Tayvan Tarihi

Tayvan'a 17 yüzyıl başlarında büyük ölçüde Çinli göçü olmuştur 1620'li yıllarda ada, Felemenklerin (Hollandalıların) kontrolü altında kalmıştır 1895'ten 1945 yılına kadar 50 yıllık bir süre Japon idaresi altına girmiştir İlk olarak Tayvan Devleti kendini Japon baskısı altında, 1 Ocak 1912'de göstermiştir Mançu Sülalesinin idaresine son verilmiş ve cumhuriyet ilan edilmiştir Bu aynı zamanda genel mahiyette olmak üzere Çin Devletinin başlangıcı sayılır Bu devletin asıl kurulma başlangıç hareketiniyse 1911 Wuçang Ayaklanması meydana getirir

Komünizmin 1949'da Çin'de rejim olarak yerleşmesi üzerine Çankayşek liderliğinde komünizme karşı olanlar birleşip, Milliyetçi Çin olarak devlet kurdular Önceleri BM'ye üye bir ülke olan Tayvan, Kızıl Çin'in 1972'de BM'ye kabul edilmesi üzerine üyelikten vazgeçti Bundan sonra iki ülke arasındaki gerginlik sürüp gitti 1978 yılında ABD, Tayvan Cumhuriyetiyle olan münasebetlerini sertleştirdi

1979'da iki ülke arasındaki savunma anlaşması iptal edildiyse de 1980'li yıllarda dolaylı ticari ilişkiler kuruldu Chiong Ching-Kuo'nun yönetimi sırasında ilk defa muhalefet partilerinin kurulmasına izin verildi 1949'dan beri devam eden sıkıyönetim 1987'de kaldırıldı 1988'de Chiong Ching-Kuo'nun ölümü üzerine yerine Lee Tenghui geçti 1989Aralık ayında ilk defa çok partili seçimler yapıldı

Kazakistan Tarihi,Lübnan Tarihi,Libya Tarihi,Kuzey Kore Tarihi,
Kuveyt Tarihi, ispanya tarihi,Romanya Tarihi,Rusya Federasyonu Tarihi,
Kolombiya Tarihi,japonya tarihi, kanada tarihi, ırak tarihi
Kırgızistan Tarihi,Kenya Tarihi,Kazakistan Tarihi,Kanada Tarihi,Japonya Tarihi,Macaristan Tarihi,Makedonya Tarihi,Meksika Tarihi,Moğolistan Tarihi,Nijerya Tarihi,Norveç Tarihi,
Özbekistan Tarihi,Pakistan Tarihi,Peru Tarihi,Polonya Tarihi,Portekiz Tarihi,Senegal Tarihi,Somali Tarihi,Suriye Tarihi,Tayvan Tarihi,Tunus Tarihi,Türkmenistan Tarihi,Ürdün Tarihi,Venezuela Tarihi,Vietnam Tarihi,Yugoslavya Tarihi,Yunanistan Tarihi,Vatikan Tarihi,abd'nin tarihi, afganistan devleti, afganistan tarihi, arabistan tarihi, arjantin tarihi, arnavutluk tarihi, azerbaycan tarihi, belçika tarihi, bosna-hersek tarihi, brezilya tarihi, bulgaristan tarihi, cezayir tarihi, çin tarihi, danimarka tarihi, endonezya tarihi, fas tarihi, filistin tarihi, güney afrika cumhuriyeti tarihi, güney kore tarihi, hindistan tarihi, hollanda tarihi, hırvatistan tarihi, ingiltere tarihi, iran tarihi, irlanda tarihi, israil tarihi, isveç tarihi, isviçre tarihi, italya tarihi,

Tayvan




Tayvan (Çince: 臺灣 ya da 台灣, pinyin: táiwān) Doğu Asya'da Çin'in ve Japonya'nın güneyinde, Filipinler'in kuzeyinde bir adadır Günümüzde Tayvan adı, Tayvan (Formoza) adasıyla birlikte Pasifik Okyanusu'ndaki Lanyu ve Lüdao adaları, Tayvan Boğazı'ndaki Penghu, Matzu ve Kinmen adaları gibi Çin Cumhuriyeti yönetimi altındaki topraklara işaret etmektedir


