Lübnan'daki Yahudilerin Tarihi

Lübnan'daki Yahudiler - Lübnan'daki Yahudilerin Nüfusu - Lübnan'daki Yahudiler Hakkında

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'deki ilk iç savaşında dahi büyük oranda dış göç olmamıştır Fakat, 1975'teki Lübnan iç savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekatıyla dış göçler hızlanmıştır

Erken tarih


Antik çağda, Gazze ile Anadolu arasındaki bölge tek bir kültürel birimdi Merkezi bir politik otorite olmamasına rağmen bölgede ortak dil (Kenan dilleri lehçeleri, Fenikece, İbranice, Aramca), din ve yaşam tarzı vardı Dünya'daki ilk yerleşim birimleri, tarımsal cemaatler ve şehir devletleri bu bölgede kurulup Akdeniz ve ötesine ticaret bağları bulunmaktaydı


Zamanında, İsrail Krallıkları, Lübnan ve İsrail (bugünkü Ürdün dahil) kendine has bir birim olarak görülebilir ve hep sıkı müteffik olmuşlardır; aynı kaderi paylaşıp aynı bölgesel gelişmelerden etkilenmişlerdir Bu dönemde, modern Lübnan'ın bir kısmı Kudüs kontrolü altında olup Yahudiler kuzeyde Hermon Dağı eteklerinde Baal-Hermon'da dahi yaşıyorlardı (burası Hasbaya olarak da bilinir ve 20yy'ın başlarında tekrar Yahudilerin önemli merkezlerinden biri haline gelmişti) Torasal kaynaklara göre buradaki Yahudiler Menaşe kabilesinin üyeleridir


132'deki Bar Kohba İsyanı sırasında Lübnan'da Yahudi cemaatleri kuruldu Halife Muaviye (642–680) Trablusşam'da Yahudi cemaati kurdu Başka bir cemaat de 922'de Sidon'da kuruldu Sur'da 1071 yılında Yahudi Akademisi kuruldu 19yy'da Dürzülerle Maroniler arasındaki gerginlik Yahudilerin Deir el Kamer'den ayrılmasına sebep olmuş ve çoğunluğu yüzyılın sonunda Hasbaya'ya taşınmıştır

20yy'ın başları


1911'de, Yunanistan, Suriye, Irak ve Türkiye'den Beyrut'a göç eden Yahudilerle cemaatin nüfusu 5000'e kadar yükseldi Fransız Mandası ve Büyük Lübnan dönemlerinde Yahudi cemaati kalkındı, Yahudilerin Lübnan ve ötesine etkileri oldu Sağ görüşlü Maronilerin Pierre Gemayel Phalangist partisini desteklediler ve Lübnan'ın bağımsızlığını kazanmasında önemli rol oynadılar


Büyük Lübnan döneminde iki Yahudi gazetesi yayınlanmaya başlandı Bunlardan biri Arapça yayın yapan Al-Alam al-Israili ("İsrail Dünyası") diğeri ise Fransızca ekonomi gazetesi Le Commerce du Levant'tır fakat bunlardan ikincisinin halen basıma devam etmesine rağmen sahipleri artık Yahudi değildir

1948'den bugüne


Geleneksel Yahudi cemaatleri Vadi Abu Jamil ve Ras Beyrut başta olmak üzere Çuf, Deir el Kamer, Aley, Bamdun, Sayda ve Hasbaya'da bulunmaktaydı


İsrail kurulmadan evvel İsrail Diyarında Yahudi yerleşim birimlerine Yişuv denmekteydi Lübnanlı Yahudiler Yişuvun yaklaşımlarını reddedip gönderilen bağışları reddettiler 1948'de Lübnan Yahudileri İsrail'in kurulmasına karşı çıktılar


Lübnan, İsrail 1948'de kurulduktan sonra Yahudi nüfusu artan tek Arap ülkedir Fakat 1958'deki iç savaşta Lübnan Yahudilerinin çoğu ülkeyi terkedip başta Avrupa ve ABD olmak üzere diğer ülkelere göç ettiler 1971'de, 69 yaşındaki Yahudi cemaati genel sekreteri Albert Elia, Suriye ajanları tarafından Şam'a kaçırılıp, Suriye'den kaçmaya çalışan Suriye Yahudileri ile birlikte işkenceye tabi tutuldu BMMYK'dan Prens Sadrettin Ağa Han'ın Hafız Esed'e Elia'yı serbest bırakması çağrısı sonuç getirmedi ve sonuçta Elia, kaçıranlar tarafından öldürüldü 1975'te, Lübnan İç Savaşı'nın başlamasıyla Yahudiler için durum daha da kötüye gitti 1982'de Lübnan Savaşı'nın başlamasıyla Yahudi cemaatinden 11 lider radikal İslamcılar tarafından kaçırılıp öldürüldü


