Uygurlar

uygur kelimesinin anlamı - uygur devleti nerede kurulmuştur - kansu uygur devletiUygurlar Türk tarihinde olduğu kadar, dünya tarihine de önemli katkılarda bulunan bir boy olmuştu


“Uygar” kelimesini Uygurlar’dan ilham almıştık


İlk dönem Türk tarihinin en ilginç devletini kuran Uygurlar, Göktürk Devleti’ne bağlı boylardan birisiydi Uygur kelimesinin, şahin sürati ile hücum eden veya müttefik manalarına geldiği söylenir


UYGURLAR


Uygurlar 745'te Göktürk Devleti’ni yıkarak kendi devletlerini kurdular Bögü Kağan, 762'deki Çin seferinden dönerken Mani dinini halkı arasında yaymak için dört rahibi de yanında getirmişti Hakanın Maniheizm’i kabulüyle, Uygurlar arasında yayılmaya başlayan yeni din, hayat tarzını değiştirdi Uygurlar klasik Bozkır devletlerinden farklılaştılar Kırgızlar, 840'ta başkent Ordu-Balık’a girerek son hakan Hosa’yı öldürüp Uygur Hakanlığı’nı yıktılar Bölgede daha sonra Karahanlı Devleti kuruldu


Uygurlar’ın bir kısmı Kansu bölgesine giderek Kansu Uygur Devleti’ni kurdular Sarı Uygurlar olarak da bilinen Kansu Uygurlar’ı daha sonra Moğol hâkimiyetine girdiler İç Asya’ya göçen Uygurlar ise Tanrı Dağları ve Turfan tarafına yerleştiler 911'de Doğu Türkistan Uygur Devleti’ni kurdular Turfan, Kaşgar, Beşbalık gibi şehirleri olan Uygurlar zamanla Budizm’i kabul ettiler Doğu Türkistan Uygur Devleti, 1209'da Moğol tâbiiyetine girdi 1368'de ise bölgeye Çin hakim oldu


Uygurlar ilk dönem Türk devletleri içerisinde geliştirdikleri medeniyetle diğer Türk topluluklarından çok farklıydılar Uygurlar, kendi alfabeleriyle ve Çince, Sogdca gibi başka dillerle birçok eser kaleme aldılar Uygur alfabesi Asya’daki birçok millet tarafından çok uzun süre kullanıldı Uygurlar, kurdukları matbaalarla kitaplar bastılar Şehircilikte çok ileri gitmişlerdi Tapınakları fresklerle bezenmişti Uygurlar’ın ulaştığı bu medeniyet düzeni yüzünden Cumhuriyet döneminde medeniyet karşılığında “uygarlık” kelimesi türetildi ve bugün hayatın her alanında kullanılıyor


ÇİN İŞGALİ


Zamanla bölgede İslamiyet yayıldı 1484'te Yarkent Hanlığı kuruldu 1674'te ise bölgeye hakim olan Moğol boylarından Kalmuklar, Cungariye Devleti’ni kurdular Mançu hanedanı döneminde Çin 1762'de Doğu Türkistan’ı işgal etti 1864'ten sonra isyan eden Türkler bölgeye hakim oldu Türkler’in hükümdarı Yakup Han, bir taraftan İngilizler’le bir taraftan Ruslar ile işbirliği yaparken bir taraftan da Osmanlı hükümdarı Sultan Abdülaziz’den yardım istedi Bölgede hutbe sultan Abdülaziz adına okunmaya başladı 1877'de Yakup Han’ın ölümü bölgenin kaderini değiştirdi Çinliler, fırsatı değerlendirip 1878'de bölgeyi tekrar işgal ettiler 1911'de Mançu hanedanının yıkılıp, Cumhuriyet dönemine geçildi Ancak Uygurlar’ın esareti devam etti 12 Kasım 1933'de ve daha sonra 12 Kasım 1944'te kurulan Şarki Türkistan İslam Cumhuriyeti uzun ömürlü olmadı


1949'da Çin’e komünistlerin hakim olmasıyla birlikte Doğu Türkistan da yeni yönetimin hakimiyetine girdi Bunun üzerine binlerce Türk, Doğu Türkistan’da ayrıldı Doğu Türkistan’da Uygurlar ve Kazaklar başta olmak üzere milyonlarca Türk Çin baskısına karşı mücadele vermeye devam ediyorlar


DOĞU TÜRKİSTAN


İkinci Çin istilasından sonra Doğu Türkistan’ın adı 1884'te Şin-ciang (yeni toprak) olarak değiştirilmiştir Komünist idareden sonra ise 1955'de bölgenin resmi ismi ”Şin-ciang Uygur Özerk Bölgesi” olmuştur Türkler için bu bölge Şin-ciang değil Doğu Türkistan’dır



alıntı