Eski Ve Yeni Ölçü Aletleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

eskiden arşın,dara,endazi,okka tarzı şeyler kullanılırken şimdi terazi,tartı,metre,litre ve saat gibi teknolojik aletler kullanılmaktadır

eki öçü aletleri

• Arpa

• Bakray

• Batman

• Buğday

• Çeki

• Denk

• Dirhem

• Dirhemi şer'i

• Dünük

• Fitil

• Habbe

• Hardal Tanesi

• Kantar

• Kırat

• Kıyye

• Kıtmir

• Ludre

• Misgal (Miskal)

• Nakir

• Okka

• Pirinç

• Tonilato

• Zerre

Osmanlılarda Eski Uzunluk Ölçü Birimleri

Uzunluk Ölçü Birimleri

Osmanlı İmparatorluğu zamanında 75,8 cm'lik zirai mimari (veya sadece zirai), 68 cm uzunluğundaki çarşı arşını vardı

Daha sonra ipekli fiyatlarının artması dolayısı ile fiyatı yükseltme yerine ölçü birimi kısaltılarak 65 cm'lik Fars kökenli endaze birimi kullanıldı

III

Selim abanoz ağacından bir prototip olarak 1 zirai mimari yaptırdı

Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü

Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti

Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü

Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir

1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak (kadem) = 0,75774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta

(yol, sokak uzunluğu, bina yüksekliği vb

için)

• 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m

• 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m

• 1 nokta = 0,00022 m

• 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb

için)

• 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)

• 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m

• 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m

• 1 merhale = 2 berid = 45480 m

• 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için)

• 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m

• 1 kirah = 0,0425 m

• 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

Uzunluk ölçü birimlerinde ters dönüşümler:

• 1 m = 1,319261 zirai = 1 zirai + 7 parmak + 7 hat + 10,8 nokta = 31,656 parmak

• 1 m = 0,5130740 kulaç = 3 ayak + 11,296 hat

• 1 km = 0,5276 mil

• 1 m = 1,470588 arşın = 1 arşın + 3 rubu +1,5 kirah

• 1 m = 1,538462 endaze = 1 endaze + 4 rubu + 0,6 kirah

Eski Alan Ölçü Birimleri

• 1 arşın (zirai) ²= 0,57417 m²= 4 ayak²

• 1 dönüm (yeni) = 2500 m²

• 1 dönüm (büyük) = 2720 m²

• 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)

• 1 atik evlek = 400 arşın²= 229,668 m²

• 1 yeni evlek = 100 m²

• 1 cerip = 3600 zirai²= 2067,012 m²

• 1 ayak² = 144 parmak²= 0,14354 m²

• 1 parmak² = 144 hat²= 0,00099751 m²

• 1 hat² = 144 nokta²= 0,000006927 m²

• 1 çarşı arşın² = 0,46240 m²

• 1 urup² = 0,007225 m²

• 1 kirah² = 0,0018062 m²

• 1 endaze² = 0,422500 m²

• 1 urup² = 0,0066015 m²

• 1 kirah² = 0,0016504 m²

Alan Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler

• 1 m² = 1,740450 zirai²= 1 zirai²+ 426 parmak² + 71,89 hat²

• 1 m² = 2,162629 çarşı arşın² + 2 arşın² + 10 rubu² + 1,63 kirah²

• 1 m² = 2,366887 endaze² + 2 endaze² + 23 rubu² + 1,9 kirah²

• 1 ar = 0,1087781 dönüm = 174 zirai² + 25 parmak² + 133,24 hat²

Eski Ağırlık Ölçü Birimleri

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu

Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir

1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir

• 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr)

• 6 kıyye = 1 batman = 7,544 kg

• 44 kıyye = 1 kantar = 100 ludre = 56,320 kg

• 4 kantar = 1 çeki = 176 kıyye = 225,798 kg

• 1 kg = 312,5 dirhem = 0,781257 kıyye (okka)

