Şapka İçin Bombalanan Şehir: Rize

Şapka için bombalanan şehir: Rize (Mehmet SILAY )



Şapka giymek istemedikleri için üzerlerine ateş açılan Rizeliler isyan ettikleri gerekçesiyle, Hamidiye Kruvazörü'nden atılan bombaların hedefi olduRize'şapka takmadıkları için 8 kişi idam edildi


Haklarında idam kararı verilen sekiz müstakbel şehit karanlık bir hapishane odasına tıkılır Sabit Hoca gece yarısı-Nısfılleyl bütün arkadaşlarını uyandırır “Kalkın arkadaşlar, abdest alın namaza duralım Bir-kaç saat sonra Rabbimize kavuşacağız!”

Az sonra Allaha kavuşacaklarını bilenlerin bir müjde saadeti içinde namazlarını kılıyorlar


Saatler sonra sehpadan indirilen şehitlerin cenazeleri ailelerine verilmiyor Rastgele açılan çukurlar içinde kumluğa gömüyorlar Yakınları tarafından cesetler çalınmasın diye de başlarına süngülü nöbetçiler dikiliyor


Rica-minnet aylarca sürüyor Ancak üç ay sonra ve fakat gece çıkartılıp köylerine götürülmek şartıyla cesetleri ailelerine teslim etmeye izin veriyorlar


Çürümeyen cesetler evlatları tarafından gömülü oldukları kumluktan çıkarılıyor Kilimler sarıyor ve sırıklara takıp omuzlarına alıyorlar ve köylerine çıkarıyorlar Üç ay geciken cenaze namazlarını kılıp hüzünle köy mezarlığına defnediyorlar


Hakimiyet-i Milliye gazetesi Rize olaylarıyla ilgili son haberlerinde de asılan şehitler için kin ve nefretini aşığa vuruyordu; “Rize’deki mürteciler de ceza-yı Sezalarını buldular


Karadeniz bölgesinin hemen her şehrinde aynı hassasiyet görülüyor15 Aralık 1925 günü “Biz zorla şapka giymek istemiyoruz, sarığımız bize yeter!” diyerek Ulu Cami önünde toplanan halkın üzerine jandarmalar ateş açıyorlar Uyarıya rağmen dağılmayan kalabalığın üzerine gelişi güzel ateş sonucu 17 kişi ölüyor Bağıran-inleyen yaralılara kimse dokunamıyor 143 kişi tutuklanıyor


Olaylar üzerine düşman üzerine sefere çıkarcasına dönemin en büyük harp gemisi olan Hamidiye Kruvazörü Rize sahillerine gelip demir attı Birinci Dünya savaşında İngilizlerin dövemediği Karadeniz sahillerini, millete zorla şapka giydirmek için Hamidiye zırhlısı gümbür gümbür bombalamaya başladı Hamidiye zırhlısı, sivil halkın ve yerleşim alanlarının çok olduğu ve Ulu Caminin bulunduğu Bataniye yamaçlarını dövüyordu Halk korkutulup sindirilmek isteniyordu


Yıllar sonra bu bombardıman hadisesi türkülere konu olacaktır

“Atma Hamidiye atma din kardeşiyiz


Ula şapka da giyeceğiz vergi de vereceğiz!”

Sadece bir gün içinde bu 143 kişinin yargılama işlemi bitirildi On dört kişi 15’er yıla, yirmi iki kişi onar yıla, on dokuz kişi de beşer yıl kalebend denilen ağır hapis cezasına çarptırıldı Geriye kalanlar ise dayak ve para ödeme gibi hafif ceza alıyorlar


İstiklal Mahkemesinin hızla verdiği kararla sekiz kişi hemen Ulu cami önünde kurulan darağacında idam edildi


Asılan sekiz kişi Ulu Cami imamı Hafız Şaban Efendi, Muhtar Yakup Çavuş, İslahiye imamı Hasan Efendi, Belediye bekçisi Kadir Ağa Rize asliye mahkemesi Başkatibi Hafız Osman Efendi ve kardeşi avukat Hulusi beyler, merkez cami imamı Hafız Kamil, Peçelioğullarından Mehmet ve Ahmet Çavuş kardeşler, Kamburoğlu Hafız Mehmet ve Nakşi Şeyhlerinden Numan Sabit Efendi’dir



KAYNAK

Şapka direnişi nasıl sona erdi?

