Tevarih-İ Al-İ Selçuk

Türklerin kökeni - Oğuzlar - Selçuk Name - Tevarih-i Al-i Selçuk Hakkında



Tevārih-i Āl-i Selçuḳ, Selçuk-nāme veya Oğuz-nāme adlarıyla da anılan Yazıcızāde ʿÂlì tarafından Devlet-i Âliye-yi Osmâniyye sultanı II Murad’ın isteği üzerine kaleme alınmış bir tarih kitabıdır Yazıcızāde ʿÂlì, Anadolu Selçuklu Devleti'nin tarih yazarı İbn Bibi'nin El-Evāmirü'l-'Alā'iyye fī'l-Umuri'l-'Ala'iyye adlı Farsça eserinin Türkçe çevirisini eklemiş, böylece Tevārih-i Āl-i Selçuḳ'un en önemli bölümü oluşturmuştur Ayrıca, Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh’ın, Cami’üt-Tevarih adlı eserinden faydalanmakla birlikte, tarihi Oğuz efsanelerinden ve Uygurca Oğuz-nāme’den de istifade etmiştir



Tevārih-i Āl-i Selçuḳ, İslâm öncesi Türk tarihinden Osmanlıların kuruluşuna kadar geçen dönemin anlatıldığı tarihi bir kaynaktır Dört bölümden oluşan eserin birinci bölümünde Türk ve Moğol boylarının tarihi ile şeceresi ve Oğuz boylarının isimleri, tamgaları, ongunları, Türklerdeki toy, orun, ülüş adetleri ve uygulanması, Selçuklular dönemi ordu sistemi, unvanlar ve o dönemde Anadolu’daki yer ve şahıs adları hakkında bilgiler içerir


Türklerin kökeni


“ "Âdem -șalevātu ʿllāhi ʿaleyhiye Ḥavvā’yı çift virüp, -ve beșșe min -hümā ricālen keșìren ve nisāșen - mūcibince ikisinüñ neslin yir yüzine yaydı Ve Nūẖ - ʿaleyhiʿsselām - oğlanlarından Yafeș ẓürriyyātına Türkistān iḳlìmini yir ve yurt virdi ki, anda çoğalup andan çıḳup ḳalan iḳlìmlere daḥı pādișāh olup, ģazā ve cihād ḳılalar" ”


Abū Hayyān, Oğuz boy adı için kendi sözlüğünde, "Yafes'ten sonra Türklerin büyük babasıdır" (Abū'l-Tūrku'l-kebir bade'l-yāfes) şeklinde tanımlamıştır Tevrat'ta ise mevcut rivayetlerle Türk soyunun Nuh Peygamber'in oğlu olan Yafes'ten geldiği söylenir

Oğuzlar


Oḡuz șuʿbesi șöyle-kim anuñ șerḥi Oḡuz-nāme’de ve Cāmiʿuʿt-Tevārìḥ’de gelür, anuñ altı oḡlı vār-ıdı ve anlaruñ her birinüñ Ḥātūnlarından dörder oḡlānları vār-ıdı Ve Oḡuz çerinüñ șaḡ ḳolı ve șol ḳolın anlara virdi, bu mūcebce ki ẕikr olınur:


Șaḡ Ḳol:


Gün Ḫan, Ay Ḫan, Yılduz Ḫan


Ḵayı, Bayat, Yazur, Döger, Ușar (Avşar), Ḳayzıḳ (Kızık), Alḳaövli, Ḳaraövlü, Davdarḡa (Dodurğa), Yaparlu, Bigdeli, Ḳarḳın


Șol Ḳol:


Gök Ḫan, Ṯaḳ Ḫan, Dingiz Ḫan


Payındur (Bayındur), Becene (Biçene), Salur, İgdür, Bügdüz, Çavundur, Cibini (Çepni), Alayundlu, Evdagir (Üregir), Yıva, Ḳınuḳ


Șuʿbe:


Oḡuz’uñ ḳardașları ve baʿżı ʿammuzādeleri ki anuñ-ıla müttefìḳ oldılar:


Ayģur, Ḵanḵlı, Ḳapçaḳ, Ḳarluḳ, Ḳılıç (Ḳalaç), Aḡaçeri



Oḡuz’uñ ʿammūları ḳavmlarınuñ șuʿbeleri:


Or Ḫan ve Gür Ḫan ve anuñ ḳardașları ve anuñ oḡlanları ki Oḡuz-ıla müttefìk degüller idi Ve bu ḵavmler ki iki ḳısım dururlar, biri ol ki anlaruñ așlı ve șuʿbeleri ḳadìmlıḳ cihetiyle mufașșal [ve] maʿlūm degül ve biri ol ki tafãìl-ile maʿlumdur

Notlar


1 ^ Sergey Grigoreviç Agacanov, Oğuzlar, çeviren Ekber N Necef-Ahmet Annaberdiyev, İstanbul, Selenge Yayınları, 2003, sayfa 53

2 ^ Ahmet Suphi Fırat "Yâfes", İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, İstanbul 1986, sayfa 333

Kaynak


* Yazıcızāde ʿÂlì, Tevārih-i Āl-i Selçuḳ, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms Or Quart 1823

* Yazıcıoğlu Ali, Tevârih-i Al-i Selçuk, Topkapı Sarayı kütüphanesi, Revan Köşkü bölümü no1391, 233a

* Yazıcızade Ali, Tevārih-i Āl-i Selçuḳ, Çeviren: Dr Abdullah Bakır, 2009, İstanbul Çamlıca Basım Yayın ISBN 978-9944-905-75-6