Taht Kavgaları

taht kavgalarının nedenleri - osmanlıda taht kavgaları - hükümdarların taht kavgalarının sebepleriNasıl ki Avrupa da iktidarın ve otoritenin simgesi ‘’Tac’’ ise , İslam aleminde ve Türklerde ‘’Taht’’tır Osmanlı padişahları önce Eyüp Sultan da kılıç kuşanırlar sonrada Taht’a çıkarlardı


Türk Tarihi bir nevi taht mücadeleleri tarihidir denebilirTürk Hükümdarları ,beyleri ve devlet adamları arasındaki taht kavgaları ve yabancı devletlerin bu mücadelelere iştiraki tarihimizin mühim bir kısmını ihtiva ederÖyle ki bazı dönemlerde bu mücadele ve çatışmalar yabancı devletlerle olan ilişkileri dahi ikinci plana itmiştirBu çatışmalar dönem dönem Türk Devletlerine çok zor zamanlar yaşatmıştırCem Sultan ve Düzmece Mustafa ayaklanmaları bunlara örnek gösterilebilir


Tarihimizin belirli devirlerinde Taht karışıklıklarına başta Çin, Bizans, Memlük , Anadolu Beylikleri vb dış güçler müdahale edip çıkar zemini aramışlardırOsmanlılar devrinde bu karışıklıklara, Devşirme ve Türk Kökenli iç dinamiklerin mücadeleside eklenmiş ve durum daha da vahim hale gelmiştir


Bu durumun sebebine gelince,Türk Devlet geleneği ve Veraset anlayışına göre ‘’Devlet hükümdar ailesinin ortak malı ‘’ sayılmış ve kimin tahta geçeceği Allah’ın takdirine bırakılmıştırMücadele sonunda tahta kim geçerse ona biat-itaat etme anlayışı bundandırÇünkü takdir Allah’tandırÖrneğin ,Gedik Ahmed, Paşa Cem Sultanın lalası olmasına ve Bayezid’le mücadelesinde onu desteklemesine rağmen Bayezid Taht’a çıktıktan sonra onun emriyle oğlu kadar sevdiği ,Cem Sultana karşı savaşmıştır


Bu anlayışa göre tahtta hükümdarın erkek kardeş ve oğullarının tahta çıkma hakkı vardırBu hak onlara Allah tarafından verilmiş ve kan yoluyla geçmiştir(BkzEski Türklerde ki Kut Anlayışı)Bu durum kendinde yönetme hakkı olan tüm hanedan üyelerinin genelde bu hakkı kullanma eğilimi göstermelerine neden olmuşturBu nedenle Osmanlı Devletine kadar bir çok Türk Devletinin 100-150 yılı göremeden parçalara ayrılmak yada yıkılmak durumu ile yüz yüze gelmesine neden olmuştur


Taht mücadelesi sonunda zayıf,beceriksiz,zeki olmayan adaylarında diskalifiye olacağı düşünülmüşse de pratikte her zaman durum başka unsurların dahli ile böyle olmamıştırÖrneğin tüm becerikliliği,zekası ve aktifliğine rağmen Cem Sultan Olayında Devşirmelerin işe karışması ve IIBayezid’i desteklemeleri nedeniyle Cem diskalifiye olmuştur


Taht karışıklıklarının en uzun ve kanlı hadiseleri Fetret Devrinde yaşanmıştır denebilir1402-1413 yılları arasında Yıldırım Bayezid’in Süleyman,Musa,İsa ve Mehmed arasında kanlı çarpışmalar yaşanmıştırZira Timur Osmanlı ülkesini Yıldırım’ın oğulları arasında Türk Devlet geleneği uyarınca dağıtmıştıÇelebi Mehmet kardeşlerini ortadan kaldırarak tek başına tahta çıkınca, Timur’un oğlu Şahruh onu bir mektup yazarak Türk Devlet geleneğini çiğnemekle suçlamıştır


Fatih Sultan Mehmed’le birlikte devlete sık sık zararlara uğratan taht karışıklıklarını bir nebze önlemek için bir adım atılmış ve Kanunname-i Ali Osman ile hükümdarın kardeşlerini öldürebileceği kaidesi vurgulanmıştır Buna kardeş Katli adı verilmiş ve siyaseten Katl olarakta adlandırılmıştırKardeşler, hanedanın kanı kutsal sayılarak yay kirişi ile boğulmuşlar , kanlarının akıtılmamasına özen gösterilmiştir


Ahmed döneminde ise yeni bir uygulama olarak kardeş katline son verilmiş ve bunun yerine ‘’Taht’a hanedanın en yaşlı üyesi geçer’’ anlayışı geliştirilerek ‘’Ekber ve Erşed’’usulü getirilmiştirAncak bu anlayış gereği şehzadelerin tahta çıkma usulüne de son verilerek, bunun yerine Kafes Sistemi uygulanmıştırBununda zaman içerisinde olumsuz sonuçları ortaya çıkmıştır


Yani durum Osmanlı Hanedanı için aşağı tükürsen sakal yukarı tükürsen bıyıktır Hanedan ve devlet için en büyük tehlike yine hanedanın içinden gelmektedirÜstelik buna çözüm bulmakta imkansızdır


Tüm yaşanan çatışmalara rağmen Osmanlı da bir hükümdarın taht ta kalma süresi vasati 17 senedirBizans ta ise bu süre vasati 5yıldırDiğer Hıristiyan devletlerde durum buna yakındırBunun nedeni Hıristiyan kültüründe kadınların ve sıradan insanlarında yeterli gücü elde ederlerse taht’a çıkabilmeleridirOsmanlı da taht’ın yolunun hanedan mensubu olmayanlara kapalı olması bir nebze de olsa avantajdır


İstisnalar yok mudur ?Elbette vardırBilge Kagan ve Kül Tigin,Tuğrul ve Çağrı Beyler,Orhan Gazi ve Alaaddin Bey gibiAma bizimkiler genelde kardeş kardeş geçinememişlerdir


Günümüze geldiğimizde ise Taht Kavgalarının yerini koltuk kavgalarının aldığını söyleyebilirizBirlik ve beraberliğe her dönemden daha çok ihtiyacımız olduğu bir dönemde şu sorunun cevabını düşünmemiz lazım değil mi?


Geçmişin taht kavgalarını mazur görebiliriz ama bu günün Koltuk kavgalarını nereye koyacağız?


Bu millet gözünü mal ve makam hırsı bürümüş idarecilerden çektiğini kimseden çekmemiştirDemek ki geçmişten bu güne değişen bir şey yokturBir arpa boyu yol dahi ilerleyememişiz


alıntı