Avrupa Tarihi

HAÇLI SEFERLERİ




Avrupalıların 11 yüzyılın sonları ile 13 yüzyılın sonları arasında Müslümanların elinde bulunan ve Hıristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve dolaylarını geri almak için düzenledikleri seferlere Haçlı Seferleri denilmiştir Haçlı Seferleri'nin dini, siyasi ve ekonomik nedenleri vardır:

Dini Nedenler

Hıristiyanların, kutsal yerleri, özellikle Kudüs'ü Müslümanlardan geri almak istemesi

Katolik Kilisesi'nin Ortodoks dünyasını egemenliği altına almak istemesi

10 yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan Kluni Tarikatı'nın Hıristiyanları Müslümanlara karşı kışkırtması

Din adamlarının etkisi ile Hıristiyanlarda oluşan koyu fanatizm

Papa ve din adamlarının nüfuzlarını arttırmak istemeleri

Siyasi Nedenler

Avrupalıların Türkleri, Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz'den uzaklaştırmak istemeleri

Türkler karşısında zor durumda kalan Bizans'ın Avrupa'dan yardım istemesi

Senyör ve şövalyelerin macera arayışları

Ekonomik Nedenler

İslam Dünyası'nın zenginliği, Avrupa'nın fakirliği

Avrupalıların doğudan gelen ticaret yollarına hakim olmak istemeleri

Avrupa'da toprak sahibi olmayan soyluların toprak elde etmek istemeleri

Avrupalıların doğunun zenginliklerine sahip olmak istemeleri

I Haçlı Seferi (1096-1099)

Papa II Urban ve Piyer Lermit'in çabalarıyla Avrupa'da kalabalık bir ordu hazırlanmıştı Anadolu'ya ilk gelen düzensiz gruplar, I Kılıç Arslan tarafından yok edilmişlerdir Ancak bu grubun ardından şövalye, kont ve düklerden oluşan bir ordu, Anadolu'ya girdi Türkiye Selçuklularının merkezi İznik kuşatıldı Kılıç Arslan, İznik'i boşaltmak zorunda kaldı Haçlılara karşı başarı ile mücadele eden Kılıç Arslan, Haçlıları çok kalabalık olmalarından dolayı durduramamıştır Antakya'yı işgal eden Haçlılar, 1099'da Kudüs'ü Fatımilerden aldılar Sonuçta:

Kudüs, Haçlıların eline geçti

İznik ve Batı Anadolu, Bizans'ın eline geçti

Anadolu Selçukluları, İznik'i kaybedince Konya'yı başkent yaptılar

Haçlılar, ellerine geçirdikleri Antakya, Urfa, Trablusşam, Sur, Yafa, Nablus gibi şehirlerde feodalite rejimine dayanan dükalık ve kontluklar kurdular

II Haçlı Seferi (1147-1149)

Musul Atabeyi İmadeddin Zengi, Urfa'yı 1144'te Haçlılardan aldı Ardından Halep ve Şam alınınca Kudüs Krallığı Papa'dan yardım istedi Papa'nın çağrısı ile Alman İmparatoru III Konrad ile Fransa Kralı VII Lui, ayrı yollardan Anadolu üzerine sefere çıktılar İki ordu da Anadolu Selçukluları tarafından bozguna uğratıldı Ordularının büyük kısmını kaybeden iki kral, Şam'a saldırdılar, fakat başarılı olamadılar

III Haçlı Seferi (1189-1192)

Mısır'da devlet kurmuş olan Selahaddin Eyyubi, Haçlılarla amansız bir savaşa tutuştu Amacı, Suriye'deki Haçlı üstünlüğüne son vermekti Selahaddin Eyyubi, bu mücadelede başarılı olarak 1187'de "Hıttin" denilen yerde Haçlıları yendi Kudüs dahil olmak üzere Suriye'nin büyük bir bölümünü Haçlı istilasından kurtardı

Kazanılan bu zaferler, Avrupa'da duyulunca, her yerde dini propagandalar yapıldı Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı Filip Ogüst ve İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişar komutası altındaki yeni Haçlı orduları harekete geçtiler Kara ve deniz yollarıyla gelen Haçlı orduları, Kudüs'ü almayı başaramayarak geri döndüler

IV Haçlı Seferi (1204)

Eyyubiler, Haçlılarla mücadeleye devam ediyorlardı Filistin'deki Yafa ve sahil şeridindeki bazı kaleler, Eyyubilerin eline geçince Papa, bütün Hıristiyanları sefere çağırdı Haçlılar, bu defa deniz yolunu kullanmak istediler ve Venedik ile anlaştılar Bu sırada Bizans'ta taht kavgaları sürüyordu İmparator olmak isteyen Aleksi Angelos, Haçlılardan çeşitli vaadlerle yardım istedi Papa'nın muhalefetine rağmen İstanbul'a gelen Haçlılar, tahttan indirilen İzak ve oğlu Aleksi'yi imparator ilan ettiler ve İstanbul'u yağmaladılar

İstanbul halkının ayaklanarak imparatoru ve oğlunu öldürmesi üzerine Haçlılar, İstanbul'u işgal ederek Latin İmparatorluğu'nu kurdular (1204) İstanbul'dan kaçan Bizans soyluları, İznik Rum İmparatorluğu'nu (1204 -1261) ve Trabzon Rum İmparatorluğu'nu (1204 -1461) kurdular İznik Rum İmparatorluğu, 1261 yılında Latin İmparatorluğu'nu yıkarak Bizans'ı tekrar canlandırmıştır

V Haçlı Seferi (1228)