• 1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12,5225 kırat

• 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka

• 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem

• 1,5 dirhem = 1 miskal = 4,8 gr

• 1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr

• 1 dünük = 4 kırat

• 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal

• 1 bakray = 4 fitil

• 1 fitil = 2 nekir

• 1 nekir = 2 kıtmir

• 1 kıtmir = 2 zerre

Kullanıldığı yere göre değişen alan ölçü birimleri

Afyon

1 dönüm 2000,00 m² İzmir

1 satraç 0,57417 m²

Ankara

1 mucur 32,3544 m² Karapınar 1 çiftçi dönümü 2500,00 m²

1 şinik 129,1883 m² 1 yeni dönüm 2025,00 m²

1 yarım 516,753 m² 1 hükümetdönümü 1000,00 m²

Aydın

1 satraç 0,57417 m² K

Maraş

1 çiftlik 3000,00 m²

Arhavi

1 kıye 150,00 m² Kelkit 1 kile 918,672 m²

Bursa

1 muzur 4643,36 m² Niksar 1/2 tenekebuğday 1300,00 m²

Çumra 1 dönüm 2500,00 m² Reşadiye

1 kil 2067,75 m²

1 havayi 17 litre 1 kot 459,00 m²

Elazığ

1 kot 57,417 m² 1 evlek 229,75 m²

1 ölçek=4 kot 229,668 m² Samsun

1 kil 918,672 m²

1 urub (rubu) 918,672 m² Çarşamba

1 kesim 2765,0 m²

1 kil 3674,688 m² 1 kesim 2025,0 m²

Eskişehir

1 araba ot 4-6 dönüm Terme

1 kesim 3600,00 m²

Erzurum

1 batman 459,336 m² Alaçam 1 kabak 8000,00 m²

Ermenek

1 kutu 4,5-5 kg Sivas

1 ölçek 918,672 m²

Gaziantep

1 kile 160-170 kg 1 evlek 229,668 m²

1 timin 1/8 kile 1 kile 12861,408 m²

Giresun

1 kod 1500,00 m² Tokat

1 rublağ 1837,344 m²

1 kıye 2500,00 m² Trabzon

1 kot 1200,00 m²

1 karış 20 cm² Ş

Urfa

1 timin 1837,344 m²

Hadim 1 mandal 30-40 m² 1 kile 14698,752 m²

1 evlek 250,00 m² 1 ölçek 918,672 m²

1 dönüm 1435,4247 m² Yozgat

1 kile 918,672 m²

İstanbul

1 kile 1837,344 m² 1 çerik 150,00 m²

1 müd 36746,88 m²

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

ESKİ UZUNLUK ÖLÇÜLERİ

Çarşı arşını

Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı

Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir

Bina ve mimar arşını

75,8 cm'dir

Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu

Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı

Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı

Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü

Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti

Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü

Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir)

Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi

1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi

Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir

ENDAZE

1 endaze = 8 rubu

1 rubu = 2 kirah

ÇARŞI ARŞINI

1 çarşı arşını = 8 rubu

ZİRAİ

1 merhale = 2 berid

1 berid (menzil) = 4 fersah

1 fersah = 3 mil

1 mil = 2500 zirai

1 kulaç = 2,5 zirai

PARMAK

1 parmak = 12 hat

1 hat = 12 nokta

GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ METREYE GÖRE KIYASLAMA

" 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m

" 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m

" 1 nokta = 0,00022 m

" 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb

için)

" 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)

" 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m

" 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m

" 1 merhale = 2 berid = 45080 m

" 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için)

" 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m

" 1 kirah = 0,0425 m

" 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m

(artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

ESKİ AĞIRLIK ÖLÇÜLERİ

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu

Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir

1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir

OKKA

1 tonilato = 4 çeki

1 çeki = 4 kantar

1 kantar = 44 okka(kıyye)

1 batman = 6 okka(kıyye)

