Gazneliler

Gazneliler Devleti - Türk İslam Devletleri


GAZNELİLER (963 – 1183) ;




Kurucusu Alp Tekin




Siyasi Tarih


amani Devleti'nin önemli şahsiyetlerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur




Gazneliler Devleti sadece Alptegin'in beraberinde getirdiği Türk askerlerine dayanmaktadır




Hanedanlık, Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027) Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar




Gazneli Mahmut'un oğlu olan I Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler Gazneliler devleti tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer






Alp Tigin Dönemi


Samanoğulları'nın Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samanoğulları yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan bir Türk-İslam devletidir Bu dönemde Gazneliler tam bağımsız olamamışlar, tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır






Sebük Tigin Dönemi


Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan'a kadar genişlemiştir Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır






Gazneli Mahmut Dönemi


Gaznellilerin en geniş sınırları-1028997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son vermiştir Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir Bu seferler;




Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,


Hindistanda İslamiyeti yaymak,


İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır


Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir 1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır




Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır


Selçuklular'ın büyük güç olacağını önceden sezmiş[kaynak belirtilmeli], Aslan Yabgu'yu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır


Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır






Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış [değiştir]1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gazneliler Devleti 1187 yılında Afganlar (Gurlulardan olan Sultan Giyasuddini Guri) tarafından yıkılmıştır Tarihçilere göre Gazneliler Türklerin kurduğu çok uluslu devletlerin ilkidir [kaynak belirtilmeli]Devletin çökmesinde bu çok uluslu yapı da önemli rol oynamıştır






Gazne Sultanları


Alp Tigin (961 - 962)


Ebu - İshak İbrahim (962 - 965)


Bilge Tigin (965 - 971)


Piri Tigin (971 - 976)


Sebük Tigin (976 - 996)


İsmail (996 - 997)


Gazneli Mahmud (997 - 1030)


Celalu'd - Devle ve Cemalu'l-Ebu -Ahmed Muhammed 1030 - 1041)


ISultan Mes'ud (1030 - 1040)


Sultan Mevlud (1040 - 1048)


IISultan Mes'ud (1048 - 1049)


Sultan Ali (1049 - 1051)


Sultan Abdürreşid (1051 - 1052)


Sultan Tuğrul (Mütegallibe) (1052 - 1053)


Sultan Ferk-Zad (1053 - 1059)


Sultan İbrahim (1059 - 1099)


III Sultan Mes'ud (1099 - 1115)


Sultan Şir-Zad (1115 - 1116)


Sultan Arslan - Şah (1116 - 1117)


Sultan Behram-Şah (1117 - 1152)


Sultan Husrev-Şah (1152 - 1160)


Sultan Husrev-Melik (Melik Şah) (1160 - 1187)


Egemenlik Alanı


Zafer kuleleriMavera-ün'nehir'den Ganj boylarına, Hindistan içlerine; Hazar kıyılarından Pamir yaylalarına kadar uzanan bölgeler (4700000 km2)


Gazneli Kültürü


Gaznelilerde resmî dil Farsça olmasına rağmen orduda ve sokakta [kaynak belirtilmeli] Türkçe kullanılmaktaydı Gazneliler Samanoğullari gibi Farsçaya ve İran kültürüne adapte olmuşlar ve farsça edebiyatı desteklemişler Gaznelilerin sarayında ünlü Farsi yazarları büyük edebiyat eserleri yazmışlar Bunların arasında Şehname nin yazarı Firdevsi ve al-Biruni vardir


İran tarihçileri Gaznelileri kendi kültürlerine mal etmeye çalışmaktadırlar Bugün Gazne şehrinde Gazne sultanlarından kalan "Zafer kuleleri" vardır

Gaznelilerin Türk ve Dünya Tarihine katkıları

Bugünkü Pakistan, Bangladeş yani Hindistan müslümanlarının islamlaşmasını sağlayan ülkedir


Hindistan içlerine kadar müslümanlığı götürmüşlerdir[kaynak belirtilmeli]


Yukarıdaki iki maddenin gerçekleşmesinde Gazneli Mahmut'un Hindistana yaptığı 17 sefer en önemli etkenlerdendir