Papa'nın çağrısı üzerine Alman imparatoru II Frederik, deniz yolu ile Akka'ya geldi (1228) Bu sırada Eyyubiler, iç mücadeleler ile uğraşıyorlardı Haçlılar, bundan yararlanarak Sayda ve Kudüs'ü kuşattılar Haçlılarla başa çıkamayacağını anlayan Eyyubi Hükümdarı Melik Adil, Haçlıların Kudüs'te serbestçe oturma şartını kabul ederek 10 yıllık bir anlaşma yaptı (1229) Böylece Haçlılar amaçlarına ulaştılar Ancak Filistin'e kadar inen Harzem Türklerinin Haçlıları yenmesiyle Eyyubiler Kudüs'ü yeniden ele geçirdiler (1244)

VI Haçlı Seferi (1248)

Kudüs, tekrar Türklerin eline geçince, Papa yeniden Hıristiyanları sefere çağırdı Ancak Avrupalılar seferlerden bıkmışlardı Sadece Fransa Kralı Sen Lui sefere çıktı Sen Lui de Eyyubi Hükümdarı Turanşah'a esir düştü Önemli miktarda kurtuluş parası vererek Fransa'ya dönebildi

VII Haçlı Seferi (1270)

Fransa Kralı Sen Lui, kardeşinin kışkırtmalarıyla son Haçlı Seferi'ne çıktı O sırada Tunus'tan kalkan Arap korsanları, doğuya giden Hıristiyan gemilerine zarar veriyordu Bu yüzden Tunus'a sefer düzenleyen Sen Lui ve ordusunun yarısı, veba salgını nedeniyle öldü

Haçlı Seferleri'nin Sonuçları

Dini Sonuçlar

Avrupa'da kiliseye ve din adamlarına duyulan güven sarsıldı

Skolastik düşünce zayıfladı

Kilise ve Papa'nın otoritesi sarsıldı

Siyasi Sonuçlar

Seferler sırasında binlerce senyör ve şövalyenin öldü Sağ kalanların bir kısmı da topraklarını kaybetti Böylece feodalite rejimi zayıfladı

Merkezi krallıklar, güç kazanmaya başladılar

Feodalitenin zayıflamasıyla köylüler, çeşitli haklar elde ettiler

Türklerin batıya doğru ilerleyişleri bir süre için durdu

Bizans, Batı Anadolu'daki toprakların bir kısmını ele geçirdi

Haçlılar ile yapılan mücadeleler, İslam Dünyası'nı, Moğol saldırıları karşısında güçsüz bıraktı

Ekonomik Sonuçlar

Doğu-batı ticareti gelişti

Marsilya, Cenova, Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazandı

Avrupalılar, dokuma, cam ve deri işleme sanatını öğrendiler

Papaların ve kralların seferlere mali destek sağlamak için İtalyan bankerlerine başvurmaları, bankacılığı geliştirdi

Avrupa'da hayat standartları yükseldi Ticaretle uğraşmaya başlayan şehir halkı, zenginleşerek burjuva sınıfını oluşturdular

Anadolu, Suriye ve Filistin, ekonomik bakımdan zarar gördü

Teknik Sonuçlar

Pusula, barut, kağıt ve matbaa, Avrupa'ya götürüldü Bunlar, Avrupa'da bilim ve teknik alanında gelişmelere yol açtı

Avrupalılar, İslam Medeniyeti'ni yakından tanıdılar ve faydalandılar

Avrupa'da kültür hayatı canlandı

SÖMÜRGECİLİK



Sömürgeciliğin Nedenleri

a) Büyük Devletlerin Yayılmacı Politikası

Tarihte kurulan büyük devletlerin hepsi yayılmak, bir cihan devleti kurma hayalini taşımışlardır Bunun altında ekonomik nedenler ve başka uluslara hakim olma arzusu yatsa da bu duygunun arkasındaki asıl neden dünya hakimiyetidir Örneğin; Roma İmp Cengiz Hanlığı ve Büyük İskender�in dünya devletini kurma hayali Osmanlı devleti padişahların söylediği bir söz vardır �Dünya bir Padişha büyük, iki padişah�a da küçüktür� Sözü bu cihan devletleri yöneticilerin iç dünyalarını ele vermektedir

b) Göç, Koloni ve Artan Nufusa Yeni Yerler Bulma Düşüncesi

Nufus arttıkça, devletler bu nufusu barındırmak için yeni koloniler oluşturmaya çalışırlar Eki Yunanlılar�ın Ege kıyılarını kolonileştirmesi gibi

Bunun yanında zorunlu göçlerin oluşturduğu istilalar da vardır Örneğin; Türkler�in Orta Asya�yı kuraklık nedeniyle terk ederek Avrupa�ya göç etmeleri

c) İnsan Gücünü İhtiyaç

Sömürünün bir diğer nedeni de, sömürgecilerin kendi ülkelerindeki tarım alanlarında çalıştıracak insanlara duydukları ihtiyaçtır Özellikle Amerika�nın keşfi üzerine geniş tarım alanlarında çalışacak insanlara ihtiyaç ortaya çıkmış ve bunun üzerine Afrika�dan Amerika�ya köle ticareti başlamıştır

d) Hammadde Sorunu

Sanayi devrimi ortaya çıkınca bu sefer hammadde ihtiyacı baş gösterdi Artık yapılacak yeni savaş, hammadde üzerine olacaktır Ayrıca, petrolün önem kazanması üzerine büyük devletler arasında kömür ve petrol yatakları nedeniyle de bir rekabet doğacak ve bu da dünyanın paylaşılmasına neden olacaktır

l ve ll Dünya savaşının temel sebebi de bu hammadde paylaşımından doğan anlaşmazlığın silahlı mücadeleye dönüşmesidir

e) Jeopolitik Konum

Bazı devletler vardır bulundukları konum nedeniyle oldukça büyük bir gücü sahip olurlar İşte Ortadoğu da bulunduğu bu konumu sayesinde, dünyayı sömürmek isteyen her devletin mutlaka elinde bulundurmak istediği bir bölge olmuştur Ortadoğu, Kafkaslar ve Balkanlara salip olan bir güç, dünya egemenliğini de elegeçirebilir Bu nedenle bu bölgelerde savaş hiçbir zaman eksik olmaz

f) Dini Yayma

Tarih boyucua büyük dinlerin hakimiyet mücadelesi yaptığı veya yayılmak için savaştığı olmuştur Fakat en ilginç savaş İslam � Hristiyan savaşıdır Savaşın yegana büyük sebebi belki de Kudüs elegeçirme gibi olsa da aslında bir hakimiyet savaşıdır

Tarihe Mazlumlar Açısından Bakış

Neden tarihi yazanlar hep galipler oluyor da hiç olayı mağluplar açısından değinen tarihçiler çıkmıyor? Neden tarih, bazı milletlerin mazisini göz ardı ediyor? Yoksa milletlerin kanının dökülmesinde parmağı olanlar, bunun yazılmasını engelliyorlar mı?