1 okka(kıyye) = 400 dirhem

DİRHEM

Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem

1 dirhem = 4 dönük

1 dönük = 4 kırat

1 kırat = 4 bakray

1 bakray = 4 fitil

1 fitil = 2 nekir

1 nekir = 2 kıtmir

1 kıtmir = 2 zerre

GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ KİLOGRAMA GÖRE KIYASLAMA

" 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr)

" 1 batman = 6 kıyye = 7,544 kg

" 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56,320 kg

" 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225,798 kg

" 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka

" 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem

" 1 miskal = 1,5 dirhem = 4,8 gr

" 1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr

" 1 dünük = 4 kırat

" 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal

" 1 bakray = 4 fitil

" 1 fitil = 2 nekir

" 1 nekir = 2 kıtmir

" 1 kıtmir = 2 zerre

ESKİ ALAN ÖLÇÜLERİ

" 1 arşın (zirai) ²= 0,57417 m²= 4 ayak²

" 1 dönüm (yeni) = 2500 m²

" 1 dönüm (büyük) = 2720 m²

" 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)

" 1 atik evlek = 400 arşın²= 229,668 m²

" 1 yeni evlek = 100 m²

" 1 cerip = 3600 zirai²= 2067,012 m²

" 1 ayak² = 144 parmak²= 0,14354 m²

" 1 parmak² = 144 hat²= 0,00099751 m²

" 1 hat² = 144 nokta²= 0,000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 0,46240 m²

" 1 urup² = 0,007225 m²

" 1 kirah² = 0,0018062 m²

" 1 endaze² = 0,422500 m²

" 1 urup² = 0,0066015 m²

ESKİ ZAMAN ÖLÇÜLERİ

Alaturka Saat

Hicri Takvim

Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı

Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu

Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu

Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk

Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu

Ağırlık ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu

Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu

TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi

Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi

ESKİ SIVI ÖLÇÜLERİ

Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lüle" kullanılmıştır

1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır

Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir

Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir

1 Hilal 0,5625 lt/Dak

(Günde-0,81 m3)

1 Çuvaldız 1,125 lt/Dak

(Günde-1,62 m3)

1 Masura 4,5 lt/Dak

(Günde-6,48 m3)

1 Kamış 9 lt/Dak

(Günde-12,96 m3)

1 Lüle 36 lt/Dak

(Günde- 51,84 m3 ~ 52 m3)

Facebook'ta Paylaş Bu Mesajı Yetkililere Rapor Et Bu mesaja hızlı cevap gönder

Eski 02-12-2008 #4 (mesaj-linki)

Keten Prenses

Keten Prenses - avatarı

ÖLÇÜ ALETLERI VE KULLANIMLARI

Ölçme:Bir büyüklügün kendi cinsinden bir birimle karsilastirilmasidir

Akim : Ampermetre

Gerilim : Voltmetre

Direnç : Ohm-metre

Güç : Watt-metre

Frekans : Frekans-metre

Akim, gerilim, direnç ayni ölçü aleti tarafindan ölçülebiliyorsa bu ölçü aletine avometre, bu üç ölçümün haricinde baska özellikleri de bulunan ölçü aletine multimetre denir

Ölçü Aletlerinin Siniflandirilmasi

Analog Ölçü Aletleri

Dijital Ölçü Aletleri

Kaydedici Ölçü Aletleri

Toplayici Ölçü Aletleri

1-) Analog Ölçü Aletleri

Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranli aletlerdir

Kadran ölçülecek degere göre taksimatlandirilmistir

Analog ölçü aletlerinin genel özelligi sürekli degisim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sagladigi kolayliktir

2-) Dijital Ölçü Aletleri

Sayisal ölçü aletleridir

Yani ölçülmek istenen büyüklügü ekranda rakamlarla gösterirler

3-) Kaydedici Ölçü Aletleri

Ölçtükleri büyüklüge ait degerleri sürekli hareket eden bir kagida kaydeden aletlerdir

