Osmanlı Arşiv Belgeleri

Osmanlı Hakkında - Osmanlı Arşivi - Osmanlı Kelimelerin Anlamı

Buyruldu

Buyruldu, Osmanlı devlet teşkilatında sadrazamlık, beylerbeylik gibi yüksek makamlardan resmi evrak üzerine yazılan ve bazen de ayrı olarak divânî hatt ile yazılmış emirleri içeren belgelere denir


Sadrazamlık makamından verilen buyrulduya Buyruldu-i Samî, diğerlerine Buyruldu-i Alî denir


Emirnâme


Emirnâme, Osmanlı'da şeyhülislamlık makamı gibi yüksek makamlar ve nezarethanelerden, vali, mutasarrıf gibi mülki ve askeri erkana yönelik yazılan belgelere denirSadrazamlık makamından çıkanlara, emirnâme-i sami, meşihat makamından çıkanlara emirnâme-i alî, diğerlerine ise tahrirat-ı aliyye denirdi


Fetihnâme


'Fetihnâme, Osmanlı'da önemli bir savaş kazanıldığında bunu diğer İslam devletlerine, hanlara, prenslere, vali ve şehzadelere bildiren fetih mektuplarına denir


Genellikle süslü yazılardır, güzel yazı örnekleri olarak münşeât mecmualarında yer almıştır


Hattı hümayun


Hattı hümayun, Osmanlı padişahlarının önemli konularda bizzat yazdıkları ya da notlar düştükleri fermanlara verilen ad


Osmanlı devlet düzeni içinde en önemli yazılı buyrultular olan hattı hümayunlar, Osmanlı sülalesinin simgesi olan al renkli keseler içinde taşınır, üç kez öpülüp başa götürüldükten sonra açılarak okunurdu


Kaime (belge)


Kaime, Osmanlı'da sadrazam ve yüksek rütbeli memurlar tarafından yazılan veya iki daire arasında ilmühaber niteliği taşıyan yazı Klasik dönemde üst makamdan alt makama yazılan yazılara kaime, tersine arîza denirdi


İlk Osmanlı banknotları Abdülmecit tarafından 1840 yılında "Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere" adıyla (bugünkü dille "Para Yerine Geçen Kağıt") anlamında kullanılmıştır


Menşûr


Menşûr, Osmanlı Devleti'nde padişah tarafından vezir, beylerbeyi gibi yüksek rütbeli memurların atanmasına ilişkin verilen özel berâtlara verilen isim


Mürâsele


Mürâsele, Osmanlı Devleti'nde kazaskerlerin kadılara, kadıların naiblere gönderdiği tayin ve yetkilerini bildiren yazılara denir Kazasker müraselesine özel olarak kazasker buyruğu da denirdi


Tezkire (belge)


Tezkire, Osmanlı Devleti'nde aynı şehirde bulunan resmi daireler arasında yapılan yazışmalara denir Tezkireyi, tahrirattan ayıran başlıca husus tezkirelerin mühürsüz oluşu, imza ile bitirilmesidir Sadaret tezkirelerine, arz tezkiresi de denir


İstidâ


İstidâ, Osmanlı Devleti'nde resmi işlerle ilgili yazışmaların memuriyet, maaş, rütbe vs istekleriyle ilgili olanlarına verilen isim Elkab yazılır, mühür ve imza ise konulması ise serbesttir