Yahudi yapıları da zarar gördü İsrail Savunma Kuvvetleri Beyrut'a ilerlemeye başlayınca Yaser Arafat Filistinli silahlı adamlarını beklemeleri için, Lübnan meclisinin karşısında bulunan ve Yahudi cemaatinin sembollerinden biri olan Magen Abraham Sinagogu'na yerleştirdi Sinagog, İsrail Hava Kuvvetlerince saldırıya uğradı ve gerekçe olarak Filistinlilerin burayı cephanelik olarak kullandığını belirtti Vadi Abu Jamil, Beyrut'taki Yahudi mahallesi olup savaştan sonra tekrar yapılandırıldı Başbakan Refik el-Hariri, sinagogun restore edilmesini ve etrafının bahçeyle çevrilmesini planladı fakat bu restorasyon gerçekleşmedi Muhitte bulunan köhne haldeki Talmud okulu (bölgedeki diğer binalar gibi) yıkıldı


Bahar 2008'de, göç etmiş Lübnanlı Yahudiler sinagogun renove edilmesi arzularını dile getirmiştir Lübnan'ın durumu istikrar kazanınca bu sürecin başlamasını ummaktadırlar Yurtdışındaki Lübnanlı Yahudiler, sinagogun Sodeco Yahudi mezarlığıyla beraber Ekim 2008'den başlayarak tadilata gireceğini belirtmiştir Bloomberg'e göre, Fuad Sinyora şöyle demiştir:


Burası ibadet edilen dini bir yerdir ve restorasyonunu hoş karşılarız


Ayrıca, Hizbullah'ın sözcüsü Hüseyin Rahal, Magen Abraham Sinagogu'nun restorasyonunu desteklediğini belirtip şunları aktarmıştır:


Hristiyanlığa olduğu gibi Yahudilik dinine de saygılıyız Yahudiler her zaman aramızda yaşadı Bizim sorunumuz İsrail'in işgal ettiği topraklardır



Sinagogun tadilatı için, 65 yaşındaki Yahudi cemaati zabıtı İsak Arazi'nin eline para geçti İsak Arazi, sinagogun tadilatı için gereken paranın 1 milyon dolar civarında olduğunu belirtmektedir Bu proje için 40000$ bulmayı başarmış ve daha da para geleceğinin sözünü vermiştir Hariri ailesinin sahibi olduğu Solidere sivil mühendislik şirketi, tadilat gerektiren 14 ibadet yeri için mekan başına 150000$ yani toplamda 21 milyon$ bağışta bulundu Şirketin başkanı Nasır Hammaa "Biz bütün cemaatlere yardım ederiz" demiştir Ayrıca, İsviçre'de, sahipleri Lübnanlı Yahudiler olan bir çift banka para tedarik etmeyi kabul etti Bu bankalardan biri 100000$ bağışta bulundu fakat Arazi, bu bankaların ismini vermeyi reddetti Tadilat 2009'un yazında başladı fakat para darlığından planlar ertelendi


Göze batmayan bir yaşam tarzı sürdürmeye çalışan Yahudi cemaati, haham eksikliğinden dini ibadetlerini yerine getirmede zorluk çekmektedir Deir el Kamer, Lübnan'da ayakta kalan az sayıdaki sinagogların birine ev sahipliği yapmaktadır Sinagogun durumu iyi olmasına rağmen güvenlik endişesi nedeniyle kullanılmamaktadır Eski Lübnan Başkanı Kamil Hamun'un oğlu ve Deir el Kamer valisi Dori Hamun ara sıra Yahudi cemaatine desteğini sunmuştur

Lübnan Yahudileri diyasporası


Brooklyn'deki Har Lebanon Sinagogu başkanı Albert Khaski, New York'ta 3000 Lübnanlı Yahudinin yaşadığını düşünmektedir Ayrıca, iç savaşın başlamasıyla Kanada, Güney Amerika ve Avrupa'ya kaçanlar da olmuştur


Diyasporada, Magen Abraham Cemiyeti (Montreal) ve New York'ta Har HaLebanon ve Sefarad Lübnanlılar Cemaati bulunmaktadır

Yahudi cemaati başkanları


Ezra Anzarouth 1910'dan önce

Joseph D Farhi 1910–1924

Joseph Dichy Bey 1925–1927

Joseph D Farhi 1928–1930

Selim Harari 1931–1934

Joseph D Farhi 1935–1938

Joseph Dichy Bey 1939–1950

Joseph Attiyeh 1950–1976

Isaac Sasson 1977–1985

Raoul Mizrahi 1985

Joseph Mizrahi 1986

Issac Arazi 2005 – günümüz

Baş hahamlar


1908 ila 1978 yılları arası, bir seri haham Lübnan Yahudi cemaatinin liderliğini yaptı[16]


Rabbi Moïse Yedid-Levy 1799-1829

Rabbi Ralph Alfandari

Rabbi Youssef el Mann

Rabbi Aharoun Yedid-Levy

Rabbi Zaki Cohen 1875

Rabbi Menaché Ezra Sutton

Rabbi Jacob Bukai

Rabbi Haïm Dana

Rabbi Moïse Yedid-Levy

Rabbi Nassim Afandi Danon 1908–1909

Rabbi Jacob Tarrab 1910–1921

Rabbi Salomon Tagger 1921–1923

Rabbi Shabtai Bahbout 1924–1950

Rabbi Benzion Lichtman 1932–1959

Rabbi Jacob Attiyeh 1949–1966

Rabbi Yakoub Chreim 1960–1978