Örnegin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayit cihazlari, kalp atislarini kaydeden elektrokardiyograf, meteorolojide havanin isisini, nemini, basincini gösteren kayit cihazlari, yalan makineleri

4-) Toplayici Ölçü Aletleri

Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardir

Örnegin elektrik sayaçlari

Analog Ölçü Aletlerinin Avantajlari

Ölçtükleri büyüklük ile baglantiya geçtikleri anda ibreleri sapar

Yani hizli çalisirlar

Daha basit yapili olmalari sebebiyle ucuzdurlar

Bakim ve onarimlari kolaydir

Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari

Kadran alani sinirli oldugu için gerektigi gibi taksimatlandirilma zorlugu vardir

Ibrenin gösterdigi deger %1-3 arasinda farkli olabilir

Ölçülen degerin okunmasindaki hassasiyet kisiden kisiye degisebilmektedir

Okuma hizi da kisiden kisiye degisir

Elektromanyetik alandan etkilenirler

Mekanik ariza yapma olasiliklari fazladir

Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajlari

Ölçülen degeri ekranda gösterdigi için insandan kaynaklanan okuma hatalarini ortadan kaldirirlar

Yapisindan kaynaklanan hata, %0,01 civarindadir

Enerji sarfiyatlari çok azdir

Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdir

Mekanik ariza yapmazlar

Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari

Gösterge olarak LCD veya LED kullanildigi için uzaktan okunmasi zordur

Üretimi, onarimi, bakimi zordur

Dolayisiyla daha pahalidir

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

Arşın, Türkiye'de metrenin resmen kabulüne kadar kullanılan uzunluk ölçüsü birimi ve aleti

Kullanıldıkları yerlere ve uzunluklara göre arşın:
Çarşı arşını
Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı

Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir

Bina ve mimar arşını
75,8 cm'dir

Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu

Dara terimi tartılmak istenen maddeyi taşıyan ya da birlikte tutan cismin kütlesidir

Okka (ya da kiyye) Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılmış olan eski bir ağırlık ölçüsü birimidir

Şehir ve kasabalara göre ağırlık değeri farklılık göstermekle beraber, genellikle 1282 gram değerinde kabul edilmiştir

