![]() |
Cumhuriyet Döneminde Atatürk Ve Müzik |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Cumhuriyet Döneminde Atatürk Ve MüzikCumhuriyet Döneminde Atatürk ve Müzik nasildi - Cumhuriyet Döneminde Atatürk ve Müzik anlayisi nasildir Atatürk'le birlikte yada O'nun düşündüğü biçimiyle çağdaş-ulusal-evrensel (çoksesli) boyutlu bir kimlik temeline oturtulan Türk müziğinin, birbirlerini bütünleyen bu üç temel vazgeçilmez ölçütün ve Atatürk dinamizminin ve (kültür-müzik) düşüncesinin yapılanması altında geleceği belirlenmiştir ![]() "Mustafa Kemal'in amacı, yüzyıllardır horlanmış, dışlanmış, zorla ezilip sindirilmiş Anadolu Türk halkını bin an önce ulus bilincine ve kişiliğine kavuşturmaktır ![]() ![]() Gökalp, "halk müziğini Batı müziğiyle birleştirmek"ten söz ederken; Atatürk, "Ulusal müziğimizi ![]() ![]() ![]() ![]() Atatürk, Batı'nın "müziğinin" değil, "müzikçiliğinin alınması üzerinde durur ![]() Diğer bir deyişle dışarıdan "yol, yönetim, teknik araç-gereç" almaktadır ![]() ![]() Dolayısıyla Atatürk'ün, bilimsel olarak da izlenebileceği üzere, "Ziya Gökalp'la fikir birliğinde olduğunu" söylemek, "güçtür, gereksizdir" ![]() Atatürk'e özgü dinamik hamleler, Türkiye Cumhuriyeti kurulur kurulmaz, Türk ulusunun kurallaşmış durağanlığından bir an önce sıyrılıp çıkabilmesi yolunda temel ilkeleri ortaya koymuş; bilimde, kültürde ve sanatta ulaşılmak istenen hedeflerin belirleyicisi olmuştur ![]() Atatürk'ün düşünce ve eylemlerinde, Fransız devriminin büyük etkisi vardır ![]() ![]() ![]() Toplumsal yapıdaki değişikliklerin ancak düşüncede devrimle birlikte yürüyeceğine inanan ve 1 Kasım 1937'de TBMM Beşinci Dönem Üçüncü Toplanma Yılını Açış Konuşması'nda: Büyük davamız, en medeni (uygar) ve en müreffeh (varlıklı) millet olarak varlığımızı yükseltmektir ![]() ![]() ![]() diyen Atatürk, ulusal değerlere ama çağdaş ilkelere dayanan bir Türkiye'nin kurulmasında Türk müziğini de önemsemiştir ![]() Atatürk'ün devrimci düşünceleri, Jean-Jacques Rousseau'nun devrimci düşünceleriyle benzeşir ve Atatürk'e esinlik eder ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ne var ki, sonradan gelen başta şiir olmak üzere kimi yasaklar, O'nun döneminde görülmemiştir ![]() ![]() 1914'te yeniden kurulan mehteran, 1935 yılında kapatılıp, 1952'de yeniden kuruluyor ![]() ![]() Bunun yanında Türk müzik devrimindeki hedef de, Türk ulusunu başka uluslar yanında temsil edebilme niteliğine sahip çağdaş-ulusal Türk müziğinin oluşturulabilmesiydi ![]() Atatürk'ün 1 Kasım 1934'te TBMM'nin Dördüncü Dönem Dördüncü Toplanma Yılı'nı açarken söyledikleri, Türk devriminin müzik görüşüdür ![]() Güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi bilirim ![]() ![]() ![]() ![]() Bugün dinletmeye yeltenilen musiki yüz ağartacak değerde olmaktan uzaktır ![]() ![]() ![]() ![]() Kültür İşleri Bakanlığı'nın buna değerince özen vermesini, kamunun da bunda ona yardımcı olmasını dilerim ![]() Atatürk'ün önerdiği yol-yöntem, çok yönlü, çok boyutlu, geniş kapsamlı, ileri ve gelişkindir ![]() ![]() ![]() ![]() Atatürk, kendisi eski müzikle yetiştiği halde, müzikte de devrim anlayışını uygulamış; bugün bile kesin sınırı çizilemeyen "alaturka" müziği Türk ulusuna uygun görmeyerek, müziğimizin kökünü Anadolu ezgilerine bağlamıştır ![]() "Atatürk; ulusu, dil, kültür ve ülkü birliği olarak kabul etmektedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Atatürk'ün, 1 Kasım 1936'da TBMM'nin 5 ![]() ![]() Bir yerlerden alıntıdır ![]() Tarih Kurumu'nun, Alacahöyük'te yaptığı kazılar neticesinde meydana çıkardığı 5500 senelik maddi Türk tarih belgeleri cihan (dünya) kültür tarihini yeni baştan tetkik ve tamîk ettirecek (derinliğine incelettirecek) mahiyettedir (niteliktedir) ![]() Atatürk, "Batıcı", öykünmeci (taklitçi) değil, "Batılı"dır ![]() "Temel ilke, Türk ulusunun onurlu ve saygın bir ulus olarak yaşamasıdır ![]() ![]() ![]() Atatürk'ün, bir gün Vasfi Rıza Zobu'nun köşkte söylediği, "Ah o güzel gözlerine hayran olayım" yürük semai şarkıdan sonraki sözleri, müzikteki amacının Batı öykünmeciliği değil, Batı'nın müzik-bilgi tekniğinden yararlanıp, Türk müzik yaşamında ve kültüründe ulusal özü koruyup geliştirerek, genellikle Doğu uygarlığına temellenmiş ve ona göre yapılanmış teksesli durumdan, çağdaş uygarlığa temellenen çoğulcu-çoksesli bir duruma ulaşmaya çalışmak olduğunun göstergesidir ![]() Bir yerlerden alıntıdır ![]() Şu okunan ne güzel bir eser ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Atatürk'ün özgürlük mücadelesinin ve savaşımının amacı da, kültürde, toplumsal yaşayışta ve ekonomide Türk halkını kul / köle olmaktan kurtarmaya yönelikti ![]() ![]() Osmanlı devleti, Batı kültürünün beşiğinde 600 yıl yaşamış, fakat üzerinde yaşadığı hazineyi değerlendirme bilincine erişemeden tarih sahnesinden silinmiştir ![]() Atatürk ve Cumhuriyetin "Kemalist" aydını asla "alaturka" yada "alafranga" olmamıştır ![]() ![]() ![]() Atatürk, Türk müziğini doğru temeller üzerine oturtmaya çalışmakta, şairleri, edebiyatçıları, müzik - bilimcileri ve sanatçıları, düşündüğü temel üzerinde ve çağdaş dinamik değerler üzerinde yönlendirmekte ve müzikte sosyallik işlevi aramaktadır: Eski musikiyi, Batı musikisine üstün çıkarmak için çalışanlar bir ufak hakikati fark edemez görünürler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() "Bugünkü Türkler, musikiden diğer yüksek ve hassas cemiyetlerin beklediği hizmeti bekliyor ![]() İşte bu bakımdan klasik Osmanlı musikisini canlandırmaya çalışanların çok dikkatli bulunmaları gerekir ![]() Biz, bir Türk bestesini dinlediğimiz zaman, ondan geçmişin uyanma bırakması lazım gelen hikâyesini kalbimize giren oklar gibi duymak isteriz ![]() ![]() Bütün bunlardan başka, musikiden beklediğimizin maddi, fikri ve hissi uyanıklık ve çevikliğin takviyesi olduğuna şüphe yoktur ![]() ![]() Çağdaş düşünebildiği, dahası kimi konularda kendi çağını aşabildiği içindir ki Atatürk, özgürlük ve bağımsızlığa kavuşturduğu Türk toplumunun çağdaşlaşmasını amaç edinmiştir ![]() "Daha kurtulmuş değiliz ![]() ![]() ![]() Türk müziğinde gidilmesi gereken kaynağı da, "Bizim hakiki musikimiz Anadolu halkında işitilebilir" sözüyle Anadolu olarak gösterir ![]() Düşüncesini, ülküsünü ve hedefini daha askeri öğrencilik yıllarında oluşturmaya başlayan ve "1904 Aralık ayında Harp Akademisi'ni bitirerek Kurmay Yüzbaşı diplomasını alan Mustafa Kemal, arkadaşlarına: Çocuklar, şimdi her birimiz bir Osmanlı paşasının yanına gideceğiz ![]() ![]() Diyen Atatürk'ün "Bizim hakiki musikimiz Anadolu halkında işitilebilir" sözüyle, kültürel oluşumun yönünü de Anadolu olarak gösterip kaynağı yine orada toplaması çok doğaldır ![]() Anadolu halkının bağlamasını ve müziğini "milli gelenek", "milli kültür" olarak nitelendiren Atatürk, bağlama için de şöyle der: Beyler, şu gördüğünüz küçük sazın bağrında bir milletin kültürü dile geliyor ![]() ![]() ![]() Atatürk, çağdaş bir atılım yaparak, ulusal Türk müziğiyle