Tarih yeniden yazılmalıdır Tarih yeniden yazılmalıdır ki, bu büyük ilim dalı, hakim sınıfların kendilerini övdükleri bir olay yığını olmaktan kurtulsun Tarih, aslı görevini yerine getirsin Yoksa sadece kralların hayat hikayesini, entirikalarını ve kadın oyunlarını anlatan bir cadı kazanı olur sadece

Tarihin asli görevi uyarmaktır insanı Geçmişini gözlerinin gönüne sererek, gelecek hakkında daha iyi karar vermesini sağlamaktır Milletlerin hafızasıdır tarih Fakat tarihte mazlumların yeri ve onların başından geçenler gün yüzen çıkılmadıkça tarih bilimi demek ki hala bağımsızlığını kazanamamıştır Mazlum milletlerin tarihi ortaya atacak olana ve gerçekleri gün yüzüne çıkaracak olan, ancak bağımsız ve cesur tarihçiler olabilecektir

Bu konuda kaynak sıkıntısıyla karşılaşacaklardır tarihçiler Fakat bunun için o milletin fertlerinin aransa katılmaları gerekecektir Göreceklerdir ki kulaktan kulağa yayılan, yazılmamış bir tarih fısıldaşacaktır Mazlum milletlerin özgürlüğü ancak kendi tarihi bilmesi ve bunun soncu olarak da, millet şuuruna ulaşmasıyla olacaktır

Esir milletlerin tarihi, resmi tarih çerçevesinde ele alındığından, yalan üzerine kurulmuştur O milletin, milli varlığını unutturacak masallarla uyutulmaya çalışmışlardır Tarihçi tüm bu resmi ağızları aşması gerekecektir Günümüzde eğer devletler arasında birlik ve beraberlik isteniyorsa, her şeyden önce milletlerin milletleri sömürmesi ortadan kaldırılmalı ve her milletin kendi kaderini belirleme hakkına sahip olmasıyla ancak sağlanacaktır Yoksa, sömürülenin eşit koşullarda bir araya gelip birlik, dostluk ve barış meselesini tartışması mümkün olmayacaktır

Devletlerin ve aynı zamanda Müslümanların birliği ancak, her milletin hür iradesini gösterdiği bir katılımla sağlanabilirBirlik, ancak her devlet ve milletin kendisini bağımsız hisseden insanların bir araya gelip, ortak düşmana karşı cepheleşmesiyle sağlanabilir

Tarih, milletlerin uyanışını sağlamalı ve sömürüye dur demelidir Sömürülen milletler uyanmadıkça, dünya dengesi değişmez ve sömürünün önüne geçilmez Bu gün dünya devletlerinin çoğunun diğerini sömürdüğü bir ortamda, dünya barışı meselesini tartışmak çok gülünç olacaktır

Sömürge ve Sömürü

Emperyalist devletlerin yaşaması, sömürü üzerine kurulmuştur Ne pahasına olursa olsun bunu sağlamaya çalışacaklardır İnsanlara zenci oldukları için, sarı oldukları için, esmer oldukları için sömürdükleri veya farklı bir ırka mensup oldukları için sömürdüklerini ve bu hakkı da kendilerinde gördüklerini telkin edeceklerdir

Sömürge nedir peki? Sömürge bazı devletlerin başka insanlar üzerinde asalakça yaşamasıdır Başka milletlerin kaynaklarını, insan gücünü alarak kendi ülkelerine götürmesidir İnsanlıktan ve hiçbir dinde olmamasına rağmen tarih boyunca her millet ya sömürmüş veya sömürülmeye maruz kalmıştır

Sömürgeciler, sömürdükleri ülkenin önce tüm kurumlarını yok ederek bir daha bağımsızlığını kazanmamasını sağlamaya çalışmışlardır Veya da kendilerinin her dediğini yapacak yerli işbirlikçileri başına getirmişlerdir Sömürge tarihine baktığımız zaman, tarih görebildiği en eski çağlara kadar uzandığını görürüz Büyük devletin dünya imparatorluğu kurma hırsı, insanların köle ve devletlerinin sömürülmesine neden olmuştur Bir diğer etken de artan nufusa yeni yerleşim yerleri, yiyecek bulma ihtiyacıdır

Zaman ilerledikçe, çeşitli ideolojilerin yayılması için de savaşlar yapılmıştır İslamiyet; ilk dönemlerde savaşla bir çok yere yayılmışsa da bir sömürge statüsüne ulaşmamış, bilakis yerli halkı korumaya ve onları kalkındırmaya çalışmış, zamanla yerli halk devlet ve dinle kaynaşarak yönetime ortak bile olmuştur

Sanayi devrimi modern anlamda ilk sömürge sisteminin ortaya çıkmasına neden olmuştur Çünkü, fabrikalar için hammadde, insan gücü ve Pazar ihtiyacı ortaya çıkmıştır Bundan dolayı batı geri kalan bütün dünyayı aralarında paylaşmış, kısa sürede Asya, Afrika ve Amerika kıtaları batının bahçesine dönüşmüş ve Osmanlı da bu dalgadan nasibini alarak yıkılmıştır Bütün bu olaylar da l Dünya savaşına neden olmuştur