* Tam Adı: Tayvan (Çin Cumhuriyeti) Kimi uluslararası organizasyonlarda "Chinese Taipei" adıyla da temsil edilir

* Yüzölçümü: 35 980 km²

* Başkenti: Taipei

* Dili: Standart Çince, Tayvanca

* Nüfusu: 22 548 009 kişi (2002 tahmini)

* Ortalama Ömür: 7674 yıl (2002 tahmini)

* Okur Yazarlık Oranı: % 94 (1998 tahmini)

* Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 17 200 $ (2001 tahmini)

* Para Birimi: Yeni Tayvan Doları (NT$, 新臺幣)

* Uluslararası telefon kodu: 886


Coğrafya




Tayvan adası Çin'in güneydoğu sahillerinden 200 km uzakta Tayvan Boğazı'nın karşısındadır Yengeç dönencesi (23°5N) adanın ortasından Jiayi şehrinin yakınlarından geçer Yüzölçümü 35801 kilometrekare'dir Doğu kıyıları oldukça dağlıktır Kuzey-güney yönünde uzanan dağlar adanın 2/3'lik bölümünü oluşturur Batı sahili ise düzdür; nüfusun büyük kesimi burada yerleşmiştir Adanın uzunluğu yaklaşık 400 km; eni ise en geniş yerinde 144 km'yi bulur Tayvan'ın en yüksek doruğu Yu Shan, 3,952 metredir, Yu shan'dan başka adada 3500 metreyi aşan 5 doruk daha vardır


Tayvan'da sub-tropikal iklimi görülür Kış ayları genelde yağışlıdır Mayıs ayında ise "Erik Yağmurları" görülür Haziran-Eylül arasında oldukça sıcak ve nemli bir hava hakimdir Kimi zaman Ağustos - Eylül aylarında şiddetli tayfunlar meydana gelir


Tarih


Tayvan'da ilk insan yerleşimleri günümüzden 30000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır 4000 yıl önce ise bugün Tayvan aborijinleri (Çince: 原住民, pinyin: yuánzhùmín) olarak bilinen yerlilerin ataları adaya yerleşmiştir Çinlilerin Ming Hanedanlığı döneminden başlayarak adaya yerleştikleri bilinmektedir


1544'te adaya çıkan Portekizli denizciler buraya güzel ada anlamına gelen Ilha Formoza adını vermişler, ancak Tayvan'ı sömürgeleştirmeye kalkmamışlardır Kısa süreli Hollanda Koloni Döneminin (1624-1662) ardından Tayvan Çin'e bağlanmıştır


Birinci Çin-Japon Savaşının ardından Qing Hanedanlığı tarafından Japonya'ya terk edilen ada, 1895-1945 yılları arasında Japon kolonisi olarak kalmış, 1945'te İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra, o dönem Çin'e hakim olan Çin Cumhuriyeti'ne （ROC,中華民國) iade edilmiştir


İkinci Dünya Savaşı sonrası Çin'de Milliyetçi Parti (KMT,國民黨) ile Komünist Parti (ÇKP, 共產黨) arasında devam eden iç savaş 1949'da Komünist Partinin kesin zaferiyle sona ermiştir Tayvan'a sığınan KMT lideri Chiang Kai-Shek (Çan Kayşek,蔣介石) Olağanüstü Hal ilan ederek, KMT dışında her tür partinin faaliyetlerini yasaklamıştır


Soğuk Savaş nedeniyle Batıyla tüm ilişkileri kopan Çin'i, 1970'lerin başına kadar Birleşmiş Milletler'de Tayvan'daki Çin Cumhuriyeti temsil etmiştir 1970'lerde ABD'nin Pingpong Diplomasisi sayesinde Çin ile ABD ilişkileri düzelmiş, ve Çin Halk Cumhuriyeti (PRC) tüm Çin'i temsilen BM'ye kabul edilmiştir