Okka eski bir ölçü birimi olarak kabul edilmiştir

07-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Eski Ve Yeni Ölçü Aletleri eskiden arşın,dara,endazi,okka tarzı şeyler kullanılırken şimdi terazi,tartı,metre,litre ve saat gibi teknolojik aletler kullanılmaktadır eki öçü aletleri • Arpa • Bakray • Batman • Buğday • Çeki • Denk • Dirhem • Dirhemi şer'i • Dünük • Fitil • Habbe • Hardal Tanesi • Kantar • Kırat • Kıyye • Kıtmir • Ludre • Misgal (Miskal) • Nakir • Okka • Pirinç • Tonilato • Zerre Osmanlılarda Eski Uzunluk Ölçü Birimleri Uzunluk Ölçü Birimleri Osmanlı İmparatorluğu zamanında 75,8 cm'lik zirai mimari (veya sadece zirai), 68 cm uzunluğundaki çarşı arşını vardı Daha sonra ipekli fiyatlarının artması dolayısı ile fiyatı yükseltme yerine ölçü birimi kısaltılarak 65 cm'lik Fars kökenli endaze birimi kullanıldı III Selim abanoz ağacından bir prototip olarak 1 zirai mimari yaptırdı Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir 1 zirai mimari = zirai = mimari arşını = 2 ayak (kadem) = 0,75774 m = 24 parmak = 288 hat = 3456 nokta (yol, sokak uzunluğu, bina yüksekliği vb için) • 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m • 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m • 1 nokta = 0,00022 m • 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb için) • 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için) • 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m • 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m • 1 merhale = 2 berid = 45480 m • 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için) • 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m • 1 kirah = 0,0425 m • 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi) Uzunluk ölçü birimlerinde ters dönüşümler: • 1 m = 1,319261 zirai = 1 zirai + 7 parmak + 7 hat + 10,8 nokta = 31,656 parmak • 1 m = 0,5130740 kulaç = 3 ayak + 11,296 hat • 1 km = 0,5276 mil • 1 m = 1,470588 arşın = 1 arşın + 3 rubu +1,5 kirah • 1 m = 1,538462 endaze = 1 endaze + 4 rubu + 0,6 kirah Eski Alan Ölçü Birimleri • 1 arşın (zirai) ²= 0,57417 m²= 4 ayak² • 1 dönüm (yeni) = 2500 m² • 1 dönüm (büyük) = 2720 m² • 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) • 1 atik evlek = 400 arşın²= 229,668 m² • 1 yeni evlek = 100 m² • 1 cerip = 3600 zirai²= 2067,012 m² • 1 ayak² = 144 parmak²= 0,14354 m² • 1 parmak² = 144 hat²= 0,00099751 m² • 1 hat² = 144 nokta²= 0,000006927 m² • 1 çarşı arşın² = 0,46240 m² • 1 urup² = 0,007225 m² • 1 kirah² = 0,0018062 m² • 1 endaze² = 0,422500 m² • 1 urup² = 0,0066015 m² • 1 kirah² = 0,0016504 m² Alan Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler • 1 m² = 1,740450 zirai²= 1 zirai²+ 426 parmak² + 71,89 hat² • 1 m² = 2,162629 çarşı arşın² + 2 arşın² + 10 rubu² + 1,63 kirah² • 1 m² = 2,366887 endaze² + 2 endaze² + 23 rubu² + 1,9 kirah² • 1 ar = 0,1087781 dönüm = 174 zirai² + 25 parmak² + 133,24 hat² Eski Ağırlık Ölçü Birimleri Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir 1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir • 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr) • 6 kıyye = 1 batman = 7,544 kg • 44 kıyye = 1 kantar = 100 ludre = 56,320 kg • 4 kantar = 1 çeki = 176 kıyye = 225,798 kg • 1 kg = 312,5 dirhem = 0,781257 kıyye (okka) • 1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12,5225 kırat • 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka • 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem • 1,5 dirhem = 1 miskal = 4,8 gr • 1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr • 1 dünük = 4 kırat • 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal • 1 bakray = 4 fitil • 1 fitil = 2 nekir • 1 nekir = 2 kıtmir • 1 kıtmir = 2 zerre Kullanıldığı yere göre değişen alan ölçü birimleri Afyon 1 dönüm 2000,00 m² İzmir 1 satraç 0,57417 m² Ankara 1 mucur 32,3544 m² Karapınar 1 çiftçi dönümü 2500,00 m² 1 şinik 129,1883 m² 1 yeni dönüm 2025,00 m² 1 yarım 516,753 m² 1 hükümetdönümü 1000,00 m² Aydın 1 satraç 0,57417 m² KMaraş 1 çiftlik 3000,00 m² Arhavi 1 kıye 150,00 m² Kelkit 1 kile 918,672 m² Bursa 1 muzur 4643,36 m² Niksar 1/2 tenekebuğday 1300,00 m² Çumra 1 dönüm 2500,00 m² Reşadiye 1 kil 2067,75 m² 1 havayi 17 litre 1 kot 459,00 m² Elazığ 1 kot 57,417 m² 1 evlek 229,75 m² 1 ölçek=4 kot 229,668 m² Samsun 1 kil 918,672 m² 1 urub (rubu) 918,672 m² Çarşamba 1 kesim 2765,0 m² 1 kil 3674,688 m² 1 kesim 2025,0 m² Eskişehir 1 araba ot 4-6 dönüm Terme 1 kesim 3600,00 m² Erzurum 1 batman 459,336 m² Alaçam 1 kabak 8000,00 m² Ermenek 1 kutu 4,5-5 kg Sivas 1 ölçek 918,672 m² Gaziantep 1 kile 160-170 kg 1 evlek 229,668 m² 1 timin 1/8 kile 1 kile 12861,408 m² Giresun 1 kod 1500,00 m² Tokat 1 rublağ 1837,344 m² 1 kıye 2500,00 m² Trabzon 1 kot 1200,00 m² 1 karış 20 cm² ŞUrfa 1 timin 1837,344 m² Hadim 1 mandal 30-40 m² 1 kile 14698,752 m² 1 evlek 250,00 m² 1 ölçek 918,672 m² 1 dönüm 1435,4247 m² Yozgat 1 kile 918,672 m² İstanbul 1 kile 1837,344 m² 1 çerik 150,00 m² 1 müd 36746,88 m²