Yüzyılımızı geldiğimizde dengeler değişmiş ve tabiki sömürünü şeklinin de değişmesine gerekmiştir Bu sefer sömürü daha değişik alanlarda ortaya çıkmıştır İnsanlar serbest bırakılmıştır Ancak, piyasada üretilen mallara Pazar ihtiyacı doğmuştur Bu nedenle Avrupanın dışındaki ülkelerin bir tüketici yığını haline getirilmesi tertiplenmiş ve bu plan uygulamaya konulmuştur

Buraya kadar hep sömürünün görünen ve maddi boyutu üzerinde durduk Bir de batının sinsice düşündüğü bir diğer sömürü alanı varki, o da kültür alanı olmuştur Çünkü kültür alanında yapılacak bir sömürü, o ülkelerin beyinlerini de köle haline getirecek ve onların gözleri Avrupa�dan başkasını görmeyecek, aşağılık kompleksi ve batı hayranlığı alacaktır Yani o ülkelerin insanlarının batıya karşı kendilerini savunacak reflekslerden yoksun kalacaklardır

Başka bir sömürü çeşidi de strajik konum ve hammadda kaynakları nedeniyle emperyal devletlerin mutlaka kontrol etmeleri gereken devletler vardır Örneğin, Ortaasya ve sıcak denizlere inmek isteyen Rusya�nın Afganistan�ı almak istemesi, ABD�nin Orta Asya�ya egemen olmak ve bölge enerji kaynaklarını almak için Afganistan�a ihtiyaç duyması, Ortadoğu�yu kontrol etmek isteyen bir Amerikan�ın Türkiye ve İsrail�e ihtiyaç duyması gibi

SÖMÜRÜ ÇEŞİTLERİ

Bildiğimizi gibi çağımız modern bir çağdır! Bu çağdaki sömürgecilik de daha çağdaş olması gerekmektedir Biz bu bölümde günümüz sömürge çeşitlerini de anlatacağız ama önce daha önceki sömürü çeşitlerine kısaca bir göz atalım

a) Tam Sömürge: En çok uygulanan sömürü çeşididir Büyük devletlerin kendi emperyalist çıkarları çevresinde, doğrudan bir bölgeyi işgal ederek kaynaklarını sömürmesidir

Avrupa�nın birinci dönem Afrika�yı sömürmesi, İngilizlerin Hindistan�ı, Hollandalıların Endonezya�yı, Fransızların Cezayir�i ve Avrupalıların Amerika�yı sömürmesidir

Batılılar sömürdükleri bu devlete yaşama hakkı bile neredeyse tanımamışlardır Fakat çağımıza geldiğimizde sömürgecilik yeni boyutlar kazanmış ve bunlara görünüşte bağımsızlık vermiştir Özellikle 2 dünya savaşından sonra bütün sömürge devletleri görünüşte bağımsız olmuştur

b) Yarı Sömürge: Buna kısaca mandaterlik de denilebilir Mandater devletler, aslında emperyalist devletlerin eski sömürgeleri olup yapı değiştirmiş ve yumuşatılmış bir şeklidir

Emperyalistler, terk ettikleri manda ve himaye adıyla daha az masraflı sömürge yolunu bulmuşlardır Mandacılığın gerekçesi de bu ülke insanların kendi kendilerini yönetemedikleri, bu nedenle onların adına onları yönettiklerini iddia etmektedirler Kurtuluş savaşı sırasında da ülkemizde tartışılan mandacılık görüşü, M Kemal ve arkadaşlarının şiddetle karşı çıkması üzerine uygulanmamıştır

Mandaterliğe alınan devletin yöneticileri ya yerli işbirlikçilerinden ya da genel valiler tarafından yönetilir Bu genel valiler merkezden gönderilen yöneticilerdir Buna İngilizlerin Yeni Zelanda ve Avusturalya�da uyguladığı yönetim örnek gösterilebilir

c) Özerk Devletler: Günümüzde çok yaygın bir şekilde uygulanmakta olduğundan bir çok kişi tarafından sömürge olarak kabul etmemektedir Ama biz sömürgeciliği başka ulusların bir başka ulusu yönetmesi ve kaynaklarına el koyması şeklinde düşünürsek bu yönetim şekli de sömürgeciliğin başka bir boyutudur Örneğin Rusya�daki Çeçen, Tataristan, Yakutistan vs gibi özerk cumhuriyetler bunlara örnek olabilir

Fakat yayılan milliyetçilik dalgaları bu sömürü çeşidini de yavaş yavaş yok etmektedir Uluslar bilinçlendikçe aslında bunun da bir sömürge olduğunu anlamaya başladılar ve bağımsızlık mücadalelerine giriştiler Buna örnek olarak da Yugoslavya�nın dağılmasını gösterebiliriz Yugoslavya, özerk cumhuriyetlerden oluşmuştu Fakat bunlar sonunda yavaş yavaş bağımsızlığını elde etmeye başladılar

Bu sömürü çeşidini uygulayan Rusya, Çin ve Hindistan gibi devletlerin bünyelerinde gittikçe artan bir huzursuzluk baş göstermektedir Bu huzursuzluğu oluşturan sebepler kaldırılamadan, reformlara gidilmekte, fakat sorunlar ortadan kaldırılmadığından bu reformlar bir anlam ifade etmemektedir

SÖMÜRÜNÜN KALDIRILMASI

Gerçi sömürgeciliğin kaldırıldığı yok ama bugün emperyalist devletler bunu kaldırdıklarını idida etmektedirler Aslında kalkan sadece sömürünün şeklidir Başka hiçbir şey değil

Sömürünün şeklini değiştirmesi, Fransız ihtilaliyle birlikte ele alsak (Emperyalistler böyle diyo) Fransızların kendisi bu ihtilalden sonra sömürgeciliği şiddetle sürdürmüşlerdir