evrenselliği yakalamak ister: "Biz, Batı'nınkini hürmetle dinlediğimiz gibi, bizim musikimiz de bütün dünyada hürmetle dinlenecek bir halde olmalıdır ![]() Atatürk, tüm bu düşünce oluşumlarını, "Musikisiz devrim olmaz" savına ve görüşüne yükleyerek, Türk ulusunun, çağdaşlık, uygarlık ve ileriye doğru değişim ve gelişim yolunda, düşünceye vurulmuş zincirleri devrimleriyle kırarak yürür: "Memleketimizi asrileştirmek (çağdaşlaştırmak) istiyoruz ![]() ![]() ![]() Derdi, davası; Anadolu, Anadolu halkının gönenci, tam bağımsızlığı, tam özgürlüğü ve ezgileridir Atatürk'ün ![]() Kültür dinamizmine yönelik, tüm bu ideal teori, düşünce ve anlayışın, pratik uygulamalara dönüşmesiyle elde edilmiş olan yenilenmeler, Atatürk'le birlikte belirli hedeflere dönük, zengin ve renkli aksiyonlar dizisinin ve Cumhuriyet dönemi Türk müziğinin yeni oluşumunu sağlamıştır ![]() İlk olarak Ankara'da bir Musiki Muallim Mektebi (Müzik Öğretmen Okulu) kurulmuştur (1 Eylül 1924) ![]() 1934 yılında Milli Musiki ve Temsil Akademisi, 1935 yılında da Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü kurulmuştur ![]() Ulusal kültürün tümüyle geliştirilmesi çalışmalarına hız verilmiş ve İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nın Veliaht dairesinde, Türkiye'nin ilk Resim ve Heykel Müzesi açılmıştır (1937) ![]() Macar müzikologu ve bestecisi Bartok, 1936 yılında Ankara Halkevi'nin çağrılısı olarak Türkiye'ye gelmiş ve Adana civarında dolaşarak, derlemeler yapıp (18-25 Kasım 1936), 90 tane Türk halk ezgisini notaya almış, verdiği 3 konferansla da, Türk halk müziği ürünlerinin derlenmesinin önemine dikkatleri çekmiştir ![]() Atatürk, "Bizim hakiki musikimiz" dediği halk müziğimizin derlenmesine ve kompozitörler tarafından işlenmesine büyük önem vermiş, daha 1924 yılında halk müziği derlemelerini başlatmıştır ![]() 19 Şubat 1932'de Atatürk'ün isteğiyle kurulan Halkevlerinde halk müziğimiz konusunda yaşatıcı çalışmalar yapılmıştır ![]() ![]() ![]() XIX ![]() ![]() Batı müziğine yakın kurallarla bestelenen ilk operet, sözleri Ekrem Reşit Rey'e, müziği Cemal Reşit Rey'e ait Saz-Caz, Delidolu, 1931'de sahnelenen Üç Saat ve 1933-1934'te sahnelenen Lüküs Hayat operetleridir ![]() Atatürk, opera sanatının da önemle üzerinde durmuştur ![]() ![]() Ünlü koreograf ve bale yönetmeni Dame Ninette de Valois 1947 yılında Türk hükümetinin çağrısı üzerine gelerek, 1948'de İstanbul Yeşilköy'de bale okulu açmış, bu okul, 1950'de Ankara'ya taşınarak Devlet Konservatuarı’nın bir bölümü olmuştur ![]() Yeni kurulacak olanlarla; Türkiye genelinde 18 tane klasik Türk müziği koro ve (mehter) topluluğu, 9 tane de Türk halk müziği koro ve topluluğuna ulaşılacaktır ![]() ![]() Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından başlanarak Atatürk'le birlikte sürdürülen bu yenilikçi, ilerici ve dinamik atılımlar, Atatürk'ün, uzağı yakın gören ayrıcalığının da etkisiyle, Türkiye halkının yararına sosyal, kültürel ve ekonomik alanda "az zamanda çok işler" yapıldığının, ama özellikle 1946'dan sonra bir arpa boyu yol bile alınamadığının yada yolun farlık yönlere götürüldüğünün ve Atatürk'ün, "Bizim hakiki musikimiz Anadolu halkında işitilebilir" sözünden; ayrıca Türk çağdaş müziğinin oluşturulmasında "ehemmiyet ve kıymet" verilmesi istenen halk müziğinden ve çokseslilikten; dolayısıyla, Atatürk'ün Türk (kültür-müzik) devrimi düşüncesinden ne yazık ki uzaklaşıldığının somut-sayısal (bilimsel) göstergeleridir ![]() |
![]() |
![]() |
|