Türkiye'nin İlk Modern Çocuk Hastanesi: Hamidiye Etfal

Hamidiye Etfal Hastanesinin Kuş Bakışı Görünümü



Etfal Hastanesi


Türkiye’nin ilk çocuk hastanesi ve modern hastaneciliğin uygulandığı sağlık kurumudur Sultan II Abdülhamid Han tarafından 12 Şubat 1898’de henüz 8 aylıkken ölen kızı Hatice Sultan’ın anısına çocuklara hediye olarak yaptırılmıştır


Hastane’nin önce Şişli’de Balmumcu Çiftlik-i Hümayun’u arazisi üzerinde yapılması kararlaştırılmış, Berlin’deki Kaiser und Kaiserin Friedrich Kinderkrankenhaus adlı çocuk hastanesinin planları esas alınarak 2 Haziran 1898’de inşaata başlanılmıştır Mimarlığını Franz Niebermann, inşaat eminliğini de Vasfı Rıza Zobu’nun babası Hasan Rıza Bey yapmış, inşaatı bir yılda tamamlanmıştır


5 Haziran 1899 günü 671 çocuğun sünnet edildiği bir düğünden sonra “Hamidiye Etfal Hastane-i Alisi” adıyla hasta kabulüne başlanmıştır Başhekimliğine, kuruluşunda önemli payı bulunan İbrahim Paşa getirilmiştir Din ve ırk ayrımı gözetilmeksizin bütün Osmanlı çocukları parasız tedavi edilmekte ve ilaçları da hastane tarafından verilmekteydi Pavyon sistemindeki hastanede; merkez bina, bakteriyolojihane, kimya laboratuarı, muayenehane dairesi, beş pavyon, mutfak, çamaşırhane ile etüt ve kalorifer dairesi bulunmaktaydı Birinci pavyon deri hastalıkları ve frengiye, ikincisi cerrahiye, üçüncüsü bulaşıcı olmayan hastalıklara, dördüncüsü iç hastalıklarına ayrılmıştı


Padişahın özel ilgisi ve İbrahim Paşa’nın bilgi ve becerisi sayesinde hızlı bir gelişme gösteren hastaneye ertesi yıl yeni bir poliklinik yapılmış, alt katına da eczane ve ecza laboratuarı kurulmuştur 1902’de 22 yataklı yeni bir hariciye pavyonu eklenmiş, ayrıca bir kütüphane ile bir fotoğraf atölyesi açılmış, bir röntgen makinesi alınmıştır Yine aynı yıl II Abdülhamid, Karahisar Maden Suyu gelirini vakıf olarak hastaneye bağışlamıştır 1903’te modern araç gereç ile donatılmış bir fiziko-terapi bölümü, ayrıca çocukların jimnastik yapması için bir yer tahsis edilmiş, serum ve aşı hazırlamak için bir laboratuar kurulmuş ve hastaneye su sıkıntısı yaşanmaması için Hamidiye suyu getirilmiştir


1904’te ülkedeki ilk çocuk senatoryumu burada 24 yatakla hizmete girmiştir 1905-1906’da da kadın hastalıkları, bulaşıcı hastalıklar pavyonları, kimyahane, cami ve saat kulesi yapılmıştır


Türkiye’de ilk kez stetoskop kullanımı Dr İbrahim Bey’in Almanya’dan getirdiği 6 stetoskopla Etfal Hastanesi’nde başlamıştır Hastane Türkiye’de kaloriferle ısınan ilk hastane olma özelliğine de sahiptir


Op Dr Rasih Emin (Arlı) ilk defa Cemil Paşa (Topuzlu) tarafından uygulanmış olan röntgen ışınları ile kanser tedavisini Hamidiye Etfal Hastanesi’nde devam ettirmiştir


Hastane, 1900-1907 arasında ‘Hamidiye Etfal Hastahane-i Alisi’nin İstatistik Mecmua-i Tıbbiyesi’ adıyla hastanenin görevlileri ve faaliyetlerini gösteren Türkçe-Fransızca yıllıklar yayımlamıştır


Hastane II Meşrutiyet’e kadar en parlak dönemini yaşamış, ancak 1908’den sonra II Abdülhamid’e duyulan tepkinin, kurduğu kurumlara yansıtılması sonucu kaderine terkedilmiştir Önce, Maliye Nezareti’ne terk edilmiş, nezaret de idaresini Şehremaneti’ne vermiştir Bu süreçte ödeneği azaltılmış, seçkin hekimleri ayrılmıştır 1909’da belediyeye ait diğer sağlık kurumları ile birlikte Müessese-i Hayriye-i Sıhhiye Müdüriyeti’ne bağlanmıştır Onarılan hastanenin donanımı, araç gereçleri yenilenmiş, röntgen dairesi tekrar düzenlenmiş ve diş hastalarına hizmet verecek bir de ünite açılmıştır


Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlanan hastaneye bu dönemde ilaveler yapılmış ve hekim kadrosu takviye edilerek, hasta kapasitesi arttırılmıştır Çocuk hastanesi olmasına rağmen bulunduğu yörede tam teşekküllü başka bir hastane bulunmadığından büyük yaştaki hastaları da kabul etmek zorunda kalmıştır Bu amaçla mevcut 200 yatağın 70’i büyüklere ayrılmıştır Zamanla bu da yeterli olmayınca mevcut binaların terasları kapatılarak oda haline getirilmiş, bazı pavyonların üzerine katlar ilave edilmiş, karakol binası genişletilerek idare binası haline getirilmiş, eski idare binası da servis hizmetlerine tahsis edilmiştir Bunlardan başka eski ve işlevini yitirmiş kimi binaların yerlerine yenileri yapılmıştır Pera Palas’ın sahiplerinden Misbah Muhayyeş’in adına bir hayır kurumu yapılmasını vasiyet etmesi üzerine varisleri hastaneye 1967’de hizmete giren yeni bir çocuk pavyonu yaptırmışlardır


Hastanede sağlık personeli yetiştirmek üzere 1924’te Ebe Okulu, 1946’da Hemşire-Laborant Okulu, 1954’te Yardımcı Hemşire Okulu ve 1961’de Florance Nightingale Yüksek Hemşire Okulu açılmıştır Ayrıca 1964’ten sonra biyokimya, bakteriyoloji laborantı, anesteziyoloji ve eczane teknisyeni yetiştirme ve gözlükçülük kursları açılarak yardımcı sağlık personeli yetiştirilmiştir


1933’te Tıp Fakültesi Haydarpaşa’dan İstanbul’a taşınınca fakültenin ortopedi ve çocuk hastalıkları klinikleri buraya yerleştirilmiş ve 1949’da Cerrahpaşa’ya taşınıncaya kadar hizmet vermiştir


1961’de yatak kapasitesi 450’ye 1963’te 550’ye ulaşmış olan hastane binaları tadilat ve onarımlarla ilk özelliklerini kaybetmişlerdir 1968’de temeli atılan yeni kompleksin hizmete girmesiyle 1976’da 720 yatakla hizmet vermeye başlamıştır Zaman zaman Şişli Çocuk Hastanesi ve İstanbul Çocuk Hastanesi adlarını alan kuruluş günümüzde Şişli Etfal Hastanesi ismini taşımaktadır Hastane bugün Sağlık Bakanlığı’na bağlı 1050 yataklı ve tam teşekküllü bir sağlık kompleksi olarak hizmet vermeye devam etmektedir