Sömürgeciliğin Fransız ihtilalinin sonunda gelişen milliyetçilik akımının sonucunda milletlerin uyanarak bağımsızlık mücadelesine girişmesinin sonucunda sömürgeciliğin kaldırılmasına giden yol başlamış oldu

Sömürgeciliğin kaldırılmasına yol açan diğer bir gelişme de Amerikan�ın bağımsızlık savaşıdır Amerikan bağımsızlık savaşı emperyalizme karşı sömürge ülkelerin ilk bağımsızlık savaşıdır Amerikan�nın yayınladığı insan hakları beyannamesi bütün sömürge uluslara örnek olmuştur Fakat ne acıdır ki geçmişinde sömürülmüş olan ve sömürgeciliğe karış da ilk mücadeleyi başlatan devlet olan Amerika, bu gün en büyük sömürü imparatorluğunu kurmuştur

FEODALİZM



Orta Çağ Avrupası'nın siyasal, sosyal ve ekonomik yapılanmasında "Kavimler Göçü" nün büyük rolü oldu

Kavimler Göçü'nün Avrupa'da yarattığı siyasal boşluk ve çatışma ortamı, feodal sistemin oluşmasında, sınıf eşitsizliğinin iyice belirginleşmesinde ve kapalı tarım ekonomisinin yaygınlaşmasında etkili oldu

Kavimler göçü ile birlikte yıkılan Roma İmparatorluğu'nun yerini irili ufaklı birden fazla kırallık aldı

Feodal yönetim biçiminde, himaya edene "süzeren", himaye edilene de "vasal" denirdi Süzeren ile vasal arasındaki sözleşmeye de fief adı verilir

Feodal sistemde toplum dört sınıfa ayrılır:

Senyörler, Rahipler, Burjuvalar ve Köylüler

KİLİSE VE PAPALIK



Hz İsa'nın ölümünden sonra, havariler bugünkü Hristiyan cemaatinin ve klisesinin temelini oluşturdular

II yüzyılda, kilise kurumları ortaya çıktı

III yüzyılda kiliselerin başında, piskoposlar, IV yüzyılda ise başpiskoposlar vardı

V yüzyılda, beş önemli merkezi metropol oluştu


Katolikler : Başındaki kişiye Pap denir Dinsel merkezi Roma'dır


Ortodokslar : Başındaki kişiye Patrik denir Merkezi İstanbul'dur


Engizisyon Mahkemeleri : Kilisenin başkanlığında toplanır, genellikle kilisenin öğretilerine karşı çıkanlara ölüm cezası verirdi


Afaroz : Kişiyi dinden çıkarma cezasıdır Aforoz edilen kişi ile toplum bütün ilişkilerini keserdi Kral bile aforoz edilebilirdi


Enterdi : Belli bir bölgede kilisenin bir süre nikah, vaftiz, ölü gömme gibi dini törenleri durdurmasıdır


Endülüjans : Günahlardan kurtulmak amacıyla kiliseden satın alınan belgedir

1215 MAGNA CARTA



İngiltere Kralı Yurtsuz John, Fransa Kralı II Philip'e karşı giriştiği mücadelede başarısız olmuştu

John bu başarısızlığını gidermek için, vergileri artırmış, ayrıca İngiliz soylularına ait bir takım ayrıcalıkları kaldırmaya kalkışmıştı

Soyluların ayaklanması üzerine iç isyandan korkan Kral John, soylulara bir takım imtiyazlar vermek zorunda kalmıştı





1215'te ilan edilen fermanda :



1 Kral halkın onayı olmadan vergi toplamayacak

2 Mahkemeler halka açık yapılacak

3 Haksız yere kimse tutuklanmayacak ve sürgün edilemeyecek

4 Askere alınmalar düzene konulacak

5 Soylulardan oluşan bir kurul kralın Magna Carta'ya uygun davranıp davranmadığını kontrol edecek

Magna Carta ile Kralın yetkileri ilk defa sınırlandırılmış Asiller sınıfının ayrıcalığı kabul edilmiştir

Magna Carta ile Kral Vasalların üstünlüklerini kabul etmiştir Adalet ve eşitlik kavramları getirilmiştir

Magna Carta ile Kralın yetkileri resmen sınırlanmıştır İngiltere'de parlamenter sisteme geçilmiştir

YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453)




İngiltere kralı III Edward, annesi Isebella'nın ölümü üzerine, Fransa tahtında hak iddia ederek Fransız topraklarına saldırdı

Fransızlar, 1337 yılında İngitere'ye saldırdı ve İngilizleri geri püskürttü


1414 yılında tahta geçen İngiltere kralı V Henry tekrar Fransa topraklarına saldırdı ve Paris'e kadar ilerledi

Bu savaşlarda, İngiltere tarihte ilk defa savaş topu kullandı

COĞRAFİ KEŞİFLER



Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

Avrupa Devletleri'nin, İstanbul'un fethi ile Türklerin eline geçen, İpek ve Baharat yollarını Müslümanların elinden kurtarma düşüncesi

Avrupalıların, XV yüzyılda gelişen ticaret ve sanayi sonucunda yeni pazar ve hammadde araması

Pusulanın daha yaygın kullanılmaya başlaması

Gemi yapım tekniğinin gelişmesi

Hurafelere inanan korkak denizcilerin yerini, cesur denizcilerin alması

Hristiyanlığı yayma amacı

Coğrafi Keşifler

Bartelemeo Diaz

1486'da çıktığı seferde fırtınaya yakalanarak, Güney'e sürüklendi ve Natal'a ulaştı Dönüşte Afrika'nın Güney Burnu'nu geçerek buraya Fırtınalar Burnu ismini verdi

Kristofer Kolomb

1492'de ispanya kralı Ferdinand ve eşi İsabella'nın desteği ile Atlas Okyanusu'na açıldı Amacı, Hindistan'a ulaşmaktı fakat yanlışlık sonucu Bahama Adaları'na ulaştı Buranın yeni bir kıta olduğunu bilmedi

