Truman Doktrini

truman kongresi - marshall planıAmerika’nın, özellikle Avrupa’da, iktisadî ve askerî mücadele tedbirleriyle Sovyetler Birliği’nin yayılmasını “durdurma”ya çalışması siyaseti 2 Dünya savaşından sonraABD ile Sovyetler Birliği’nin yayılmacı çabalan gözle görülür bir hale geldi Sovyet Rusya’nın önünde üç ana istikamet vardı: Iran üzerinden Orta Doğu petrolleri; Basra Körfezi ile Hint Okyanusu; Türkiye üzerinden Boğazlar, Türkiye ve Yunanistan üzerinden Ege Denizi ve Akdeniz Aslında bu bölgeler İngiltere’nin “hayatî alâka ve çıkar alanları” idi Fakat İngiltere II Dünya Savaşı sırasındaki yıkım dolayısıyla bu bölgeleri Sovyet Rusya’ya karşı tek başına savunacak güçten de yoksun kalmıştı


İngiltere’ye göre, Sovyet Rusya’nın yayılmasını ve nüfusunun genişlemesini ancak ABD durdurabilirdi İngiltere 1947 Şubat’ında Amerikan hükümetine Türkiye ve Yunanistan hakkında iki muhtıra verdi Bu muhtıralarda Türkiye’nin ve Yunanistan’ın Batı savunması için ehemmiyetleri vurgulanmış ve bu ülkelere hem ekonomik yardım, hem de askerî yardım yapılması gerektiği belirtilmişti


Bu muhtıralardan kısa bir süre sonra, Başkan Herry S Truman Amerikan kongresine 12 Mart 1947 günü bir mesaj göndererek, çeşitli baskılar alanda bulunan Türkiye ve Yunanistan’a 400 milyon dolarlık askerî yardım yapılması için kendisine yetki verilmesini istedi Bu mesajda ayrıca Türkiye’nin toprak bütünlüğünü korumasının Orta Doğu düzeninin korunması için bir zorunluluk olduğu belirtilmiş, Türkiye ile Yunanistan’ın birbirlerine bağlılıktan da “toprak bütünlüklerinin korunması” şeklinde ifade edilmişti Sonuçta, Amerikan kongresi 22 Mayıs’ta Yunanistan’a 300, Türkiye’ye ise 100 milyon dolarlık bir ekonomik ve askerî yardım yapmayı kabul etti


Truman Doktrini, savaş sonrası Amerikan dış-politikasında sonuçlan günümüze kadar gelen oldukça önemli bir doktrindir İlk defa bu doktrin ile ABD ilgili Doğu Akdeniz bölgesinde belirgin bir konum elde etmiştir Truman Doktrini ile, bir yandan Avrupa’da Sovyetler Birliği’nin etkisi dengelenmeye çalışılmış; diğer yandan da ekonomik ve askerî yardım yapılan ülkeler ABDnin nüfuzu altına sokulmuştur Tru-man Doktrini aynı zamanda Orta Doğu ve Batı Avrupa ülkelerine yapılacak çeşitli yardımların da bir başlangıcını teşkü etmiştir Bu doktrinin hemen arkasından, Avrupa devletlerine iktisadî yardımı öngören “Marshall Planı” gündeme gelmiş; daha sonra çeşitli yardımlar farklı adlar altında dünyanın yoksul ve güçsüz ülkelerine de verilmeye haşlanmıştır



alıntı