gözenekli yapıyı artırma bakımından yarar sağlar Odun kömürü parçaları, fazla su ve zararlı maddeleri emdiklerinden, harcın asitleşmesini de önler





* Bilimsel sınıflandırma

* Alem: Plantae (Bitkiler)

* Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)

* Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)

* Takım: Caryophyllales

* Familya: Cactaceae (Kaktüsgiller)

* Juss


Kaktüsgiller (Cactaceae), gövdeleri etli ve yaprakları diken şeklini almış bir çiçekli bitkiler familyası


Kaktüs, cins adı olmamasına rağmen, kaktüsgiller familyasını oluşturan gövdeleri etli, yassılaşmış ve sulu olan, yaprakları diken şeklini almış bütün çiçekli bitkilere verilen ortak addır

Genellikle çöllerde ve tropiklerde yaygınlardır Sukkulent gövdeleri aynı zamanda özümleme görevini de yapar

Çölde yetişen Saguaro, en büyük kaktüslerden biridir Yetişkinleri genellikle 12 metre boya ulaşır, nadiren de 15 metreyı aşanları bulunur

Kaktüsler çok yağış ve su istemeyen bitkilerdir Genellikle çöllerde ve sıcak iklimlerde yetişirler Kökleri çok uzun ve kalındır Bu özellikleri ve yapraklarının diken şeklinde olması, onları diğer bitkilerden ayırır Kaktüslerin eni ve boyu iyi beslendiği takdirde oldukça uzun ve kalındır Bazı kaktüslerin dikenleri zehirli olabileceği gibi, her şekilde deriye battığında ince dikenleri yüzünden çok can acıtırlar ve çıkarılmaları zordur