Vasko de Gama

1498'de Portekiz'den yola çıktı 1486'da Bartelmi Diaz tarafından keşfedilen Ümit Burnu'nu aşarak Hint Okyanusu'na ulaştı 1498'de Hindistan'ın Kalküta limanına vardı

Jan & Sebastiyan Kabo

1497'de İngiltere'den sefere çıktılar Kuzey Amerika'yı dolaşarak Kanada'yı keşfettiler

Amerigo Vespucci

Kristof Kolomb'un ölümünden bir yıl sonra, 1507'de sefere çıktı Kolomb'un izinden giderek, onun keşfettiği kıtanın Hindistan olmayıp, yeni bir kıta olduğunu öğrendi yeni kıtaya bu denizcinin adı verildi ve kıtaya Amerika dendi

Magellan ve Del Kano

1519'da Alman Kralı Şarlken'in de desteğiyle sefere başladı İspanya'dan yola çıkıp hep ters yönde ilerleyerek tekrar İspanya'ya geri dönmeyi planladı Güney Amerika kıyılarını dolaşarak Magellan Boğazı'nı buldu Büyük Okyanus'a açılarak Phillippine Adaları'na ulaştı Ada yerlileri ile yaptığı bir savaşta öldürüldü Del Kano, Ümit Burnu'nu dolaşarak 1522'de İspanya'ya döndü

Meksika ve Peru'nun Keşfi

1519'da Kortez (Cortes) adlı bir İspanyol denizci önderliğinde Meksika'nın fethien başlandı Aztek Uygarlığı yok edildi 1532'de Almagro ve Pizarro Peru'ya çıkarak İnka uygarlığına son verdi


Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

Yeni topraklar, yeni ülkeler yeni uygarlıkların yanı sıra, tütün, kakao, vanilya, şekerkamışı, patates gibi yeni bitkilerle tanışıldı
Ümit Burnu yolunun bulunması ile Baharat Yolu eski önemini yitirdi
Akdeniz limanları önemini kaybetti
Atlas Okyanusu kıyısındaki Lizbon, Londra, Rotterdam ve Amsterdam gibi limanlar önem kazandı
Keşfedilen ülkelerdeki değerli madenler ve hammaddeler Avrupa'ya getirildi
Toprak zenginlik kaynağı olmaktan çıkarak ticaret ön plana geçti
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı daha da zenginleşerek toprak zengini soylular ekonomik güçlerini yitirdi
Keşfedilen yerlere Avrupa'dan göçler başladı
Hristiyanlık yayıldı
Baharat Yolu'nun önemini yitirmesi üzerine İslam dünyası yoksullaştı

RÖNESANS VE REFORM



Rönesans'ın Nedenleri

Orta Çağ'ın sonlarından itibaren kültür ve sanatdaki ilerlemelerin XV ve XVI yüzyılda olgunlaşması

Yeni Çağ'ın başlarında bulunan matbaa sayesinde yeni buluş ve düşüncelerin tüm Avrupa'ya yayılması

Coğrafi Keşifler ile birlikte dünyayı tanıyan Avrupa'da sanattan ve edebiyattan büyük zevk alan bir sınıfın doğması

Bu dönemde birçok dahi insanın yetişmesi


Rönesans

Rönesans, coğrafi konumu itibariyle Doğu ve Batı uygarlıklarına yakın ve İslam kültüründen etkilenmeye elverişli olan İtalya'da doğdu



Rönesans'ın İtalya'da Doğması'nın Sebepleri :

Coğrafi Keşifler sonucunda İtalyan şehirlerinin zenginleşmesi ile İtalyan ekonomisinin ilerlemesi

İtalya'nın Orta Çağ'dan itibaren siyasi birlikten yoksun bağımsız şehir devletlerinden oluşması ile özgür düşünce ortamının bulunması

İtalya'nın eski Roma Uygarlığı'nın kültürel mirasçısı olması

İstanbul'un fethi ile İstanbul'da bulunan bilim adamlarının İtalya'ya kaçması



İtalya'da Yetişen Rönesans Öncüleri :

Resimde Giotto, Rafaello ve Leonardo da Vinci; heykelde Donatello, Giberti ve Michelangelo mimarlıkta Brunellesci, Bramente ve Michelangelo



Rönesans'ın Sonuçları


İtalya'da başlayan Rönesans hızla bütün Avrupa'ya yayıldı

Fransa'da; Villar, Ronsard, Rable ve Montaigne; Almanya'da Erasmus ve Dürer; İngiltere'de Sheakspear gibi ünlü sanatçılar yetişti

Skolastik düşünce yerini pozitif düşünceye bıraktı

Bilimdeki gelişmeler teknik gelişmelere ortam hazırladı, bu durum Sanayi Devrimi'nin nedenlerinden birini oluşturdu Bilimin ön planda olduğu hür düşünce yayılmaya başladı

Skolastik düşünce ortadan kalkarken kiliseye olan güven de azaldı Bu durum Reform'un başlamasında etkili oldu

Edebiyat ve sanattan zevk alan üstün bir tabaka ile bunlardan zevk almayan yoksul halk kitlesi gibi iki sınıf ortaya çıktı







Reform Hareketleri



Almanya'da Reform



Hristiyanlık, XVI yüzyıla kadar Avrupa'da Katoliklik ve Ortodoksluk olmak üzere iki mezhebe ayrılmıştı Orta Çağ'dan itibaren Katolik Kilisesi giderek bozuldu

Haçlı Seferleri, Coğrafi Keşifler ve Rönesans ile birlikte kilise ve papaya güven sarsıldı

Hümanizm sayesinde, Hritiyanlığın kaynağı olan İncil'in özüne dönüş başladı

Matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla iletişim kolaylaştı, İncil tabu olmaktan çıkarak başta Almanca olmak üzere çeşitli dillere çevrildi İncil diğer dillere çevrildikçe İncil'de yazan bazı şeylerin kilisenin söylediklerine uymadığı anlaşıldı

