Zend Hanedanlığı

Saltanat Zêndîyâh - Zend Hanedanı Hakkında - Zend Hanedanlığı Tarihi



Zend Hanedanı

Bayrak


Saltanat Zêndîyâh

Başkent Şiraz

Resmi dili Yeni Farsça

Yönetim Monarşi

Şah

- 1750-1779 Kerim Han Zend

- 1789-1794 Lütf Ali Han

Tarih

- Kuruluş tarihi 1753

- Horasan dışındaki İran'ı işgal edişi 1765

- Yıkılış tarihi 1794

Vekîl Camii, Şiraz

Zend Hanedanı dönemine ait sanat örneği (1790)

İran Bayrağı İran Zend Hanedanı 1750-1794 yılları arasında orta ve güney İran'ı yönetmiştir Hanedan, Loristan'da Nadir Şah tarafından doğu İran'a sürülmüş fakat onun ölümünden sonra tekrar geri gelmiş bir boy olan Lurlar ya da LeklerinZend aşiretinin başkanı Kerim Han tarafından kurulmuştur

Kerim Han ve Alimerdan Han Bahtiyarî 1747 yılında Nadir Şah'ın ölümünden doğan karmaşa ve yönetim boşluğundan yararlanarak orta İran´ın yönetimini ele geçirmişlerdir[kaynak belirtilmeli] Daha sonra ikisi birlikte Safevî hanedanından olan bir şehzade seçerek kendileri için III İsmail adında bir kukla hükümdar oluşturdular[kaynak belirtilmeli] Kerim Han askerî kumandan olmayı seçerken, Alimerdan Han sivil bir yönetici olmayı seçti Bir süre sonra hem III İsmail adındaki kukla hükümadarı hem de ortağı Alimerdan Han'ı bertaraf eden Kerim Han 1760 yılında kendi hanedanı, Zendi Hanedanı kurdu Hiçbir zaman hükümdar sıfatını kullanmadı ve kendini Halkın Vekili olarak adlandırdı

Kerim Han devletinin başkentini Şiraz kenti olarak ilân etmiştir Dışişlerinde Azerbaycan'da bulunan Azad Han'a ve Osmanlı Devleti'ne karşı sürdürdüğü politikilar Azerbaycan ve Basra'yı kendi yönetimi altına almasına yardımcı olmuştur Yine de Nadir Şah'ın torunlarından birine Horasan'da özerk bir yönetici olarak kalmasına izin vermişse de baş düşmanı Kaçarlar ile mücadeleye hiç ara vermemiştir Kaçarlar'ın önderi Muhammed Hasan Han Kaçar Kerim Han ve oğulları tarafından sonunda mağlûp edilerek Şiraz'a tutsak olarak getirilmiştir

Dışişleri politikası olarak Kerim Han, Safevîler dönemindeki canlı ticaret yaşamını geri getirmek düşüncesi ile İngilizler'e Buşehr limanında ticaret yapmaları için bir merkez kurmalarına izin vermiştir Bu İngiltere'nin Hindistan ile olan bağlantısını güçlendirmiş ve İngilizler'in İran üzerindeki etkisini arttırmıştır

Kerim Han'ın yaptırdığı önemli eserler Şiraz'da bulunan Vekil Kalesi, Velik Pazar ve birçok cami ile bahçedir Ayrıca kendilerinden sonra işbaşına geçecek olan Kaçarlar'ın başkenti olacak Tahran'daki saray da Kerim Han tarafından yaptırılmıştır

Kerim Han´ın 1779'da ölmesinin ardından ülkede yaşanan boşluk ve karmaşa, ülkeyi düşmanlardan gelecek her türlü saldırıya açık hâle getirmişti Kendisinden sonra tahta geçen oğlu Ebu el-Feth ülkeyi yeterince iyi yönetememiş ve üvey amcası Zeki Han (Kerim Han'ın başkumandanı) tarafından yönlendirilmiştir Ali Murad, Cafer Han gibi diğer hükümdarlarda Kerim Han'ın hükümdarlığı süresince izlediği politikayı yakalamakta başarısız olmuşlardır

Zend Hanedanı'nın en büyük düşmanları Kaçarlar'dıKaçarlar´ın önderi Ağa Muhammed Han, krallığın yıkılması için büyük çalışmalarda bulunuyordu Sonuçta, 1879´da, Kerim Han´ın yeğenlerinden Lütf Ali Han kendini yeni kral olarak ilân etti Lütf Ali´nin 1794'e kadar süren hükümdarlığının büyük bölümü Kaçarlar hanı ile savaşarak geçti Fakat daha sonra bir savaş sırasında Kaçarlar´a tutsak düşerek Bem Kalesi'nde öldürüldü ve Zend Hanedanı yıkıldı

Zend Hanedanı'nın yönetiminde, Safevîler döneminde Osmanlı Devleti´ne kaptırılan bazı topraklar da geri alınarak ülke genişletilmiştir Hanedanın kısa egemenlik dönemine karşın bu dönemde sanat alanında kayda değer eserler verilmiş, Zend sanatı doğmuştur Kendilerinden sonra gelen Kaçarlar'ı sanat konusunda etkilemişler, ve Kaçarlar´ın verdikleri eserler Zend sanatı'ndan esintiler taşımıştır

Çıkarlar doğrultusunda Zendlerin izlediği bir başka politika da kendilerini Hükümdar yerine Vekil'el Ro'aya - Halkın vekili olarak adlandırmalardır Bu propagandayı yapmalarındaki amaçlardan biri de daha önce hüküm sürmüş olan Safevîler'in yaptığı gibi halktan bütünü ile kopuk bir hükümdar olmamak ve dönemin isteklerine karşılık vermektir

İran'da 1979 yılında yapılan İslâmi Devrim'in ardından adları yeni cumhuriyetçi hükûmet tarafından ülkedeki cadde, sokak, anıt ve diğer topluma açık yerleden kaldırılmayan tek hanedandır

Zend Hanedanının hükûmdarları

Hükümdar Hükümdarlık süresi

Kerim Han 1750–1779

Ebul Fatih Han 1779

Ali Murad Han 1779

Muhammad Ali Han 1779

Sâdık Han 1779–1782

Ali Murad Han 1782–1785

Câfer Han 1785–1789

Lütf Ali Han 1789–1794