Osmanlı’Da Kapıkule Ocakları

Kapıkule ocakları - Kapıkule ocaklarının görevleri
Osmanlı Devleti’nin sürekli ordusunu oluşturan ve doğrudan padişaha bağlı olan yaya, atlı ve teknik sınıftan asker ocaklarına verilen addır Kapıkulu ocaklarının kurulmasından önceki dönemde Osmanlı Devleti’nin askeri gücünü yayalar ve müsellemler oluşturuyordu Bu birlikler tımarlı sipahiler, akıncılar, azaplar, voynuklar, martoloslar ve cerahorlarla destekleniyordu


I Murad döneminde (1360-89) örgütsel kuruluşu tamamlanan kapıkulu ocakları, 16 yüzyılda yeniden düzenlendi Bu yapıda, yaya ve atlı olarak iki ana sınıf vardı Acemi oğlanları, yeniçeriler, cebeciler, topçular, top arabacıları yay sınıfını, sipahiler, silahdarlar, sağ ulufeciler, sol ulufeciler, sağ garipler, sol garipler de atlı sınıfı oluşturuyordu


Kapıkulu ocakları, Bektaşiliğin güçlü biçimde örgütlendiği Osmanlı kurumlarındandı ve bu nedenle ocağa Ocağ-ı Bektaşiyan, askerlerine taife-i Bektaşiye, ocak subaylarına sanadid-i Bektaşiyan, yükselme yoluna da ilsile-i Bektaşiyan deniliyordu Bektaşilikteki alegorik simgeler de (örn börk, kazan) aynen kapıkulu ocaklarına alınmıştı ve Bektaşi dervişleri ocak ortalarının üyesi sayılıyordu


Osmanlı Devleti’nin sınırları genişledikçe kapıkulu ocaklarında da yeni düzenlemelere gidildi İstanbul’un alınışından sonra, Gelibolu’daki Acemi Ocağı dışında İstanbul’da ikinci bir Acemi Ocağı kuruldu Ağa bölükleri de kapıkulu kısmına alındı; ocak subaylarının rütbeleri ve yetkileri belirlendi Sınır boylarındaki kalelerin korunması için, kapıkulu kapsamında yerlikulu yeniçerisi (gönüllü yeniçeri), cebeci, topçu, lağımcı, humbaracı ortaları kuruldu


Kapıkulu ocaklarında, devşirme ve pençik yasalarına göre asker yetiştirilirdi Adaylar (devşirmeler ve pençik oğlanlar) acemi ocaklarındaki eğitimden sonra “kapıya çıkma” denen işlemle ömür boyu asker olarak kapıkulu sınıflarına alınırlardı Başka bir meslek edinmeleri ve evlenmeleri yasaktı Bütün kapıkulu askerleri oda denen kışlalarda cemaatler oluşturur, her cemaat de kendi içinde bölüklere ayrılırdı


Savaşçı bir sınıf olan kapıkuluların görevleri katı ve ödünsüz kurallara bağlanmıştı Bu kurallara kavanin-i yeniçeriyan denirdi Kapıkulları kent güvenliğinden ve sınırların korunmasından sorumluydu Silah olarak genellikle tüfek, kılıç, ok ve yayi kalkan, mızrak kullanırlardı


Osmanlı padişahının kapıkulu ocaklarının Birinci Ortası’nın yoldaşlarından sayılması, ulufe günü yeniçeri ağası giysisi ile kışlaya gelmesi ve ulufesini alması, at üstünde bir kase şerbet içmesi gelenekti Ulufeleri üç ayda bir galebe divanında dağıtılan kapıkulları padişahların tahta çıkışları (cülus) ve sefere gidişlerinde de bahşiş alırlardı Kapıkulu kışlalarının bir bölümü Atmeydanı’nda, bir bölümü Şehzadebaşı’ndaydı


Kapıkullarının disiplini 17 yüzyılda bozuldu Devşirme ve pençik sistemleri işlemez duruma geli ve ocağa rasgele asker alınmaya başlandı İstanbul’da sık sık çıkan ayaklanmalar, genellikle kapıkullarınca yönlendiriliyordu 1632′de IV Murad’ın reform girişimi geçici bir iyileşme sağladı Köprülüler döneminde de ocaklardaki disiplin yeniden kuruldu II Mustafa’nın, III Ahmed’in, III Mustafa’nın ve III Selim’in bu konudaki reform çabalarının çoğu büyük ayaklanmalar karşısında başarısızlıkla sonuçlandı II Mahmud 1826′da ocağın humbaracı, barutçu, lağımcı gibi teknik sınıflarını köklü reformlarla yeniden örgütlerken, öbür kapıkulu ocaklarını kaldırdı