1517'de Martin Luther, Wittenberg kilisesi duvarına astığı 95 maddelik bir bildiri ile Endülüjans satışına itiraz etti

Papa X Leon, 1520 yılında Luther'i afaroz etti Luther'in düşünceleri kısa zamanda yayılarak Protestan Mezhebi adını aldı

Ogsburg Antlaşması ile de Almanya'da Lutherianizm serbestlik kazandı



Avrupa'da Reform


Fransa : John Calvin önderliğinde başlayan reform hareketi, Calvinizm olarak adlandırıldı Calvinizm, 1598'de ilan edilen Nant Fermanı ile Fransa'da serbest bırakıldı


İngiltere : Reform kral VIII Henry tarafından başaltıldı VIII Henry, Katolik Kilisesi'nden ayrılarak Anglikanizm Mezhebi ve Anglikan Kilisesi'ni kurdu


İskoçya : Calvinizm'in temel prensipleri benimsendi Calvinizim İskoçya'da Presbiteryanizm adını aldı isveç, Norveç ve Danimarka'da da Protestan mezhebi kabul edildi



Reform'un Sonuçları


Avrupa'da mezhep birliği bozuldu

Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanı sıra Protestanlık (Lutherianizm), Fransa'da Calvinizm, İngiltere'de Anglikanizm ve Kuzey Avrupa'da Presbiteryanizm mezhepleri ortaya çıktı

Reform hareketi sadece Katolik Kilisesi'ni kapsadı, Ortodoks Kilisesi bu hareketten etkilenmedi

Papalar eski nüfuzlarını kaybetti

Katolik Kilisesi varlığını sürdürebilmek için ıslahatlara başvurdu

Eğitim kilise kontrolünden çıkartılarak laik bir eğitime geçildi

Katolik Kilisesi'nden ayrılan ülkelerde kilisenin mallarına el konuldu

Reform Avrupa'da dini bölünmelerin yanı sıra birtakım siyasi bölünmelere de neden oldu Bu durum Avrupa'da Osmanlı'ya karşı Hristiyan birliğini sağlamaya çalışan Şarlken'in aleyhindeydi

ABD NİN KURULUŞU



Kristofer KOlomb'un (1492) keşfinden sonra İngilizler bölgede sömürge oluşturmuştu

XVIII yüzyılın ortalarından itibaren İngilizler kıyılardan içe doğru ilerledi

Buralara Avrupa'dan gelen göçmenler yerleştirildi İngiltere parlamentosu Yedi Yıl Savaşları'nda bozulan ekonomisini toparlayabilmek amacıyla kolonilerden aldığı vergiyi artırdı

Koloniler, İngiliz parlamentosunda temsil hakları olmadan vergi ödemeyeceklerini bildirdi

İngiliz mallarını protesto eden koloni halkı, Boston limanına gelen İngiliz gemilerindeki çayları denize boşalttı Limanlar İngiltere tarafından ablukaya alındı

Koloni halkının buna karşı çıkması üzerine ayaklanma başladı



I Philedalphia Kongresi (1774) : Koloni meclislerinin onayı olmadan vergi alınmaması ve ticareti engelleyici yasaların kaldırılması kararı alındı



II Philedalphia Kongresi (1776) : Koloniler İngiltere'ye karşı bağımsızlıklarını ilan etti



Versailles Antlaşması (1783) ile İngiltere ABD'nin bağımsızlığını kabul etti

SANAYİ DEVRİMİ




Sanayi Devriminin Nedenleri



XVI yüzyılda Avrupa'da Rönesans ile başlayan bilimsel gelişmeler peşinden teknik gelişmeleri getirdi
Bilim ve teknik araştırmalara hükümetler önemli sermayeler ayırdı
Coğrafi Keşifler sonunda ticaretin gelişmesi, sömürge imparatorluklarının kurulması ile Avrupa'da sermaye birikimi oluştu
Sanayi Devrimi; 1690'dan itibaren kullanılmaya başlanan buhar gücü sayesinde üretimin, ulaşımın ve tekniğin gelişmesi sonucu dünyada yaşanan değişime verilen addır
Sanayi Devrimi'nin ilk aşamasında temel hammadde kaynağı taş kömürüydü
1878'de içten patlamalı motorların icadıyla birlikte petrol ön plana çıkmıştı
Sanayi Devrimi, XVIII yüzyılda İngiltere'de ilk defa dokuma alanında görüldü

Sanayi Devriminin Sonuçları



Üretimin bol ve ucuza mal edilmesi üzerie, hammadde ve pazar ihtiyacı daha da arttı Bu durum sömürgecilik yarışını hızlandırdı
Kol gücünün yerini makinanın almasıyla, küçük işyerleri ve atölyeler, yerlerini fabrikalara bıraktı Fabrikaların ihtiyacını karşılamak amacıyla büyük sermayeli şirketler ve bankalar doğdu
1869'da Süveyş Kanalı, 1914'te Panama Kanalı açıldı ve deniz ulaşımının cazip hale gelmesi ile ticaret gelişti
XVII yüzyılda Avrupa'da görülen nüfus artışı, köyden büyük kentlere göçü başlattı Çarpık kentleşmeyi doğdu
İşsiz insanlar kentlerdeki sanayi sektöründe, düşük ücretlerle burjuvazinin emrinde çalışmaya başladı Ucuz el emeği, sosyal güvencesi olmayan, ağır şartlarda çalışan fabrika işçisini ortaya çıkardı
Sosyalizm, Komunizm, Liberalizm ve Kapitalizm gibi ekonomik sistemler tanımlanmaya başlandı
Sanayi Devrimi'ne Avrupa ile birlikte katılmayan Osmanlı Devleti'nin ekonomisi çöktü

