Türk Denizcilik Tarihi Ve Önemli Olaylar

Kalyon

Yelken ile hareket eden Osmanly gemilerinin en büyü?üne kalyon (gallion) denir XIyy’dan itibaren dünya denizlerinde kullanylmy? olup Kolomb ve Vasco de Gamma birer kalyon kaptany idiler

Osmanlylarda ilk yelkenli gemileri, Sultan II Bayezid devrinde yapylan gökeler idi Kalyon, Osmanly’da bu gemilerin devamy olarak buharly gemiler ça?yna kadar kullanylmy?tyr

Kalyonun mutlaka 3 dire?i ve mükemmel bir yelken donanymy olurdu Güvertesi kat kat olup syrasyyla açyk güverte, palavra, orta kat, top ambary, tavlon ve kontra tavlon güverte adlaryyla anylyr En altta sintine bulunur ve bir kalyon en az 60-100 topa sahip olurdu Kalyonlar bu katlara göre isim alyrlardy (Üç ambarly gibi) Ate? kudretleri bir bordadan yapabildikleri aty?la ölçülen kalyonlarda, toplaryn namlulary aty? esnasynda lumbarlardan dy?ary uzanyr ve lumbarlar su girmemesi için kapakly olurdu XVIII yy’da bilhassa Girit sava?larynda kalyonlar ve te?kilaty önemli geli?meler gösterdi Viyana bozgunundan (1863) sonraki sava?larda daima kalyon kullanyldy Mezamorta Hüseyin Pa?a, kalyon te?kilat ve kanunlaryny hazyrlayarak Osmanly denizcili?ine büyük katkylar sa?lady

Kalyon, kat adedi ve donanymyna göre kapak (kaypak), fyrkateyn, korvet gibi isimlerle anylmy?tyr

1, 2 Kapudan-y Derya (Kaptan-y Derya):

Bugünkü Deniz Kuvvetleri Komutany yerine kullanylyr Önceleri derya beyi adyyla anylan ve reis tabir olunan bu makam, te?kilatyn büyümesiyle reisin Ytalyanca kar?yly?y olan capitona’dan bozma olarak kaptan kelimesiyle kar?ylandy Kaptan-y Derya vezirlerden atanyrsa Kaptan Pa?a adyny alyrdy Tanzimattan sonra Bahriye Nazyry diye anylmy?lardyr

Ylk tersane Gelibolu’da bulundu?u için Gelibolu sanca?ynyn Kaptan-y Derya mutasarryfly?yna verilmesi Osmanly’da gelenek olmu? ve donanma böylece geli?mi?tir

3 Riyale-i Hümayun Kaptany : Osmanly donanmasynda 1682’den Tanzimat’a kadar kullanylmy? bir rütbedir Bugünkü Tümamiral rütbesi kar?yly?ydyr Riyale, miri kalyonlaryn üçüncü kaptanydyr Bindi?i gemiye Riyale-i Hümayun denir

4 Kapudane Bey: 1682’den Tanzimat’a kadar kullanylmy? bir rütbedir Bugünkü Oramiral rütbesi kar?yly?ydyr Miri kalyonlaryn ba? kaptanydyr Kendisinden sonra Patrona ve Riyale gelirdi

5 Pa?a Ba?çavu?u: Küçük Hüseyin Pa?a’nyn Kaptan-y Deryaly?y (1792-1803) zamanynda ihdas edilen Pa?a çypla?y kadrosunun ba?çavu?udur Pa?anyn emir astsubayy gibi olup yanyndan hiç ayrylmaz, ayny zamanda koruma görevini yürütürdü 1872 yylynda la?vedilmi?lerdir

6 Kalyoncu : Levendlerin XVII yyda aldyklary isimdir Sefer syrasynda donanmaya alynyp, sefer sonunda serbest kalan paraly denizciler bunlardandyr Genellikle Rumeli yakasy ile Ege sahillerinden toplanyrlardy Disiplinden mahrum kabadayylar bunlardan çykardy Cezayirli Hasan Pa?a bunlar için Kasympa?a’da bir ky?la yaptyrmy?tyr (Bugünkü Kuzey Deniz Saha Komutanly?y Karargah Binasy) Kalyoncu rütbesi 1872 yylynda la?vedilmi?tir

7 Pa?a Çypla?y: Küçük Hüseyin Pa?a’nyn Kaptan-y Deryaly?y (1792-1803) zamanynda pa?anyn koruma görevlisi olarak istihdam edilmi? olan çyplaklarynyn seçkinlerine denirdi Endamy düzgün babayi?itlerden seçilirlerdi Kollarynda dö?me bulunurdu 1827 yylynda la?vedilmi?tir

8 Tersane Ba?çavu?u : Tersanenin içi?lerinden sorumlu kimsedir Emrinde divanhane çavu?lary denilen çavu?lar bulunurdu Tanzimat döneminde te?kilat ve kadrolary de?i?tirilmi?tir

9 Barataly Levend: Barata çuhadan yapylan bir çe?it serpu?tur Barata giyen levendler genellikle kapycylyk hizmeti görürlerdi Barata, mukavva üzerine tutkalla kyrmyzy çuha yapy?tyrylarak yapylyrdy Hüsnü Tengüz resmi, Mahmud ?evket Pa?a’nyn “Osmanly Te?kilat ve Kyyafat-y Askeriyyesi” adly eserinden kopya etmi?tir

10 Levend-i Rumi: Adalardaki Rum halkyndan alynyp donanmada görevlendirilen denizcilerdir XVIII yy’a kadar bu usule devam edilmi?se de hemen daima ihanetleri görülmü?tür Kyyafetleri Türk levendlerinden farkly olurdu Daha sonra bunlara kalyoncu ady verilmi?tir

11 Çyplak: Küçük Hüseyin Pa?a’nyn Kaptan-y Deryaly?y (1792-1803) zamanynda koruma görevlisi olarak istihdam edilen bahriye neferidir Tamamy 1 bölük olup merasim kytasy görevini yürütmü?lerdir Endamy düzgün babayi?itlerden seçilirlerdi

12 Galata Çavu?u : Tersane askerinden olup Galata tarafynyn inzibat i?lerinden sorumlu bahriye amiridir Voyvoda Karakolhanesi’nde otururdu 1827 ‘den Sultan IIAbdüllhamit dönemine kadar görev yapmy?lardyr