Eski Mısırda Sanat Ve Edebiyat

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

Eski Mısırda Sanat ve Edebiyat

Mısır'ın Tarihçesi

* Mısır,yaklaşık 3000 yıllık bir tarihe sahiptirBu kocaman asırları,bölüm bölüm inceleyecek olursak, şöyle parçalayabiliriz;
* Tarih öncesi,
* Thisler dönemi (I ve II sülaleler),
* Eski imparatorluk (2780-2380,III-VI sülaleler),
* Birinci ara dönem ve orta imparatorluk (2260-2065,VII-XII sülaleler),
* İkinci ara dönem (1785-1580,XIII-XVII sülaleler),
* Yeni imparatorluk (1580-1085,XIII-XX sülaleler),
* Üçüncü ara dönem ve aşağı dönem (1085-333,XXI-XXXI sülaleler),
* Yunan,Roma,Bizans ve Arap dönemleri (MÖ333-MS395)

Mısır'da Edebiyat

Mısır'da, edebiyat da çok gelişmiştiEdebiyat alanında yapılanlar aşağıdaki gibidir;

Tarih öncesi: Hiyeroglif yazının bulunması

Eski imparatorluk: Öğretici türün doğuşu:İmhotep'in yazdığı ahlak dersleri;geleneklere ve hiyerarşiye saygıyı amaçlayan Ptahotep'in BilgeliğiSmith tıp papirüsüÖlenlerin yaşamlarını parlak bir biçimde sürdürmelerini amçlayan büyü edebiyuatının geliştirilmesi: VI sülale dönemindeki firavunlar için yazılmış piramit metinleri

Birinci ara dönem ve orta imparatorluk: Kötümser edebiyat:Umutsuzun şiiri Ahlak dersleri:Kral Merikare için ders;Amenemhat I'nin oğlu Sesostris için dersTaş sanduka metinleri:Özel kişilerin tabutları üstüne yazılmış ölümle ilgili sözlerHalk masalları

İkinci ara dönem yeni imparatorluk: Matematik papirüsleri ve bilimsel öğretilerin geliştirilmesiEbers tıp papirüsüTarihsel edebiyat:Tutmes III yıllıkları;Kardeş şiiriTanrıların ve kralların onuruna dikme taşlar üzerine yazılmış ilahilerÖlüler Kitabı:Taş sandukalardaki metinlerden alınmış sözler derlemesi Re'nin her gün yeniden doğuşundaki gizemi açıklayan kozmografi kitaplarıHalk masallarıHarris papirüsü

Aşağı dönem: Halk masalı:Unamon'un Byblos'daki yolculuğuTarihsel edebiyatlankhy dikmetaşıVI yy'dan başlayarakdemotikos lehçesiyle yazılmış masallarPtolemaios V döneminde yazılmış Menfis kararnamesi(Daha çok "Reşittaşı" adıyla bilinir)

Misirlilardan günümüze gelen bazi siir ve sözler vardir Mesela kral Akhenaton’u bizzat günes için yazdigi kaside, Amarna devrinin bir edebi saheseri olarak anilir Çünkü bu yazilar sadece dini bir vecdin ifadesi degil, ayni zamanda tabiatin en büyük kudretine karsi duyulan hayranligin bir örnegidir Mesela günese hitap ederek söylene su sözlerde, ne kadar içten gelen bir duyus vardir:

“Göklerin ufkunda belirmen ne kadar güzeldir,
Ey! Hayatin esnasinda yasayan Aton
Sen dogu semasinin ufkundan dogdugun zaman
Bütün memleketi güzelliginle doldurursun
Uzaklassan da, isiltin dünya üzerindedir
Ne kadar yüksek olursan ol, Senin adimlarinin izleri gündüzdür
Sen isiltilarini dagittigin zaman
Misir’in iki ülkesi birden her gün bayram içindedir
Hepsi uyanik ve ayaklarinin üzerinde dik durular,
Çünkü sen onlari uyandirmissindir
Onlar bütün organlarini Sende yikarlar, elbiselerini giyerler
Ve kollarini yukariya kaldirarak Seni safakta selamlarlar
Sonra tüm dünyada herkes kendi isini yapar
Hayvanlar otlardan zevk alirlar, tüm agaçlar ve bitkiler çiçeklenirler
Kuslar, kanatlari sana dogru ibadet edercesine kalkik batakliklarda uçarlar,
Bütün koyunlar ayaklari üzerinde oynarlar,
Bütün kanatli mahluklar uçmaya hazirlanirlar,
Sen üzerlerinde oldukça onlar yasarlar
Gemiler nehirden çikar ve inerler
Su içindeki baliklar Senin önünde siçrarlar
Isiltilarin büyük deniz ortasinda kivilcimlar saçar,
Kadinda çocugu Sen yaratirsin
Ananin karninda çocuga Sen hayat verirsin
Ve aglamamasi için o besiginde sallanir,
Sen ana rahminde bile bir çocugu besleyensin
Ne zaman civciv kabugu içinde bagirirsa,
Sen ona hayat vermek için nefes verirsin
Yumurtayi bütün kuvvetiyle kirarak o hayata çikar,
Ey Tanrim! Senin ne kadar çok eserlerin vardir
Sen! Ezeliyetin hakimi! Senin isteklerin hep iyidir,
Sen hayatin ta kendisisin ve hayat sende yasar”
__________________