FRANSIZ İHTİLALİ



Fransız İhtilali'nin Nedenleri


1756-1763'teki Yedi Yıl Savaşları'nda İngilizler ile savaşan Fransızlar'ın İngiltere'deki meşrutiyet yönteminden etkilenmesi

Amerika Bağımsızlık Savaşı'nı destekleyen Fransızlar'ın, İnsan Hakları Bildirisi'nden etkilenmesi

Fransa'da mutlaki krallığın uyguladığı baskı rejimi nedeniyle özgürlük ve eşitlik ortamının olmaması

Devlet yönetiminde soyluların geniş ayrıcalıklara sahip, halkın ise kralın emirlerine körü körüne itaat eden durumunda olması

Devlet çıkarlarına ters düşen fikirlere sahip kişilerin ağır biçimde cezalandırılması

Rönesans'ın etkisiyle ortaya çıkan "Aydınlanma Çağı" nın, Fransız düşünürler tarafından benimsenmesi

Fransa'nın XVIII yüzyılda katıldığı savaşlar ve devletin gereksiz harcamalarının ekonomiyi sarsması üzerine halkın ağır vergiler altında ezilmesi



Fransız İhtilali (1789)


1 Mayıs 1789'da Milli Meclis, kendi onayları olmadan halktan vergi toplanmaması kararını aldı

Kral buna karşı çıktı ve Meclisi kapatmak istedi 14 Temmuz 1789'da Paris'te ayaklanan halk Bastille Hapishanesi'ni bastı ve siyasi tutukluları serbest bıraktı

4 Ağustos 1789'da bütün feodal haklar "Kurucu Meclis"e dönüşen "Milli Meclis" tarafından kaldırıldı

28 Ağustos 1789'da "İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi" ilan edildi

Kurucu Meclis, Anayasa hazırlayarak demokratik krallığa geçildiğini bildirdi

Kral XVI Louis, başa geçmek isteyince ihtilalciler tarafından yakalanarak kraliçe Marie Antoinette ile birlikte idam edildi

Fransa'da Robespier önderliğinde "terör dönemi" başladı

Kurucu Meclis, 1795'teki anayasa ile Direktuvar Hükümeti'ni kurduğunu bildirdi

1799'da Napolyon Bonaparte darbe ile başa geçti

Napolyon, 1804'te Fransa'da imparatorluğu ilan etti



Fransız İhtilali'nin Sonuçları


İhtilalin ardından yayımlanan "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi" ile ulusçuluk, demokrasi, cumhuriyet, adalet, hukuk, anayasacılık, özgürlük ve eşitlik gibi kavramlar hızla bütün dünyaya yayıldı

Mutlak krallıklar, yerini anayasal yönetime dayanan meşruti krallıklara bıraktı

Çok uluslu imparatorlukların dağılmasıyla ulusal devletler kurulmaya başlandı

XVIII yüzyılda Balkanlarda bulunan Osmanlı halkları arasında ulusçuluk düşüncesi hızla yayıldı ve uzun vadede Osmanlı Devleti parçalandı

Fransız İhtilali ile ortaya çıkan düşünceler, Osmanlı aydınları üzerinde oldukça etkili oldu Bu durum, Tanzimat Dönemi'nin başlamasında ve Kanun-i Esasi'nin hazırlanmasında önemli rol oynadı

VİYANA KONGRESİ



Avrupa'da 1805 - 1815 tarihleri arasında meydana gelen Napolyon Savaşları sonunda Avrupa Devletleri bozulan sınırları ve siyasi dengeyi yeniden düzenlemek amacıyla Viyana'da bir kongre düzenlediler

Kongreyi Rusya, Avusturya, İngiltere ve Prusya yönetti Osmanlı Devleti katılmadı

Kongre sonunda imzalanan antlaşma ile, Avrupa'nın yeni haritası çizilirken ulus, dil ve din unsurları dikkate alınmadı

Viyana Kongresi'ne katılan devletler milliyetçiliğe karşı çıktıkları için, Avrupa'da barış ve huzur bozuldu

1815 (Viyana Kongresi) ile 1827 (Navarin Olayı) arasında geçen döneme Avrupa'da Restorasyon Dönemi denir

Kongrenin hemen ardından, kongrede alınan kararları uygulamak amacıyla Rusya, Avusturya, Prusya ve Fransa "Kutsal İttifak"ı, Avusturya, İngiltere, Rusya ve Prusya "Dörtlü İttifak"ı oluşturdu

1830 İHTİLALLERİ



Bu ihtilaller, 1830 yılında Fransa'da çıktı ve bütün Avrupa'yı etkiledi

İhtilalin çıkmasında, Avrupa'da bulunan Liberal kesimin Viyana Kongresi kararlarına tepki göstermesi ve Fransa'da iş başına geçen X Şarl'ın mutlak rejimi getirmek için parlamentoyu dağıtması etkili oldu

Ayaklanma sonunda, X Şarl krallıktan vazgeçti, yerine liberal fikirleri savunan Louis Fhillippe kral oldu

1830 İhtilali sonunda Belçika Hollanda'dan, Norveç de İsveç'ten ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etti


1848 İHTİLALLERİ



1840'lı yıllarda Fransa'da Sosyalistler diye bilinen yeni bri sınıf ortaya çıktı

Bu oluşumu, Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkaran işçi sınıfı oluşturmaktaydı

Öncüleri; Fransa'da Sen Simon ve Furiye, İngiltere'de Owen'di

Fransa'da, Louis Blan ve Almanya'da Karl Marks bu fikirlerin kuruculuğunu yaptı

Fransız Sosyalist Partisi'nin 1848'de Liberaller ve Katolik Partisi ile birleşmesi ve Kral Louis Fhillippe'den memnun olmadıklarını bildirmeleriyle Paris'te isyan patlak verdi

1848 ihtilalleri önce Fransa'dan başladı, daha sonra bütün Avrupa'ya yayıldı

1848 ihtilalleri tüm Avrupa'da Cumhuriyet rejiminin yayılmasına neden oldu