Darbe Anayasası Referandumu 9 Temmuz 1961

Darbe Anayasası Referandumu - 1961 Darbe Anayasası Referandumu - Darbe Anayasası Referandumu Hakkında

Bundan tam 51 yıl önce bugün, 1960 darbesinden sonra yapılan darbe anayasası için referanduma gidildi Hayır oyu vermenin neredeyse yasak olduğu, bütün büyük partilerin evet kampanyaları düzenlediği, camilerde bile imamların vaazlarında anayasaya evet denmesi gerektiğini anlattıkları bir ortamda yapılan referandumda, anayasa sadece %61 oyla kabul edildi İzmir, anayasaya hayır diyen bir il oldu


27 Mayıs 1960 darbesini yapan Milli Birlik Komitesi'nin Sıdık Sami Onar Başkanlığı'ndaki asker ve profesörlerden oluşan bir kurula hazırlattığı 1961 Anayasası, ilk olarak Kurucu Meclis'te oylandı Burada iki çekimser oya karşı 261 lehte oy çıktı Darbeciler anayasalarını kendi seçtikleri meclise onaylatmayı başarmışlardı, ancak şimdi aynı anayasayı halka onaylatmak gibi bir sıkıntıyla karşı karşıyaydılar


Referandum, 9 Temmuz tarihinde yapılacaktı Daha sonra, 12 Eylül darbesinin ardından da yapılacağı üzere, hayır oyunun rengi kırmızı, evet oyunun rengi beyaz olarak belirlenmişti Ancak oy pusulalarının konulduğu zarflardan, oyun rengi açıkça görülebiliyordu 15 Haziran'da propaganda dönemi resmen başladı, ancak ortada hayır diyecek ciddi ve örgütlü bir güç yoktu Evet cephesi ise çok genişti Darbeci Cemal Gürsel ve Milli Birlik Komitesi üyeleri, İsmet İnönü liderliğindeki CHP, büyük basının tamamına yakını, valiler ve kaymakamlar, devletin bütün yöneticileri bu kampanyanın üyesiydi


Üçüncü Ordu komutanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala tarafından kurulan AP, başta anayasaya hayır oyu çağrısı yapmaya niyetlenir gibi oldu Bunun üzerine çok ağır bir karşı kampanya yürütülmeye başlandı İstanbul'da güya ihtilal hazırlığında olan gizli bir örgüt açığa çıkartıldı ve liderlerinin Adalet Partisi üyesi olduğu söylendi Daha sonra aynı gerekçeyle AP'li komünistler yakalandı AP cunta tarafından açıkça kapatılmayla tehdit edilmeye başlandı, bu nedenle Ragıp Gümüşpala "evet" kampanyası yapmak zorunda kaldı


Okullarda öğretmenler, camilerde imamlar kampanyaya evet denmesinin önemini anlatmak zorunda kalıyorlardı Gazetelerde evet afişlerini yırtan hainlerin haberleri yayınlanıyordu Referanduma iki gün kala yasal propaganda süresinin sonra erdiğini duyuran gazetelerde sürenin bitimine rağmen "hayır" lehine kampanya yapan dokuz kişinin tutuklanma haberi de yer alıyordu Cunta başkanı Cemal Gürsel'in yasağa rağmen "evet" lehine yaptığı konuşma, gazetelerde yayımlanıyordu Ayrıca gazetelerde sandığa giden vatandaşın evet oyu atışını gösteren karikatürler çıkıyordu


Ancak sandıktan çıkan sonuç beklenildiği gibi olmadı Katılım %81 gibi düşük bir oranda kaldı Adalet Partisi dahil tüm partilerin evet cephesinde yer aldığı referandumda "evet" oyları yüzde 617'de kaldı Resmen bir kampanya yapılmamasına rağmen sandıktan yüzde 383 kırmızı "hayır" oyu çıktı İzmir, Aydın, Bursa, Bolu, Manisa gibi pek çok şehirde hayır oylarının sayısı, evet oylarının sayısından çok daha fazla oldu Cuntanın ağır baskısına rağmen çok düşük bir oy oranıyla kabul edilen anayasa, Milli Güvenlik Kurulu gibi bir kavramı yaratarak Türkiye'nin dünyanın en antidemokratik ülkeler arasında yer almasına neden oldu