07-25-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Eski Ve Yeni Ölçü Aletleri ESKİ UZUNLUK ÖLÇÜLERİ Çarşı arşını Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir Bina ve mimar arşını 75,8 cm'dir Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir) Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir ENDAZE 1 endaze = 8 rubu 1 rubu = 2 kirah ÇARŞI ARŞINI 1 çarşı arşını = 8 rubu ZİRAİ 1 merhale = 2 berid 1 berid (menzil) = 4 fersah 1 fersah = 3 mil 1 mil = 2500 zirai 1 kulaç = 2,5 zirai PARMAK 1 parmak = 12 hat 1 hat = 12 nokta GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ METREYE GÖRE KIYASLAMA " 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m " 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m " 1 nokta = 0,00022 m " 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb için) " 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için) " 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m " 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m " 1 merhale = 2 berid = 45080 m " 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için) " 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m " 1 kirah = 0,0425 m " 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi) ESKİ AĞIRLIK ÖLÇÜLERİ Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir OKKA 1 tonilato = 4 çeki 1 çeki = 4 kantar 1 kantar = 44 okka(kıyye) 1 batman = 6 okka(kıyye) 1 okka(kıyye) = 400 dirhem DİRHEM Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem 1 dirhem = 4 dönük 1 dönük = 4 kırat 1 kırat = 4 bakray 1 bakray = 4 fitil 1 fitil = 2 nekir 1 nekir = 2 kıtmir 1 kıtmir = 2 zerre GÜNÜMÜZ ÖLÇÜSÜ KİLOGRAMA GÖRE KIYASLAMA " 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr) " 1 batman = 6 kıyye = 7,544 kg " 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56,320 kg " 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225,798 kg " 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka " 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem " 1 miskal = 1,5 dirhem = 4,8 gr " 1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr " 1 dünük = 4 kırat " 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal " 1 bakray = 4 fitil " 1 fitil = 2 nekir " 1 nekir = 2 kıtmir " 1 kıtmir = 2 zerre ESKİ ALAN ÖLÇÜLERİ " 1 arşın (zirai) ²= 0,57417 m²= 4 ayak² " 1 dönüm (yeni) = 2500 m² " 1 dönüm (büyük) = 2720 m² " 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) " 1 atik evlek = 400 arşın²= 229,668 m² " 1 yeni evlek = 100 m² " 1 cerip = 3600 zirai²= 2067,012 m² " 1 ayak² = 144 parmak²= 0,14354 m² " 1 parmak² = 144 hat²= 0,00099751 m² " 1 hat² = 144 nokta²= 0,000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 0,46240 m² " 1 urup² = 0,007225 m² " 1 kirah² = 0,0018062 m² " 1 endaze² = 0,422500 m² " 1 urup² = 0,0066015 m² ESKİ ZAMAN ÖLÇÜLERİ Alaturka Saat Hicri Takvim Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu Ağırlık ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi ESKİ SIVI ÖLÇÜLERİ Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lüle" kullanılmıştır 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir 1 Hilal 0,5625 lt/Dak (Günde-0,81 m3) 1 Çuvaldız 1,125 lt/Dak (Günde-1,62 m3) 1 Masura 4,5 lt/Dak (Günde-6,48 m3) 1 Kamış 9 lt/Dak (Günde-12,96 m3) 1 Lüle 36 lt/Dak (Günde- 51,84 m3 ~ 52 m3) Facebook'ta