1975'te Chiang Kai-shek'in ölümü üzerine başlayan Tayvan'ın demokratikleşme süreci,1978'de Başkanlığı devralan Chiang Ching-kuo döneminde hızlanmıştır, 1948'de yürürlüğe giren Olağanüstü Hal, 1987 yılında nihayet sona ermiştir 1996 yılında seçimle işbaşına gelen ilk Tayvan Başkanı Lee Denghui'yi 2000 yılında Tayvan Bağımsızlığı taraftarı Chen Shuibian takip etmiştir



(Chiang Kai-Shek Anıtı - Taipei)


Diplomatik Durumu


Tek Çin politikası uyarınca 1971'de Birleşmiş Milletlerin Çin Halk Cumhuriyeti'nin kabulü, ve çoğu devletin Tayvan'ı tanımaktan vazgeçmesi Çin Cumhuriyetini dışilişkiler alanında zor durumda bırakmıştır Tayvan 1970'lerden bu yana, BM ve WHO, UNESCO gibi çeşitli BM kuruluşlarına yeniden katılabilmek için büyük bir çaba içerisindedir Tayvan, Olimpiyatlar gibi uluslararası organizasyonlara ise Chinese Taipei ismiyle katılmaktadır


Günümüzde ise diplomatik olarak Çin Cumhuriyeti'ni tanıyan çoğu Afrika ve Orta Amerika'daki küçük ülkelerin dahil olduğu 25 ülke vardır Buna karşılık pek çok ülke Tayvan'da yarı resmi temsilciliklerle (Örneğin, ABD Amerikan Kültür Derneği tarafından) temsil edilmektedir


Türkiye'de Tayvan'ı resmen tanımayan ülkeler arasındadır Ülkemizi Taipei’deki “Türk Ticaret Ofisi” temsil etmektedir Buna karşılık Ankara’da Çin Cumhuriyetini temsilen “Taipei Ekonomi ve Kültür Ofisi” faaliyet göstermektedir


Halk


Tayvan'ın bugün 23 milyonu bulan nüfusunun %98'lik bölümü Çinlilerden (漢族, Han ulusu) oluşmaktadır Bu etnik grubun %84'ünü günümüzde yerel Tayvanlı (Çince: 本省人; pinyin: Ben sheng ren) olarak bilinen daha erken dönemlerde adaya Kıta Çin'in Fujian bölgesinden gelmiş olan grup oluşturur Yerel Tayvanlı'lar resmi dil Standart Çince'nin (Mandarin, Peking Çincesi) dışında Fujian'in yerel dillerinden Min-nan'ın bir kolu olan Tayvanca'yı yaygın olarak konuşur Adaya gene erken dönemlerde göçetmiş olan Hakka'lar (Çince:客家人, pinyin: kejia ren) ise Çin'in Guangdong bölgesinden gelmektedir Anadili Hakkaca olan bu etnik grup nufusun %15'ini oluşturmaktadır Çinli nüfusun geri kalan %14'lük bölümünü ise diğer eyaletlerden gelenler (外省人; Wai sheng ren) oluşturmaktadır Bu terim 1949'ta kaybedilen iç savaşın ardından adaya sığınan Çinlileri anlatmak için kullanılır Temelini Chiang Kai-shek'in askerleri ve KMT hükümetini destekleyen 1,3 milyon göçmenin oluşturduğu bu grubun bugünkü nüfustaki payı %13'tür Diğer eyaletlerden gelenler Standart Çince'nin yanında geldikleri yörenin lehçesini konuşmaktadır


Toplam Tayvan nüfusunun geriye kalan %2'ini ise 444000'i bulan sayıları ile Tayvan aborjinleri oluşturmaktadır Bugün hükümetçe tanınan 12 kabile vardır: Amis, Atayal, Paiwan, Bunun, Puyuma, Rukai, Tsou, Saisiyat, Yami, Thao, Kavalan ve Taroko Adaya 4000 yıl önce yerleştikleri tahmin edilen Tayvan aborijinleri, genetik olarak Malay-Polinezyalı halklarına akrabadır 12 kabilenin dilleri Ostronezyen dil ailesi içinde sınıflandırılmıştır