07-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Eski Mısırda Sanat Ve Edebiyat Eski Mısırda Sanat ve Edebiyat Mısır'ın Tarihçesi * Mısır,yaklaşık 3000 yıllık bir tarihe sahiptirBu kocaman asırları,bölüm bölüm inceleyecek olursak, şöyle parçalayabiliriz; * Tarih öncesi, * Thisler dönemi (I ve II sülaleler), * Eski imparatorluk (2780-2380,III-VI sülaleler), * Birinci ara dönem ve orta imparatorluk (2260-2065,VII-XII sülaleler), * İkinci ara dönem (1785-1580,XIII-XVII sülaleler), * Yeni imparatorluk (1580-1085,XIII-XX sülaleler), * Üçüncü ara dönem ve aşağı dönem (1085-333,XXI-XXXI sülaleler), * Yunan,Roma,Bizans ve Arap dönemleri (MÖ333-MS395) Mısır'da Edebiyat Mısır'da, edebiyat da çok gelişmiştiEdebiyat alanında yapılanlar aşağıdaki gibidir; Tarih öncesi: Hiyeroglif yazının bulunması Eski imparatorluk: Öğretici türün doğuşu:İmhotep'in yazdığı ahlak dersleri;geleneklere ve hiyerarşiye saygıyı amaçlayan Ptahotep'in BilgeliğiSmith tıp papirüsüÖlenlerin yaşamlarını parlak bir biçimde sürdürmelerini amçlayan büyü edebiyuatının geliştirilmesi: VI sülale dönemindeki firavunlar için yazılmış piramit metinleri Birinci ara dönem ve orta imparatorluk: Kötümser edebiyat:Umutsuzun şiiri Ahlak dersleri:Kral Merikare için ders;Amenemhat I'nin oğlu Sesostris için dersTaş sanduka metinleri:Özel kişilerin tabutları üstüne yazılmış ölümle ilgili sözlerHalk masalları İkinci ara dönem yeni imparatorluk: Matematik papirüsleri ve bilimsel öğretilerin geliştirilmesiEbers tıp papirüsüTarihsel edebiyat:Tutmes III yıllıkları;Kardeş şiiriTanrıların ve kralların onuruna dikme taşlar üzerine yazılmış ilahilerÖlüler Kitabı:Taş sandukalardaki metinlerden alınmış sözler derlemesi Re'nin her gün yeniden doğuşundaki gizemi açıklayan kozmografi kitaplarıHalk masallarıHarris papirüsü Aşağı dönem: Halk masalı:Unamon'un Byblos'daki yolculuğuTarihsel edebiyatlankhy dikmetaşıVI yy'dan başlayarakdemotikos lehçesiyle yazılmış masallarPtolemaios V döneminde yazılmış Menfis kararnamesi(Daha çok "Reşittaşı" adıyla bilinir) Misirlilardan günümüze gelen bazi siir ve sözler vardir Mesela kral Akhenaton’u bizzat günes için yazdigi kaside, Amarna devrinin bir edebi saheseri olarak anilir Çünkü bu yazilar sadece dini bir vecdin ifadesi degil, ayni zamanda tabiatin en büyük kudretine karsi duyulan hayranligin bir örnegidir Mesela günese hitap ederek söylene su sözlerde, ne kadar içten gelen bir duyus vardir: “Göklerin ufkunda belirmen ne kadar güzeldir, Ey! Hayatin esnasinda yasayan Aton Sen dogu semasinin ufkundan dogdugun zaman Bütün memleketi güzelliginle doldurursun Uzaklassan da, isiltin dünya üzerindedir Ne kadar yüksek olursan ol, Senin adimlarinin izleri gündüzdür Sen isiltilarini dagittigin zaman Misir’in iki ülkesi birden her gün bayram içindedir Hepsi uyanik ve ayaklarinin üzerinde dik durular, Çünkü sen onlari uyandirmissindir Onlar bütün organlarini Sende yikarlar, elbiselerini giyerler Ve kollarini yukariya kaldirarak Seni safakta selamlarlar Sonra tüm dünyada herkes kendi isini yapar Hayvanlar otlardan zevk alirlar, tüm agaçlar ve bitkiler çiçeklenirler Kuslar, kanatlari sana dogru ibadet edercesine kalkik batakliklarda uçarlar, Bütün koyunlar ayaklari üzerinde oynarlar, Bütün kanatli mahluklar uçmaya hazirlanirlar, Sen üzerlerinde oldukça onlar yasarlar Gemiler nehirden çikar ve inerler Su içindeki baliklar Senin önünde siçrarlar Isiltilarin büyük deniz ortasinda kivilcimlar saçar, Kadinda çocugu Sen yaratirsin Ananin karninda çocuga Sen hayat verirsin Ve aglamamasi için o besiginde sallanir, Sen ana rahminde bile bir çocugu besleyensin Ne zaman civciv kabugu içinde bagirirsa, Sen ona hayat vermek için nefes verirsin Yumurtayi bütün kuvvetiyle kirarak o hayata çikar, Ey Tanrim! Senin ne kadar çok eserlerin vardir Sen! Ezeliyetin hakimi! Senin isteklerin hep iyidir, Sen hayatin ta kendisisin ve hayat sende yasar” __________________