Paylaş Bu Mesajı Yetkililere Rapor Et Bu mesaja hızlı cevap gönder Eski 02-12-2008 #4 (mesaj-linki) Keten Prenses Keten Prenses - avatarı ÖLÇÜ ALETLERI VE KULLANIMLARI Ölçme:Bir büyüklügün kendi cinsinden bir birimle karsilastirilmasidir Akim : Ampermetre Gerilim : Voltmetre Direnç : Ohm-metre Güç : Watt-metre Frekans : Frekans-metre Akim, gerilim, direnç ayni ölçü aleti tarafindan ölçülebiliyorsa bu ölçü aletine avometre, bu üç ölçümün haricinde baska özellikleri de bulunan ölçü aletine multimetre denir Ölçü Aletlerinin Siniflandirilmasi Analog Ölçü Aletleri Dijital Ölçü Aletleri Kaydedici Ölçü Aletleri Toplayici Ölçü Aletleri 1-) Analog Ölçü Aletleri Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranli aletlerdir Kadran ölçülecek degere göre taksimatlandirilmistir Analog ölçü aletlerinin genel özelligi sürekli degisim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sagladigi kolayliktir 2-) Dijital Ölçü Aletleri Sayisal ölçü aletleridir Yani ölçülmek istenen büyüklügü ekranda rakamlarla gösterirler 3-) Kaydedici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklüge ait degerleri sürekli hareket eden bir kagida kaydeden aletlerdir Örnegin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayit cihazlari, kalp atislarini kaydeden elektrokardiyograf, meteorolojide havanin isisini, nemini, basincini gösteren kayit cihazlari, yalan makineleri 4-) Toplayici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardir Örnegin elektrik sayaçlari Analog Ölçü Aletlerinin Avantajlari Ölçtükleri büyüklük ile baglantiya geçtikleri anda ibreleri sapar Yani hizli çalisirlar Daha basit yapili olmalari sebebiyle ucuzdurlar Bakim ve onarimlari kolaydir Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari Kadran alani sinirli oldugu için gerektigi gibi taksimatlandirilma zorlugu vardir Ibrenin gösterdigi deger %1-3 arasinda farkli olabilir Ölçülen degerin okunmasindaki hassasiyet kisiden kisiye degisebilmektedir Okuma hizi da kisiden kisiye degisir Elektromanyetik alandan etkilenirler Mekanik ariza yapma olasiliklari fazladir Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajlari Ölçülen degeri ekranda gösterdigi için insandan kaynaklanan okuma hatalarini ortadan kaldirirlar Yapisindan kaynaklanan hata, %0,01 civarindadir Enerji sarfiyatlari çok azdir Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdir Mekanik ariza yapmazlar Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajlari Gösterge olarak LCD veya LED kullanildigi için uzaktan okunmasi zordur Üretimi, onarimi, bakimi zordur Dolayisiyla daha pahalidir

07-25-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Eski Ve Yeni Ölçü Aletleri Arşın, Türkiye'de metrenin resmen kabulüne kadar kullanılan uzunluk ölçüsü birimi ve aleti Kullanıldıkları yerlere ve uzunluklara göre arşın: Çarşı arşını Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir Bina ve mimar arşını 75,8 cm'dir Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu Dara terimi tartılmak istenen maddeyi taşıyan ya da birlikte tutan cismin kütlesidir Okka (ya da kiyye) Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılmış olan eski bir ağırlık ölçüsü birimidir Şehir ve kasabalara göre ağırlık değeri farklılık göstermekle beraber, genellikle 1282 gram değerinde kabul edilmiştir Okka eski bir ölçü birimi olarak kabul edilmiştir