Rize Ulu Cami imamı Şaban Hoca, namazdan sonra etrafında toplanan kalabalığa ;“Biz hükümetten akaid-i diniyye’ye hizmetkarlık ve bağlılık isteriz İnanmayan inanmasın, fakat insanlara zulüm edilmesin Tek isteğimiz sarığımıza, sakalımıza ve cübbemize dokunulmasın Şapkayı giyenler giysin ama giymeyenler hapse atılmasın!”
Bu heyecanlı konuşmadan sonra coşan kalabalık köylülerle birlikte hükümet konağına doğru yürüyüşe geçmişler

Yarı resmi Hakimiyet-i Milliye gazetesi bir gün sonra yazıyor; “Rizenin Bataniye bölgesinde Ulu Cami imamı Şaban Hoca halka karşı konuşurken; “Hükümette din düşmanlığı baş göstermiştir Memlekette herkes şapka giymeye zorlanıyor Giymeyenler hapisten idama kadar cezalara çarpılıyor Buna karşı duyarsız kalmak dinimizde günahtır Ayaklanma vacip olmuştur!Biz herkes dinimize girsin demiyoruz Biz hükümetten sadece dinimize saygı ve bağlılık istiyoruz Müslümanlara ve İslam’a zulmedilmesine müsaade etmeyeceğiz!” Deyince halk toplu yürüyüşe geçiyor

Hakimiyet-i Milliye gazetesinin yazdıklarına göre, isyancılar Hükümet Konağını ele geçiriyorlar Ankara hükümeti Rize üzerine büyük bir askeri kuvvet gönderiyor Rivayete göre üç gün süren halk ile asker arasındaki çatışmalarda yüzlerce köylü hayatını kaybediyor Bölgenin imdadına hemen gezici-seyyar istiklal mahkemesi yetişiyor
Yargılama göstermeliktir ve son tiyatro sahnesidir Bir gün süren tek celsede, hakim koltuğunda oturan ve hiçbiri hukuk adamı olmayan milletvekilleri tarafından temyizi, itirazı ve avukatı olmayan mahkeme değiştirilemez kararını veriyor Karara göre ”Bu isyancılar İslam Devleti istiyorlar Hilafet istiyorlar ve kendi şer düşüncelerine halkı da alet ediyorlar

Haklarında idam kararı verilen sekiz müstakbel şehit karanlık bir hapishane odasına tıkılır Sabit Hoca gece yarısı-Nısfılleyl bütün arkadaşlarını uyandırır “Kalkın arkadaşlar, abdest alın namaza duralım Bir-kaç saat sonra Rabbimize kavuşacağız!”
Az sonra Allaha kavuşacaklarını bilenlerin bir müjde saadeti içinde namazlarını kılıyorlar Saatler sonra sehpadan indirilen şehitlerin cenazeleri ailelerine verilmiyor

Rica-minnet aylarca sürüyor Ancak üç ay sonra ve fakat gece çıkartılıp köylerine götürülmek şartıyla cesetleri ailelerine teslim etmeye izin veriyorlar
Hakimiyet-i Milliye gazetesi Rize olaylarıyla ilgili son haberlerinde de asılan şehitler için kin ve nefretini aşığa vuruyordu; “Rize’deki mürteciler de ceza-yı Sezalarını buldular

SON SÖZÜMÜZ;Şapka için bu millet bombalanıyorsa bu emri verenlere lanet ediyoruzBunların rahmet okunacak tarafı da yoktur